تلاشِ عربستان برای دور زدن تنگه هرمز

با توجه به حجمِ بالایِ خروجِ نفت از تنگۀ هرمز، افزایشِ صادرات نفت خام از دریایِ سرخ از طریقِ خطوط لوله برایِ دور زدن این تنگه، حتی در صورتِ عملیاتی شدن عملاً تأثیری در بازار جهانی ندارد

«خالد الفالح»، وزیر انرژی عربستان که به تازگی به هند سفر کرده است، در یک کنفرانسِ خبری در این کشور گفت: «پس از حوادث اخیر در خلیج‌فارس و تنگه هرمز و حملات به نفت‌کش‌ها انتظار می‌رود واردکنندگانِ نفت خود، امنیت این آب‌راهِ راهبردی را فراهم کنند.»

الفالح گفت: «ما در نظر داریم با گسترشِ خطوطِ لوله‌هایِ نفتیِ خود از شرق به غرب، بخشِ عظیمی از صادراتِ خود را از طریقِ دریای سرخ پیگیری کنیم که در این صورت صادرات ما از طریقِ تنگه هرمز به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. در سالِ گذشتۀ میلادی، سال 2018 (1397) ۲.۱ میلیون بشکه در روز از ظرفیتِ این خط لوله استفاده شده بود. پترولاین، یا خطِ لولۀ شرق - غرب در عربستان سعودی از میادینِ نفتی در شرقِ این کشور به بندرِ ینبع در دریایِ سرخ در غرب امتداد پیدا کرده است و ظرفیتِ انتقالِ روزانه پنج میلیون بشکه نفت را دارد.»

تنگه هرمز دومین تنگۀ بین‌المللی شلوغ دنیاست که وزارتِ انرژی آمریکا آن را حیاتی‌ترین آب‌راه نفتی نام‌گذاری کرده است؛ تنگۀ هرمز با انتقالِ ۲۱ میلیون بشکه در روز، بیش از ۲۰درصد از ترانزیتِ کل نفت خام جهان و در واقع نخستین و مهم‌ترینِ نقش را در نقل و انتقالاتِ نفتی در اختیار دارد؛ و در صورتِ وقوع جنگ در این منطقه، کشورهایِ حوزۀ خلیج فارس با چالشی بسیار جدی مواجه خواهند شد.

هیچ جایگزینی برای تنگه هرمز در بخش انرژی وجود ندارد

دکتر «حسن احمدیان»، کارشناسِ مسائلِ غرب آسیا در ارتباط با این موضوع بیان داشت: «برای اجرایی شدنِ افزایشِ نفت در خط لولۀ شرق - غرب عربستان دو بخش وجود دارد، بخشی که عملیاتی شدن آن، ظاهراً چالشِ بزرگی نیست و این پتانسیل وجود دارد که از سویِ سرمایه‌گذاریِ خارجی و خودِ سعودی‌ها صورت گیرد اما در موردِ تأثیر آن بحث‌هایِ زیادی وجود دارد. در سال ۲۰۱۸ طبق آماری که سایت‌هایِ معتبر در موردِ انرژیِ جهان منتشر کردند از این خطِ لوله به مقدار ۲ میلیون بشکه در روز استفاده شده، یعنی ۳ میلیون ظرفیت استفاده نشده دارد و رساندنِ این خط لوله به ۷ میلیون بشکه در روز به معنیِ این است که ۵ میلیون بشکه، غیر قابلِ استفاده خواهد بود.»

وی اظهار داشت: «برایِ سعودی‌ها راحت‌تر و مقرون به صرفه‌تر این است که از خلیج‌فارس و نفت‌کش برایِ صادراتِ نفتِ خام خود استفاده کنند تا اینکه آن را به دریایِ سرخ منتقل کنند؛ دلیلِ عمدۀ استفاده نکردن از ظرفیتِ این خط لوله مقرون به صرفه نبودن آن است و شاید در شرایطِ بحرانی برای سعودی‌ها قابل استفاده و مقرون به صرفه باشد. سعودی‌ها در دورۀ جنگ ایران و عراق نیز از این خط لوله برای کمک به عراق استفاده کردند.»

وی در ادامه افزود: «این خطِ لوله تأثیر عمده‌ای بر رویِ صادراتِ انرژی از خلیج‌فارس نخواهد داشت؛ تا زمانی که هزینه‌ها در این آب‌راه مقرون به صرفه‌تر باشد از این تنگه در بخشِ صادرات نفت استفاده خواهند کرد. در طولِ سال، ۲۱ میلیون بشکه تقاضایِ نفت از تنگه هرمز داریم و سالیانه نیز با افزایشِ یک و نیم میلیون بشکه نفت رو به رو هستیم و این بدین معناست که این اقدامِ عربستان تأثیر چندانی نخواهد داشت.»

دکتر احمدیان در ادامه خاطر نشان کرد: «برای سعودی‌ها خیلی مهم است که از محصور بودن در تنگۀ هرمز خارج شوند و اینکه سعودی‌ها در حالِ تضمینِ نفت، برایِ بازار جهانی هستند تا افزایشِ قیمتِ نفت را در شرایطِ بحرانی پیشگیری کنند. با توجه به قسمتِ عمدۀ صادرات نفت اوپک، نمی‌توان با جابجاییِ دومیلیون بشکۀ جایگزین، بتوان کمبود را جبران کرد و این اقدامِ عربستان به هیچ وجه از اهمیّتِ تنگه هرمز کم نخواهد کرد و تأثیر زیادی بر حوزۀ نفت و انرژی در جهان نخواهد داشت چون تقاضا در حال افزایش است.»

این کارشناسِ مسائل غرب آسیا بیان داشت: «اگر این طرحِ عربستان در دو سالِ آینده عملیاتی شود؛ در طیِ این زمان تقاضایِ نفتِ جهان نیز افزایش پیدا خواهد کرد و بخشی از این تقاضا به خروجیِ نفتِ تنگۀ هرمز افزوده خواهد شد بنابراین تأثیرِ جدی نباید صورت گیرد و نکتۀ دیگر این است که در شرایطِ بحرانی، تصورِ سعودی‌ها این است که فشارِ وارده به سعودی‌ها را در این زمینه کاهش دهد. اما احتمالاً اگر رویارویی نظامی و تحولِ کلان در منطقه صورت گیرد این اقدامِ سعودی‌ها اثرِ جدی نخواهد گذاشت.»

وی گفت: «حمله به خطِ لوله در دریایِ سرخ از طرفِ حوثی‌ها در چند ماهِ اخیر نشان داد که این اقدامِ سعودی‌ها نمی‌تواند امنیتِ انرژیِ سعودی را با توجه به بحران‌هایِ منطقه‌ای تضمین کند و در واقع یک اعلامیه است که سعودی‌ها به دنبالِ عملی کردن آن نخواهند رفت و اگر هم به دنبالِ اجرایی شدن آن بروند با واقعیت‌ها، تحولِ چندانی در امنیتِ انرژیِ عربستان و جهان ایجاد نمی‌کند.»

تنگه هرمز سلاحِ ژئوپولتیک ایران

دکتر احمدیان در صورتِ بسته شدنِ تنگه هرمز گفت: «در صورتِ بسته شدنِ تنگه هرمز این اقدامِ عربستان در افزایشِ خط لوله، عملاً هیچ تاثیری در بازارهایِ جهانی ندارد زیرا ظرفیتِ خروج نفت از این تنگه، روزانه نزدیک به ۲۱ میلیون بشکه نفت در روز می‌باشد و عربستان اساساً پتانسیل ندارد که حتی بخشِ کوچکی از این کمبود را جبران کند و اگر دو میلیون به ظرفیتِ خود اضافه کند؛ معنی این است که با توجه به استفاده نکردن از ظرفیتِ ۳ میلیون خط لوله، عملاً ۵ میلیون جبران می‌شود و باز با یک شوکِ بزرگِ نفتی در جهان (کسری 16 میلیون بشکه) مواجه خواهیم شد.»

وی گفت: «در صورتِ بسته بودنِ تنگه هرمز نه عربستان و نه سایرِ کشورهایِ عضو اوپک توانِ کنترلِ  بازار جهانیِ نفت را نخواهند داشت و ما با یک بحرانِ کلان در سطحِ جهانی مواجه خواهیم شد این طرحِ عربستان به احتمالِ زیاد عملیاتی نخواهد شد و پتانسیلِ این ظرفیت را ندارد.»

دکتر احمدیان در پایان اظهار داشت: «این گفتۀ وزیر انرژیِ عربستان بیشتر یک جنگِ تبلیغاتی و روانی علیه جمهوری اسلامی ایران است و من تصور می‌کنم فشاری به ایران وارد نخواهد کرد.»

در سال‌هایِ اخیر عربستان سعودی در بازارِ جهانیِ نفت به عنوانِ یک تولید کنندۀ انعطاف‌پذیر نقشِ خود را از دست داده و این بدین معنا است که عربستان همانند دهۀ قبل تأثیر‌گذاریِ خود بر بازارِ نفت را از دست داده است و این اقدام، متأثر از جنگِ روانی عربستان است و می‌خواهد نقشِ خود را حفظ کند و به جهانیان این مسأله را القا کند که اثر گذار خواهد بود اما عملاً عملیاتی کردنِ این طرح تأثیر در بازارِ جهان نفت ندارد.

توضیح:

«گزارشات و تحلیل­های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل­های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه­ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی­باشد.»

منبع تحلیل: ایرنا