نگاهی گذرا به مفهوم و آموزه های مهدوی

تدوین مکتب دفاعی-امنیتی جمهوری اسلامی مبتنی بر آموزه های اسلام ناب محمدی (ص) از جمله وظایفی است که متولیان حوزه دفاع و امنیت باید به آن توجه ویژه نمایند.این مهم با تولید محتوا، انتقال مفاهیم و گفتمان سازی بویژه در سطح نخبگان و صاحب نظران امکان پذیر است. یکی از آموزه های دین مبین اسلام که ارتباط وثیقی با انقلاب شکوهمند اسلامی ایران دارد؛ مساله مهدویت و تبیین نقش، ابعاد، بایسته ها و کارکردهای آن در فرهنگ دفاعی-امنیتی نظام اسلامی است. بدون شک برای تبیین دقیق مکتب دفاعی و امنیتی جمهوری اسلامی باید آموزه های ناب اسلامی مورد توجه قرار گیرد و این مساله در سطح مراکز دانشگاهی و حوزوی به صورت یک گفتمان مسلط علمی لحاظ شود. فرهنگ دفاعی امنیتی انقلاب اسلامی با تمرکز بر احترام به انسانیت، نفی خودبرتربینی و خودمحوری، پرهیز و مقابله با ظلم، قتل کشتار و مقابله همه جانبه با جنگ افروزی، تمرکز بر امنیت و آرامش عمومی و.. بخشی از آموزه های مهدویت را در عرصه دفاع و امنیت متجلی کرده است.در واقع قدرت دفاعی-امنیتی جمهوری اسلامی زمانی می تواند فراگیر باشد که مبتنی بر یک آموزه جهانی و فراگیر مانند مهدویت باشد که در این راستا گفتمان سازی و شاخص سازی این نظام نقش اساسی در تبیین هرچه بهتر فرهنگ دفاعی-امنیتی دارد.

اعتقاد به مهدویت بخشی از مکتب فراگیر اسلامی است.با تاملی بر آموزه های اعتقادی نظام مهدوی می توان دریافت که نظام مهدویت به امر سیاست و دفاع و امنیت نگاهی کلان نگر و عمیق دارد.ضرورت طرح مباحث مهدویت در عرصه سیاسی ناشی از نیاز انسان به شناخت الگوی متعالی نظام سیاسی و حکومت داری است و علما، اندیشمندان و فقهای حوزه علمیه به عنوان مشعلداران آموزه های اسلام ناب محمدی (ص) در این حوزه نقش محوری داشته و دارند. نظام جمهوری اسلامی مبتنی بر ولایت فقیه با تاکید بر آرمان های اساسی اسلامی، بدون شک نزدیک ترین نظام سیاسی مبتنی بر فرهنگ مهدویت است.این نظام سیاسی با تاکید بر بسط رفاه عمومی امت اسلامی، برپایی نظام اقتصادی مبتنی بر عدالت اجتماعی تمام عیار و تثبیت صلح و زندگی مسالمت آمیز در کنار ریشه کنی ظلم مهم ترین خصلت های نظام مهدوی را در ذات خود دارد و در تلاش است با تاکید بر پیگیری جهان شمول این آرمان ها، به تحقق آنها در جهت اجرای اسلام حقیقی و زمینه سازی جامعه و حکومت مهدوی جامه عمل بپوشاند.حکومت مهدوی که آیینه تمام نمای حکومت اسلام است، در زمان تحقق خود تجلی بخش حوزه های مختلف دفاع و امنیت است. مهدویت در مباحث دفاعی و امنیتی دارای کارکرد ایدئولوژیک و عملی است. این کارکرد به ویژه در دوران دفاع مقدس در قالب فرهنگ شهادت طلبی، ظهور و بروزهای متعددی از خود نمایان کرد و در عرصه دفاع از حرم توسط مدافعان حرم به نمایش گذاشته شد. بر همین اساس با توجه به حضور نظام مهدوی و تاثیرات عمیق آن بر حوزه های مهمی مانند دفاع و امنیت، تبیین همه جانبه اندیشه سیاسی مهدوی و بسط آن به سیسستم حکومتی امری ضروری می نماید.همانطور که آیت الله عابدی اصل اعتقاد به مهدویت را در تمام حوزه های دفاعی و امنیتی تاثیر گذار می دانند و این مساله را نه تنها شامل کشورهای اسلامی بلکه امری جهانی قلمداد می نمایند.همانطوری که اعتقاد به این فرهنگ در شمال غرب آفریقا موجب شکل گیری دولت مرابطون و موحدون شد و این فرهنگ در قالب فرهنگ مقاومت در کشورهای اسلامی شامل یمن، سوریه، لبنان، فلسطین نیز وجود دارد.

آموزه های نظام مهدویت در یک نظام فرهنگی به نام اسلام قابلیت طرح و اجرا پیدا می کند. برای فرهنگ، تعاریف متعدد و مختلفی شده است. مانند «مجموعه آموخته‌های بشری‌، فضیلت‌های انسانی، مجموعه دستاوردهای مادی و معنوی انسان، مجموعه باورها، ارزش‌ها، آداب و رسوم حاکم بر ملت‌ها و نظام و قوانین و مناسبات انسانی» (پژوهنده ،:۵:۱۳۷۴) بنابر این تعریف می توان فرهنگ مهدویت را عبارت از: «بیان اندیشه‌ها‌، باورها‌، اصول و اعتقادات مربوط به آموزۀ مهدویت، تبیین ارزش‌ها و بایدها و نبایدهای آن، تعیین هنجار‌ها و الگوهای رفتاری کرداری مرتبط با آن، تولید نماد‌ها، نشانه‌ها و علائم نمادین برای توسعه و تحکیم آن، تولید آیین‌ها و آداب‌ و رسوم تازه و تقویت آیین‌های پیشین، ابداع و نوآوری‌های ارتباطی رسانه‌ها در حوزۀ شبکه‌های انسانی حقیقی و مجازی‌، توسعه‌ و بسط مهارت‌های مورد نیاز مانند زمینه‌سازی ظهور؛ انتظار سازنده؛ روش‌های یاری مهدی‌ موعود‌ و…» تعریف نمود. (عظیمی ،۱۳۸۹:۵) در این تعریف لایه‌های چندگانه فرهنگ مهدویت مورد توجه قرار داده شده است که شامل باورها و مبانی اعتقادی و کلامی، ارزش‌ها، رفتارها و هنجار‌ها می شود.از آنجاییکه یکی از مهم ترین وظایف دانشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی و مرکز تخصصی مهدویت، تولید ادبیات علمی و انجام پژوهش های تخصصی در مساله مهدویت و تاثیرگذاری آن بر موضوعات امنیتی و دفاعی است؛ در راستای این امر مهم همایشی تحت عنوان فرهنگ دفاعی-امنیتی براساس آموزه های مهدوی با دبیری اینجانب برگزار و مورد بهره برداری قرار گرفت که در این راستا تمرکز بر استفاده حداکثری از ظرفیت کارشناسان و صاحب نظران برجسته قرار گرفت.از جمله محورهای مورد تاکید دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی می توان به اموری چون دفاع، امنیت، مدیریت راهبردی و حوزه حکمرانی و همچنین آموزش و تربیت مدیران راهبردی کشور انقلاب اسلامی اشاره داشت.بر این اساس توسعه علوم و ادبیات مرتبط با مساله دفاع و امنیت و بویژه فرهنگ دفاعی-امنیتی مهدوی یکی از اقدامات این دانشگاه در راستای تبیین مکتب دفاعی –امنیتی جمهوری اسلامی است. در کنار برنامه های پژوهشی، همایش مذکور با رهگیری اهداف متعالی شامل

الف) تبیین مبانی، اصول، مولفه ها و شاخص های فرهنگ دفاعی-امنیتی

ب) نقش و کارکردهای فرهنگ دفاعی-امنیتی

ج) شناخت آسیب ها و تهدیدات مرتبط با این فرهنگ

د) تبیین آراء و اندیشه های صاحبنظران بویژه امامین انقلاب اسلامی

تلاش داشت تا به نوبه خود گام کوچکی در درک هوشمندانه تر مکتب دفاعی -امنیتی نظام اسلامی و توانمندسازی معنوی مطابق با فرمایشات فرمانده معظم کل قوا حضرت امام خامنه ای ^{(مدظله العالی)} بردارد.

در این رابطه یکی از اقدامات مهم و اساسی برگزاری همایش فرهنگ دفاعی –امنیتی بر اساس آموزه های مهدوی که با سیاست گذاری در دانشگاه عالی دفاع ملی و نقش آفرینی علمی مرکز تخصصی مهدویت در شهر مقدس قم و همکاران ایشان، اساتید و متخصصان حوزه دفاع و امنیت در دانشگاه طراحی، برنامه ریزی و اجرا شد و حمایت معنوی نهادهای علمی شامل مرکز مدیریت حوزه های علمیه، آستان مقدس حضرت معصومه (س) صداو سیمای جمهوری اسلامی ایران، جامعه المصطفی العالمیه، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)،پژوهشگاه ها و دانشگاه های مختلف را همراه داشت. از جمله نقاط عطف این همایش می توان به نقش کلیدی و موثر آیات عظام، فقها و اندیشمندان حوزه شامل صورت پذیرفتن بیش از ۵۰ مصاحبه علمی با مراجع عظام تقلید از جمله حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی، علامه مصباح یزدی، و حضرات آیات خاتمی، اعرافی و فاضل لنکرانی می باشد که رهنمودها و نکات کلیدی و راهگشای ایشان در تبیین موضوع و تقویت بعد علمی همایش بسیار موثر بود.همچنین برگزاری ۷ نشست تخصصی و دریافت انبوهی از مقالات علمی که از بین آنان ۷۰ مقاله علمی مورد داوری و پذیرش نهایی قرار گرفت و در نهایت چهار جلد کتاب در ابعاد نظری مساله مهدویت و ارتباط آن با موضوع امنیت و دفاع شامل کتاب نظریه تحلیلی نظام جهانی مهدویت، کتاب رهنمودها و مصاحبه های فرهنگ دفاعی-امنیتی براساس آموزه های مهدوی، کتاب چکیده مقالات و همچنین کتاب نشست های تخصصی، رونمایی و در اختیار پژوهشگران قرار گرفت.همچنین از جمله نشست های تخصصی مرتبط با همایش می توان به تبیین مسائل دفاعی-امنیتی و نظامی مهدوی توسط آیت الله احمد عابدی، فرهنگ دفاعی-امنیتی مهدوی؛ نظریه تحلیلی نظام جهانی مهدویت توسط دکتر اسماعیل منصوری لاریجانی، انقلاب اسلامی زمینه ساز جامعه و حکومت جهانی مهدوی توسط اینجانب،، ظرفیت باور مهدویت در اعصار گذشته وتاثیرگذاری آن در تحولات تاریخی توسط حجت الاسلام والمسلمین کلباسی، پیش فرض ها و آثار نظریه زمینه سازی ظهور توسط حجت الاسلام و المسلمین الهی نژاد و … اشاره کرد.

در نشست انقلاب اسلامی؛ زمینه ساز جامعه جهانی مهدوی تلاش بر تبیین آموزه های مهدوی و تمرکز بر آن آموزه ها در انقلاب اسلامی از یک سو و زمینه سازی انقلاب اسلامی برای مطرح شدن آموزه های مهدویت و گفتمان سازی در این راستا از سوی دیگر، تدوین شود.رهبر کبیر انقلاب اسلامی با فهم دقیق از ابعاد، اهداف و اصول اسلام ناب با تمرکز بر آینده مبتنی بر آموزه های مهدوی، اهداف، سیاست ها و راهبردهای انقلاب اسلامی را ترسیم و دنبال می کردند.خداگرایی، یکتاپرستی، عدالت گستری فراهم شدن زمینه های لازم برای تحقق حقوق مشترک انسان ها، شکل گیری جامعه واحد حقیقی، رهبری واحد برگزیده الهی و توسعه علوم و اطلاعات و همگرایی جهانی و … در محور این آموزه ها قرار دارد و ولایت فقیه نمادی از آموزه های دینی و فرهنگ مهدوی به عنوان رکن رکین نظام برآمده از انقلاب اسلامی است.انقلاب شکوهمند اسلامی ظهورکرد تا نمونه ای هرچند ناقص و مقدماتی از نظام حکومتی بر گرفته از نظام جهانی مهدوی به اذهان و افکار عمومی ارائه نماید.همچنین در دیگر نشست این همایش با عنوان فرهنگ دفاعی-امنیتی مهدوی؛ نظریه تحلیلی نظام جهانی مهدویت دکتر منصوری لاریجانی با تاکید بر این مساله که هر نظریه ای که حاکمیت خداوند متعال را در مجموعه پدیده های هستی و مخلوقاتی که آفریده شده است، نادیده بگیرد محکوم به شکست است؛ نظریه مهدویت را کاملاً منطبق با معرفت شناسی توحیدی و حکومت جهانی حضرت مهدی (عج) را جزئی از حاکمیت خداوند متعال در جهان هستی لحاظ می دارند.در این نشست تخصصی ایشان با مروری بر نظام های مردم سالار رایج در جهان سیاسی امروز؛ مردم سالاری دینی را کارآمدترین و منطبق ترین نوع حکومت با نظام جهانی مهدویت لحاظ نمودند.ایشان با برشمردن استراتژی های دفاعی و راهکارهای دفاع فرهنگی از منظر حضرت امام خمینی (ره) و حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) راهبردها وسازوکار های لازم برای نظام جهانی مهدوی را شامل اعتقاد به حاکمیت مطلق خداوند متعال، انسان همسو، مردم سالاری دینی، تبیین راهبردهای امنیتی و دفاعی، جریان سازی فرهنگی و علمی، خلع سلاح نرم افزاری، تاسیس بنیاد حکومت شناسی بین المللی، تقویت اطلاعات علمی و توسعه پایگاه های علمی در جهان، ساماندهی جبهه فضای مجازی و حکمت علوی به عنوان ایدئولوژی عصر ظهور برشمردند.

منابع و مآخذ

• دکتر فرزندی، عباسعلی: انقلاب اسلامی؛ زمینه ساز جامعه جهانی مهدوی، نشست های تخصصی همایش ملی فرهنگ دفاعی-امنیتی براساس آموزه های مهدوی، نشست های تخصصی همایش ملی فرهنگ دفاعی-امنیتی براساس آموزه های مهدوی، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی
• دکتر منصوری لاریجانی؛ اسماعیل: نظریه تحلیلی نظام جهانی مهدویت ^(عج)، نشست های تخصصی همایش ملی فرهنگ دفاعی-امنیتی براساس آموزه های مهدوی، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی، ص ۱۱۳
• عظیمی، کاظم، درآمدی بر فرهنگ مهدویت و عناصر آن، مجله: دین و ارتباطات، شماره ۳۷، سال ۱۳۸۹
• پژوهنده، محمدحسین، مفهوم فرهنگ از دیدگاه متفکران، مجله اندیشه حوزه، شماره ۲