ضرورت ها و بایسته های اندیشه نظامی از منظر حضرت امام خمینی(ره)

حضرت امام خمینی (ره) با بهره گیری از دین اسلام و آموزه های دینی همواره سعادت و تعالی اسلام، امت اسلامی و به ویژه ملت مؤمن، بصیر و انقلابی ایران را در نظر داشته اند و به آن توجه ویژه داشته اند.

اندیشه نظامی یکی از مهم ترین موضوعاتی است که ایشان به آن توجه داشته اند.

از منظر حضرت امام خمینی (ره) اندیشه نظامی دارای ویژگی ها و بایسته هایی است. در همین راستا، ویژگی ها و بایسته های اندیشه نظامی از منظر حضرت امام خمینی (ره) مورد بررسی قرار می گیرد.

ویژگی های اندیشه نظامی از منظر حضرت امام خمینی (ره)

برخی از مهمترین ضرورت ها و بایسته های اندیشه نظامی در اندیشه حضرت امام خمینی (ره) عبارتند از:

۱- کسب آمادگی دفاعی

ملتی که دارای اهداف بلند و مقدس بوده و در نظامی اسلامی زندگی می کند باید بداند که همواره مورد تهدید دشمنان داخلی و خارجی است؛ لذا آمادگی رزمی و دفاع نظامی از ضروریات اولیه مسلمانان است. امام خمینی (ره) با توجه به این نکته فرموده اند: «من مجدداً به همه ملت بزرگوار ایران و مسئولین عرض می کنم چه در جنگ و چه در صلح بزرگترین ساده اندیشی این است که تصور کنیم جهانخواران خصوصاً آمریکا و شوروی [سابق] از ما و اسلام عزیز دست برداشته اند، لحضه ای نباید از کید دشمنان غافل بمانیم» (صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۱۹۴ و ۱۹۵)

از منظر امام (ره) باید همه آحاد ملت خصوصاً جوانان در آمادگی کامل دفاعی باشند تا دشمنان در هیچ شرایطی نتوانند ما را غافل گیر کنند و این آمادگی باید در دو بخش جسمی و روحی حاصل گردد (منصوری لاریجانی، ۱۳۷۷: ۶۸)

۲- تقویت بنیه دفاعی

در قرآن کریم تقویت بنیه دفاعی مسلمانان در آیه «و اعدوا لهم مااستطعتم من قوه» مورد تأکید قرار گرفته و امام راحل (ره) نیز در لزوم توجه کامل به آن آیه فرموده اند: «مطمئنا غفلت از تقویت بنیه دفاعی کشور طمع تهاجم و تجاوز بیگانگان و نهایتاً تحمیل جنگها و توطئه ها را به دنبال می آورد.» (صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۱۰۱)

۳- تشکیل بسیج عمومی

از نظر امام (ره) نیروهای مسلح اعم از ارتش و سپاه پاسداران بازوان اصلی قدرت دفاعی کشور به حساب می آیند با این حال ایشان حضور فعال عامه مردم در کنار نیروهای مسلح را، از بزرگترین منابع استراتژی دفاعی می دانند و با توجه به اهداف فراگیر انقلاب اسلامی آمادگی همه جانبه و در عین حال سازمان یافته نیروهای مردمی در قالب بسیج را از اولویت باز سازی نیروهای مسلح قلمداد می کنند (منصوری لاریجانی، ۱۳۷۷: ۷۰) و فرموده اند: «در شرایط بازسازی نیروهای مسلح باید بزرگترین توجه ما به بازسازی نیرو ها و استعدادها و انتقال تجارب نظامی و دفاعی به کلیه آحاد ملت و مدافعان انقلاب باشد» (صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۱۳۴ و ۱۳۵)

همچنین امام (ره) در جای دیگری فرموده اند: «…مملکت اسلامی باید همه اش نظامی باشد و... همه جا باید این طور بشود که مملکتی که ۲۰ میلیون جوان دارد باید ۲۰ میلیون تفنگدار داشته باشد و ۲۰ میلیون ارتش داشته باشد و یک چنین مملکتی آسیب پذیر نیست» (صحیفه امام، ج ۱۱، ص ۱۲۱)

۴- خودکفایی نظامی

امام راحل (ره) با تأکید فراوان بر خودکفایی در همه ابعاد، خودکفایی نظامی را رکن مهم دفاع همه جانبه می داند. در اندیشه ایشان قطع وابستگی به قدرت های استکباری تنها با توسعه تکنولوژی دفاعی و خودکفایی کامل در این زمینه امکان پذیر است و غفلت از این امر حیاتی موجب طمع بیگانگان در حمله به کشور می گردد (منصوری لاریجانی، ۱۳۷۷: ۷۲)

امام (ره) در این رابطه می فرمایند: «من به عنوان فرمانده کل قوا به مسئولین و تصمیم گیرندگان نیز دستور می دهم که در هیچ شرایطی از تقویت نیروهای مسلح و بالا بردن آموزش های عقیدتی و نظامی و توسعه تخصص های لازم و خصوصاً حرکت به طرف خود کفایی نظامی غفلت نکنند و … مطمئناً غفلت از تقویت بنیه دفاعی کشور طمع تهاجم و تجاوز بیگانگان و نهایتاً تحمیل جنگ ها و توطئه ها را به دنبال می آورد» (صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۳۵۷)

۵- دشمن شناسی

لازمه مقابله صحیح و منطقی با دشمن شناخت ماهیت و شیوه های تهاجم و تجاوز اوست. دفاع نا متناسب با تهاجم دشمن به تنهایی بی ثمر است بلکه گاهی موجب تقویت نقشه های دشمن می شود. بنابراین شناخت ماهیت و شیوه تهاجم دشمن از ضروریات مقابله و دفاع است. به همین دلیل امام راحل (ره) بر معرفی ماهیت دشمن و شیوه تجاوز او تاکید دارد (منصوری لاریجانی، ۱۳۷۷: ۷۳)

امام (ره) در رابطه با آمریکا به عنوان دشمن اصلی ملت ها می فرماید: «دنیا بداند هر گرفتاریی که ملت ایران و ملل مسلمان دارند از اجانب است از آمریکاست ملل اسلام از اجانب عموماً و از آمریکا خصوصاً متنفر است. بدبختی دول اسلامی از دخالت اجانب در مقدرات آنهاست» (صحیفه امام، ج ۱، ص ۴۰۹)

در یک جمع بندی کلی می توان گفت اندیشه نظامی از منظر حضرت امام خمینی (ره) برگرفته از اندیشه اسلامی و آموزه های دینی است. از مهم ترین ضرورت های اندیشه نظامی از منظر حضرت امام خمینی (ره) می توان به دفع تجاوز دشمن، حفظ اسلام، دفاع از مرز جغرافیایی و تمامیت ارضی کشور، دفاع از استقلال و شرف ملت، تنبیه متجاوز و جبران خسارت و… اشاره کرد. همچنین کسب آمادگی دفاعی، تقویت بنیه دفاعی، تشکیل بسیج همگانی، خودکفایی نظامی، دشمن شناسی و... که بخشی از دفاع همه جانبه است، از مهم ترین بایسته های اندیشه نظامی از منظر حضرت امام خمینی (ره) محسوب می شوند.

۶- دفع تجاوز دشمن

در اندیشه اسلامی جنگ اصالت ندارد، اما اگر کسی یا دولتی اقدام به تجاوز کند وظیفه همه مسلمانان است که برای دفع تجاوز قیام کنند. امام راحل (ره) بر اساس همین بینش و اندیشه فرموده اند: «ما به تبع اسلام، با جنگ همیشه مخالفیم و میل داریم که بین همه کشورها آرامش و صلح باشد؛ لیکن اگر جنگ را بر ما تحمیل کنند تمام ملتمان جنگجو است» (صحیفه امام، ج۱۳، ص ۲۶۱)

۷- دفاع از مرز جغرافیایی و تمامیت ارضی کشور

در اندیشه دفاعی امام خمینی (ره) اشغال حتی یک وجب از خاک میهن اسلامی غیر قابل تصور است از این جهت در بیان انتظار خود از نیروهای مسلح و مدافعان سلحشور فرموده اند: «… امروز، روزی است که ملت ما باید دست در دست سپاه و ارتش نجیب و دلیر گذاشته و به دشمنان بفهمانند که بر فرض محال اگر وارد شهری شدند، تازه با مردمی مسلح و جنگجو مواجه خواهند شد که از وجب به وجب شهرشان دفاع می نمایند» (صحیفه امام، ج ۱۳، ص ۲۴۴)

همچنین ایشان در وجوب دفاع از مملکت اسلامی فرموده اند: «دفاع از مملکت اسلامی، دفاع از نوامیس مسلمین، از واجبات شرعیه الهیه ای است که بر همه ما واجب است.» (صحیفه امام، ج ۱۳، ص ۱۸۲)

۸- دفاع از استقلال و شرف ملت

از منظر حضرت امام خمینی (ره) وقتی تجاوزی علیه یک ملت انجام می شود، دفاع و پایداری همه آحاد ملت باید در حدی باشد که به استقلال و عزت آنان لطمه ای وارد نشود. امام راحل (ره) معتقدند که عزت دین و دین باوران در جنگ شناخته می‌شود: «…جنگ جنگ است و عزت و شرف میهن و دین ما در گروی همین مبارزات است» (صحیفه امام، ج ۱۳، ص ۲۴۵)

۹- تنبیه متجاوز و جبران خسارت ناشی از تجاوز

یکی از اهداف مهم در دفاع نظامی تضمین امنیت و صلح شرافت مندانه است که بدون تنبیه متجاوز و پرداخت غرامت و تأمین ضرر و زیان ناشی از تجاوز محقق نخواهد شد. امام خمینی (ره) در این زمینه فرموده اند: «… تا از خانه ما بیرون نروید و تا جرم‌هایی که کردید معلوم نشود که شما مجرم هستید و تا ضررهایی که به ایران زدید جبران نشود صلح معنا ندارد.» (صحیفه امام، ج ۱۶، ص ۱۰۷)

۱۰- حفظ اسلام

امام خمینی (ره) وقوع جنگ در هر شرایطی را شبیخون جبهه کفر علیه اسلام می دانستند و معتقد بودند که مجاهدان و رزمندگان از حیثیت اسلام و نظام اسلامی دفاع می کنند. ایشان در این رابطه فرموده اند: «شما برای حفظ اسلام دارید جنگ می کنید» (دفاع مقدس (جنگ تحمیلی) در اندیشه امام خمینی (ره)، ۱۳۹۲: ص ۳۸)

اهم منابع و مآخذ

1. قرآن مجید.
2. امام خمینی (ره)، صحیفه امام (ره).
3. جمشیدی، محمدحسین، مبانی اندیشه نظامی در اسلام، تهران: دانشگاه امام حسین (ع)، ۱۳۸۹.
4. گروه مدیریت دفاعی دانشکده دفاع ملی، مطالعه تطبیقی در اندیشه نظامی، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی، ۱۳۹۰.
5. مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی، سیر تحول اندیشه های نظامی، تهران: ستاد فرماندهی کل قوا، مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی، ۱۳۹۵.
6. منصوری لاریجانی، اسماعیل، سیری در اندیشه دفاعی حضرت امام خمینی (ره)، بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس، ۱۳۷۷.
7. هنرور، نجیبه و رؤیا اسمعیلی، مدارا و خشونت در اندیشه نظامی، تهران: اتحاد، ۱۳۹۷.