مراحل دستیابی به تمدن نوین اسلامی

انقلاب اسلامی عامل مهم تجدید حیات تمدن اسلامی محسوب می شود. رهبر انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) در این زمینه می فرمایند: «پیام بزرگ و مهم انقلاب ما برای امت اسلامی و جوامع و ملت‌های مسلمان، عبارت از (احیای هویت اسلامی، بازگشت به اسلام، بیداری مسلمانان و بازگشت به نهضت اسلامی) این، پیام بزرگ انقلاب ما به ملت‌های مسلمان است که امام و پیشوای بزرگ این راه و معلم بزرگ این خط و مکتب بود »(۷۴/۳/۱۴)

اصول اساسی پیش‌روی انقلاب اسلامی همان مبانی و اصول دینی، اعتقادی اسلام است که استقلال، آزادی، خودآگاهی، نفی سلطه غیر الهی، تلاش برای تحقق آموزه‌های اسلام در جوامع و… از جمله آنهاست، در این راستا باید توجه کرد که حق محوری، عدالت‌خواهی و.... ابزار مهمی برای حفظ و صیانت از انقلاب در مقابل دشمنان است و محاسبات دشمنان را به هم می‌ریزد و به معنای ایجاد یک سپر دفاعی در تقابل هجمه‌های دشمنان است. صدور فرهنگ قرآنی و انسان‌ساز اسلام و اشاعه مفاهیم، ارزش‌ها و معارف اسلامی که مایه نجات ملت‌ها و مستضعفان و مظلومان است کمک زیادی به تحقق اهداف انقلاب اسلامی و تمدن نوین اسلامی می‌کند. اگر معنای حقیقی و حقیقت پاک و اصیل انقلاب اسلامی معرفی شود و ملت‌ها با حقایق نورانی انقلاب اسلامی آشنا شوند محتوا، منطق و پیام انقلاب اسلامی منتقل و منتشر و قدرت نرم انقلاب اسلامی در جوامع جریان‌سازی می شود.

توجه به تعمیم نهادینه‌ی مشارکت بالای مردمی در عرصه سرنوشت کشور و مسلمانان و کسب مشروعیت دینی از مهم ترین موضوعاتی است که در مرحله جامعه اسلامی باید به آن توجه نمود. موضوع مشارکت مردمی در تعیین سرنوشت و اقدامات مشروعیت‌زا در عرصه‌های مختلف پیش رو به عنوان ستون‌های مستحکم شکل‌گیری و استقرار تمدن اسلامی خواهد بود و توانمندی سیاسی- دفاعی جامعه را برای حفظ، گسترش و تعمیق تفکر و اندیشه انقلاب اسلامی و دفاع عقلانی از انقلاب اسلامی را بالا می برد.

در مرحله تمدن اسلامی با توجه به نفی سلطه غیر الهی، استقلال و آزادی، کسب مشروعیت الهی- مردمی، نهادینه شدن قوانین متقن و تعمیم آن به مشارکت و مشروعیت دینی و… توانمندی لازم برای ارائه‌ی الگوی برتر تمدن سازی نوین اسلامی ایجاد می شود.

تمدن اسلامی، تمدنی است که همه مؤلفه های آن مبتنی بر آموزه های اسلام ناب است و برخوردار از ویژگی هایی است که در چارچوب آموزه های قرآنی و متکی بر سنت نبوی و ادامه دهندگان راه پیامبر اعظم (ص) است و مؤلفه های آن: دین، اخلاق، علم، عدالت، قوانین و مقررات اسلامی و… است و همبستگی ملی، امنیت و آرامش، تحمل و بردباری، حفظ وحدت و یکپارچگی، خردورزی، رعایت حقوق مظلومان و… از عوامل و عناصر تمدن اسلامی است. رسیدن به هویت حقیقی تمدن اسلامی و احیای آن و رسیدن به تمدن نوین اسلامی مسلتزم آگاهی از ظرفیت های موجود در جهان اسلام است که از مهم ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- موقعیت راهبردی جغرافیایی کشورهای اسلامی

۲- ظرفیت های فرهنگی جهان اسلام

۳- منابع زیرزمینی و نیروی انسانی کشورها و جوامع اسلامی

۴- سرمایه های فرهنگی و معنوی جهان اسلام (قرآن کریم، قبله مشترک، مساجد، آداب و مناسک مشترک، تاریخ و آرمانهای مشترک و…)

۵ – و...

شناخت و مقابله با عوامل تضعیف کننده و رکود تمدن اسلامی از ضرورت های اجتناب ناپذیر حرکت به سوی تمدن نوین اسلامی است که برخی از آنها عبارتند از: ۱- انحراف از مسیر اسلام ناب ۲- استبداد حاکمان در جوامع اسلامی ۳- فرقه‌گرایی ۴- تحجرگرایی (فهم نادرست از اصول و معارف اسلامی) ۵- رکود در حوزه اندیشه‌ورزی و بسنده نمودن به دست‌آوردهای پیشینیان ۶- و….

از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) هدف نهایی انقلاب اسلامی، دستیابی و نیل به تمدن نوین اسلامی است که برای دستیابی به آن باید ۵ مرحله اساسی انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی، جامعه اسلامی و تمدن اسلامی سپری شود. معظم له در این رابطه می فرمایند: «… یک زنجیره‌ی منطقی وجود دارد؛ … حلقه‌ی اول، انقلاب اسلامی است، بعد تشکیل نظام اسلامی است، بعد تشکیل دولت اسلامی است، بعد تشکیل جامعه‌ی اسلامی است، بعد تشکیل امت اسلامی است .»(۹۰/۷/۲۴)

بر اساس رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) با پیروزی انقلاب اسلامی موقعیت بی‌نظیر و استثنایی برای ملت ایران و امت اسلامی به وجود آمد تا زمینه‌های لازم برای تشکیل تمدن نوین اسلامی فراهم شود.

رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) در رهنمودهای خود بر این نکات محوری تأکید دارند که: ۱- در ایران اسلامی، انقلابی بی‌سابقه بر مبنای اسلام به وقوع پیوسته است؛ ۲- بر اساس این انقلاب نظامی با مختصات و ویژگی‌های اسلامی شکل گرفته است؛ ۳- لازم بوده و ملت ایران تلاش کرده است دولت مطلوب اسلامی مبتنی بر نظام اسلامی شکل دهد؛ ۴- ساختن دولت اسلامی لازمه تحقق کشور اسلامی و جامعه نمونه اسلامی است؛ ۵- برپایی تمدن برتر اسلامی که در جهان امروز خلأ آن احساس می‌شود، هدف نهایی انقلاب اسلامی است تا بر اساس این فرایند امت واحده اسلامی شکل گیرد و مسلمانان به جایگاه شایسته و بایسته خود برسند. ۶- و...

باید توجه نمود که در راستای فرایند تحقق اهداف اسلامی مفروضاتی وجود دارد:

۱- روش زندگی مبتنی بر تعالیم اسلامی برترین روش زندگی است؛

۲- اسلام مبانی حرکت و سرچشمه اندیشه در زندگی فردی و اجتماعی است؛

۳- هدف از همه مبارزات ملت ایران در فرایند انقلاب تشکیل حیات طیبه اسلامی می‌باشد؛

۴- منظور از حیات طیبه توأمان بودن دنیا و آخرت در مسیر مصالح ملت ایران و امت اسلامی است.

۵ - اهداف اسلامی خود، زمینه‌های دعوت و جذب انسان‌ها و تبدیل خواسته‌ها به خواسته‌های متعالی و مطالبات آرمانی را فراهم می‌کند؛

۶ - اهداف اسلامی به دلیل عظمت نیاز به یک فرایند طولانی و برنامه‌محور دارد؛

۷ - برای تحقق اهداف اسلامی و حاکمیت دین حق به یک نقشه راه نیاز است؛

رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) در این زمینه فرموده‌اند: «حیات طیبه یعنی یک ملت، هم از لحاظ مادی و زندگی روزمره و رفاه و امنیت و دانش و سواد و عزت سیاسی و استقلال اقتصادی و رونق مالی و اقتصادی برخوردار باشد و هم از جهت معنوی، انسان‌های مؤمن و خداشناس و پرهیزگار و برخوردار از اخلاق والای الهی در آن زندگی کنند، این حیات طیبه است »(۲۲/۷/۷۴) معظم له در جای دیگر فرموده‌اند: «حیات طیبه و زندگی گوارا فقط آخرت هم نیست، اسلام نمی‌گوید من می‌خواهم زندگی اخروی بعد از مرگ مردم را آباد کنم، دنیای آن‌ها هر جور شد، شد، این منطق اسلام نیست، منطق اسلام این است که زندگی جامعه اسلامی باید از مواهب الهی سرشار شود و بشر باید بهره‌مندی‌های مادی در زندگی خود، راه معنویت را گم نکند و درست حرکت کند. اگر آن زندگی به وجود آمد، آن وقت در جامعه ظلم و بی‌عدالتی و تبعیض ریشه‌کن می‌شود، تجاوز به حقوق انسان‌ها ریشه‌کن می‌شود، جنگ‌ها و برادرکشی‌ها از بین می‌رود، ناامنی‌ها در زندگی بشر به صفر می‌رسد. انبیاء برای این کار و مجاهدت کردند »(۸۳/۱/۲)

در یک نگاه می توان گفت انقلاب اسلامی به عنوان آغازگر تجدید حیات تمدن نوین اسلامی برای امت اسلامی و جوامع اسلامی پیام احیای هویت اسلامی و بازگشت به اسلام را به ارمغان آورده است و در این راستا راهکارهای ضروری برای فهم مباحث اسلامی به شکل کارساز و کارآمد مورد توجه قرار داده است، شناخت حقیقت تمدن اسلامی و پای بندی به الزامات رسیدن به آن تمدن امری ضروری است و آگاهی از ظرفیت های جهان اسلام از الزامات آن به حساب می آید.

از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) دستیابی به حیات طیبه و تحقق تمدن نوین اسلامی مستلزم سپری شدن ۵ مرحله است:

1. مرحله انقلاب اسلامی، این مرحله که به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی ^{(مد‌ظله‌العالی)} ضمن سختی‌ها آسان‌ترین مرحله است، تغییر ارزش‌ها، عبودیت خدا، کار برای خدا، دنیاشناسی، پیشرفت و تعالی در محور حرکت انقلابی ملت مسلمان ایران بود.

هدف انقلاب آماده سازی محیط برای ایجاد نظام جدید، تغییر ارزش‌ها، اصلاح مفاسد، محور شدن عدالت، استقرار شریعت اسلامی، رفع سلطه بیگانه، ایجاد نظام بر اساس اندیشه و تفکر اسلام بوده است.

2. مرحله تشکیل نظام اسلامی، حلقه پس از حرکت انقلابی و پیروزی ملت ایران بر رژیم طاغوت، شکل‌گیری نظام اسلامی مورد توجه بود به این معنا که پس از پیروزی، نظامی اسلامی در کشور برپا شود، به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) هندسه عمومی جامعه اسلامی شود.

در نظام اسلامی، (مردم‌سالاری دینی)، مردم انتخاب می‌کنند، تصمیم می‌گیرند و سرنوشت اداره کشور را به وسیله منتخبان خودشان در اختیار دارند اما این خواست و انتخاب در سایه هدایت الهی، هرگز به بیرون جاده صلاح و فلاح راه نمی‌برد و از صراط مستقیم خارج نمی‌شود.

3. ایجاد دولت اسلامی، مرحله سوم ایجاد دولت اسلامی است، به گونه‌ای که منش و روش دولت‌مردان و ساز و کارها و نهادسازی برای اداره کشور مبتنی بر اسلام آماده شود.
4. شکل‌گیری جامعه و کشور اسلامی، مرحله چهارم شکل‌گیری جامعه و کشور اسلامی است به گونه‌ای که مقررات و روابط مسئولان و مردم، به معنای واقعی کلمه، اسلامی شود و کشور نمونه‌ای بر اساس آموزه‌های اسلامی ساخته شود.
5. تشکیل امت اسلامی و تمدن اسلامی، مرحله پنجم شکل‌گیری امت اسلامی و تمدن بین‌الملل اسلامی است. جهت و رویکرد کلی انقلاب تحقق تمدن اسلامی است. با وجود آمدن جامعه اسلامی و کشور اسلامی زمینه برای ایجاد امت اسلامی فراهم می‌شود. از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی ^{(مدظله‌العالی)} عوامل تشکیل دهنده تمدن اسلامی ایمان به خدا و احکام الهی، اخلاص، تقوای فردی و اجتماعی امت اسلامی و… است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) با توجه به ظرفیت‌های عظیم جهان اسلام، شکل گیری تمدن نوین اسلامی - ایرانی پیشرفت را امری ضروری دانسته و معتقدند جهان اسلام باید با استفاده از دانش، خردمندی، تدبیر و بصیرت در مسیر برپایی تمدن نوین اسلامی حرکت کند.

تمدن اسلامی به معنای هدیه کردن فضیلت الهی به بشریت و ایجاد زمینه برای تشخیص مسیر صحیح توسط خود انسان هاست.

معظم له بر این باورند امت اسلامی، علاوه بر ویژگی های مشترک عقیدتی از جمله خداوند یکتا، قرآن کریم و دشمن مشترک، از منابع گسترده و زیادی برخوردارند که با وحدت و تلاش مجاهدانه می‌توانند قدرت و هویت خود را احیا کنند.

تمدن نوین اسلامی در بردارنده ابعاد همه جانبه همچون: علم، اختراع، اقتصاد، سیاست، اعتبار بین المللی، سبک زندگی اسلامی، وحدت مسلمانان و… می‌شود.

از نظر امام خامنه ای (مدظله العالی) برای ایجاد تمدن اسلامی، دو عنصر اساسی تولید فکر و پرورش انسان لازم است و

از مهم ترین اصول دستیابی به این دو هدف می توان به

۱- حفظ آرمان‌ها و اهداف جمهوری اسلامی ۲- شناخت و توجه به راهبردهای عمومی نظام (تکیه بر اسلامیت، ظالم نبودن و مظلوم نشدن، مردم سالاری و…) ۳- آرمان گرایی با نگاه به واقعیت‌ها ۴- کرامت انسانی ۵- عزت مداری مبتنی بر دین، عقلانیت و دانش ۶- همراهی پیشرفت مادی با مکارم اخلاقی و انسانی ۷- استقلال ۸- علم و معرفت ۹- و... اشاره کرد.

در این راستا باید ۱- طراحی الگویی کارآمد و پرجاذبه برای اداره کشور بر اساس قوانین اسلامی ۲- طراحی و ارائه الگوی حکومت اسلامی منطبق بر واقعیت کشور های مسلمان ۳- شناسایی چالش ها و موانع شکل گیری امت اسلامی و ارائه راهکارهایی برای فائق آمدن بر آن چالش ها و موانع را به عنوان زمینه های شکل گیری تمدن نوین اسلامی مورد توجه قرار داد.

همچنین در این راستا باید علم گستری، صدور انقلاب، حمایت از آرمان فلسطین، حمایت از جنبش های ضد استکباری و نهضت های بیداری اسلامی، با هوشمندی دنبال شود.

در یک جمع بندی کلی می توان گفت که انقلاب اسلامی، به عنوان آغازگر تجدید حیات تمدن نوین اسلامی با دارا بودن ظرفیت ها، امکانات، استعدادها و… داخلی می تواند با عنایت به کمک ها و امدادهای الهی و غیبی، تبعیت همه جانبه از رهبری دینی، حضور همراه با بصیرت و آگاهی و آمادگی همه جانبه به صورت مستمر در صحنه های یاریگری انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی و… مسیر نیل به تحقق تمدن نوین اسلامی را هموار و تسهیل کند. در همین راستا بر نخبگان، صاحبنظران و… است تا با تشکیل اتاق اندیشه ورز و تضارب آراء و دستیابی به نظرات منسجم نظرات نخبگی و کارشناسی را ارایه کنند و مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی و دستیابی به حیات طیبه را بیش از پیش هموار سازند.