« مقوم های تحقق دفاع؛(۱) استکبارستیزی(مفهوم شناسی)»

استکبارستیزی یکی از مهم ترین اصول راهبردی است که نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری در تحقق دفاع دارد. از منظر قرآن، مستکبر کسی است که کبر می ورزد و خود را برتر از دیگران می پندارد و حق را نمی پذیرد و در مقابل دعوت خدا و رسول و پیروان حق، گردن کشی و استکبار می کند. قرآن از استکبار ابلیس در مقابل فرمان خدا خبر می دهد که حاضر نشد بر آدم سجده کند و نیز از کسانی که از روی سرکشی، دعوت انبیاء را نمی پذیرفتند، مستکبر می داند. مستکبر یا در مقابل خدا تکبّر می ورزد و دین الهی را رد می کند، یا در مقابل پیامبران تکبر می کند و آنان را حقیر می شمارد و زیر بار نمی رود، یا در برابر بندگان خداوند تکبّر می کند و خود را برتر از آنان و آنان را بندة خود می شمارد. ریشه استکبار خودپسندی، کینه، حسد و خودنمایی است. در مسائل اخلاقی نیز مستکبر کسی است که خود را بی عیب می شمارد و انتقاد دیگران را نمی پذیرد و انتظار دارد همه به او احترام بگذارند و مطیع اوامر و خواست های او باشند.

استکبارستیزی و مبارزه با ظلم یکی از مهم ترین و اساسی ترین آرمان‌های انقلاب اسلامی است. استکبارستیزی همواره مورد توجه نصوص دینی، امامین انقلاب اسلامی بوده است. در فرهنگ قرآن، کفر و استکبار همراستا هستند و حاکمان و خواص جریان کفر در جامعه، خود را برتر از عامه مردم تصور می‌کنند و دچار روحیه استکباری می شوند. در همین راستا می توان گفت جریان کفر و استکبار دارای ابعاد سه گانه (قدرت، ثروت و فرهنگ) استکباری است: کفر و استکبار در بعد قدرت و مناصب اجتماعی، که در فرهنگ قرآن از آن با عنوان «طاغوت» یاد شده است. «…وَالَّذِینَ کَفَرُواْ أوْلِیَآؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُم مِّنَ النُّورِ إِلَی الظُّلُمَاتِ…».(آیه ۲۵۷ سوره بقره) همچنین کفر و استکبار در بعد ثروت و مال، که در فرهنگ قرآن از آن با عنوان «ملأ» یاد شده است. «قَالَ الْمَلَأُ الَّذِینَ اسْتَکْبَرُواْ مِن قَوْمِهِ لِلِّذِینَ اسْتُضْعِفُواْ…» (سوره اعراف، آیه ۸۸) و همچنین کفر و استکبار در بعد فرهنگ، از این کفر در قرآن با عنوان «مترف» یاد شده است. «وَإِذَا أرَدْنَا أن نُّهْلِکَ قَرْیَةً أمَرْنَا مُتْرَفِیهَا فَفَسَقُواْ فِیْهَا…» (آیه ۱۶ سوره اسراء)

استکبار از ماده کَبُرَ یا کِبر است که در لغت به معنای عظمت و بزرگی آمده است (جوهری، ۱۲۷۰ ق، ص ۱۰۵) و در اصطلاح دینی و قرآنی، کِبر، تکبر و استکبار قریب المعنی هستند؛ کبر کفار این است که از گفتن لا اله الا الله اسکبار ورزند؛ این یعنی شرک به خد؛ پس بزرگترین تکبر برای خداوند است، به سبب امتناع از پذیرش حق؛ به عبارتی استکبار یعنی امتناع از قبول حق از روی عناد و تکبر (بزرگ بینی خود) (ابن منظور، ۱۴۱۴ ق، ص ۱۲۶)

طریحی در مجمع البحرین در تعریف استکبار می‌نویسد: «کبر به معانی بزرگ، گناه می‌باشد، و استکبار از باب استفعال به معنی طلب بزرگی و بلندی مقام با ترک اذعان به حق و امتناع از پذیرفتن حق است.» (مجمع‌البحرین تک جلدی، ص ۲۷۴)

در فرهنگ معین نیز واژه ی استکبار دارای معانی چون: بزرگ دیدن کسی یا چیزی را، بزرگی نمودن از خود، بزرگ منشی کردن، تکبرکردن و گردنکشی کردن می‌باشد.» در قاموس قرآن استکبار چنین تعریف شده است: «استکبار آن است که انسان اظهار بزرگی و تکبر کند با آنکه اهلش نیست، و فرد متکبر به زور خودش را کبیر می‌داند و بدترین تکبر آن است که در برابر امر خدا تکبر و از قبول آن امتناع ورزد.» (فرهنگ معین)

راغب اصفهانی در مفردات می‌گوید: استکبار بر دو قسم است: ۱- «آن است که انسان خواستار آن باشد که بزرگ شود، چنین خواسته ای هرگاه به نحو شایسته انجام گیرد و در شرایط خاص زمانی و مکانی که لازم باشد، پسندیده و به‌جا خواهد بود.» بدیهی است که از دیدگاه واقع‌بین اسلام، تحصیل موقعیت در جامعه از هر نوعش که باشد به‌طور مطلق، کاری ناپسند و نامشروع نیست بلکه اگر در چارچوب قیود شرعی و مقررات اسلامی و در محدوده ی ضوابط اخلاقی و الهی آن، انجام گیرد و اگر انسان در طلب آن، هدف صحیحی را دنبال کند و در تحصیل این موقعیت و نیز در استفاده از آن، روش مشروع و درستی را به‌کار گیرد، آری در چنین شرایطی تلاش وی تلاشی مشروع و خواسته‌اش به‌جا و منطقی خواهد بود، چرا که این مقدار آزادی عمل و حریت را خدای متعال که آفریننده ی انسان است به وی اعطاء و افاضه نموده است و کسی نمی‌تواند و نباید این آزادی و هدیه الهی را از انسان سلب کند مگر با اذن خدا و اجازه او یعنی در مواردی که این آزادی عوارضی را همراه آورد و در مقاطعی که مفاسدی را در پی داشته باشد. ۲- آنکه مقام و موقعیتی را از خود ظاهر کرده و عظمتی را برای خویش ادعا کند که در واقع فاقد آن است (بیش از آنچه که هست خود را نشان دهد) که این ادعائی ناپسند و صفتی زشت است و خداوند در این مورد می‌فرماید: «شیطان از انجام سجده سرپیچی کرده و گردنکشی نمود و از کافران بود».

وی سپس عین همین معنی را برای تکبر هم مطرح کرده و سرانجام، می‌گوید: «کبر و تکبر و استکبار معانی قریب و مفاهیم مشابهی دارند.» (مفردات راغب، واژه‌ی کبر)

البته استکبار بر دو وجه می آید: ۱- ایستادگی در برابر انسان های متکبر و خودخواه که این مورد پسندیده است. ۲- خودخواهی نفس که لایق آن نیست و مذموم است. در قرآن مجید استکبار به همان معنای دوم وارد بیان شده است که شیطان، یهودیان، بنی اسرائیل و انسان های مغرور و خودخواه همچون فرعون، قارون و… از جمله آن هاست.(راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص ۶۹۶)

انواع استکبار

استکبار دارای انواع گوناگونی است که از مهم ترین آنها می توان به انواع زیر اشاره کرد:

1. استکبار عبادی (استکبار در برابر عبادت خداوند متعال)

استکبار عبادی (استکبار در برابر عبادت خداوند متعال) از مهم ترین انواع استکبار محسوب می شود. خداوند متعال در سوره نساء، آیات ۱۷۲ و ۱۷۳ می فرمایند: … وَمَنْ یَسْتَنْکِفْ عَنْ عِبَادَتِهِ وَیَسْتَکْبِرْ فَسَیَحْشُرُهُمْ إِلَیْهِ جَمِیعًا -… وَأَمَّا الَّذِینَ اسْتَنْکَفُوا وَاسْتَکْبَرُوا فَیُعَذِّبُهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا وَلَا یَجِدُونَ لَهُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلِیًّا وَلَا نَصِیرًا: و هر کس از بندگی خدا سر پیچد و دعوی برتری کند، زود باشد که خدا همه را به سوی خود محشور سازد - و امّا آنان که سرپیچی کردند و تکبّر ورزیدند، خداوند آنان را به عذابی دردناک کیفرشان می‌دهد و در برابر (قهر) خدا برای خود دوست و یاوری نخواهند یافت.

2. استکبار سیاسی

مستکبران سیاسی کسانی هستند که حاکمیت و اداره جامعه را برعهده دارند و با نوعی سلطه گری و استعمار و بهره کشی، بندگان خود را کوچک، پست و نادان می دانند و آنان را برده خود می دانند.

در قرآن مجید شخصیت هایی همچون ابلیس، فرعون، نمرود و… مستکبر خوانده می شوند.

خداوند متعال در آیه ۴ سوره قصص می فرمایند: إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِی الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِیَعًا یَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ یُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَیَسْتَحْیِی نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ کَانَ مِنَ الْمُفْسِدِینَ: همانا فرعون در سرزمین (مصر) سرکشی کرده و مردم آنجا را فرقه فرقه نموده است، گروهی از آنان را به زبونی و ناتوانی کشانده، پسرانشان را سر می‌برد و زنانشان را (برای کنیزی) زنده نگه می‌دارد.

3. استکبار اقتصادی

کسانی که به فکر مال اندوزی و گردآوری ثروت به حرام هستند، مستکبران اقتصادی هستند. خداوند متعال در سوره قصص آیه ۷۶ و ۷۷ می فرمایند: إِنَّ قَارُونَ کَانَ مِنْ قَوْمِ مُوسَی فَبَغَی عَلَیْهِمْ وَآتَیْنَاهُ مِنَ الْکُنُوزِ مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوءُ بِالْعُصْبَةِ أُولِی الْقُوَّةِ إِذْ قَالَ لَهُ قَوْمُهُ لَا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ: همانا قارون از قوم موسی بود و بر آنان ستم نمود، با آنکه ما آنقدر از گنج‌ها (و صندوق جواهرات) به او داده بودیم که حمل کلیدهایش بر گروه نیرومند نیز سنگین بود. روزی قومش به او گفتند: مغرورانه شادی مکن، به درستی که خداوند شادمانان مغرور را دوست نمی‌دارد.

وَابْتَغِ فِیمَا آتَاکَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَلَا تَنْسَ نَصِیبَکَ مِنَ الدُّنْیَا وَأَحْسِنْ کَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَیْکَ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِی الْأَرْضِ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُفْسِدِینَ: و (ای قارون!) در آنچه خداوند به تو داده است، سرای آخرت را جستجو نما و (در عین حال) بهره‌ات را نیز از این دنیا فراموش مکن و همان‌گونه که خداوند به تو احسان کرده است، تو نیز (از این ثروت به دیگران) احسان نما وبدنبال فساد در زمین مباش که خداوند، فسادگران را دوست نمی‌دارد.

4. استکبار علمی

برخی افراد زمانی که به مراتب عالی علمی دست می یابند، دچار استکبار و خودبرتربینی می شوند. از منظر قرآن مجید، بلعم بن بعورا دارای استکبار علمی است که در ابتدا از مؤمنان بود و علوم الهی را بیان می کرد اما در نهایت به فراعنه و مستکبرین گرایش پیدا کرد و گمراه شد. در همین راستا خداوند متعال در آیه ۱۷۵ و ۱۷۶ سوره اعراف می فرمایند: وَاتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ الَّذِی آتَیْنَاهُ آیَاتِنَا فَانْسَلَخَ مِنْهَا فَأَتْبَعَهُ الشَّیْطَانُ فَکَانَ مِنَ الْغَاوِینَ - وَلَوْ شِئْنَا لَرَفَعْنَاهُ بِهَا وَلَکِنَّهُ أَخْلَدَ إِلَی الْأَرْضِ وَاتَّبَعَ هَوَاهُ فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الْکَلْبِ إِنْ تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُکْهُ یَلْهَثْ ذَلِکَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا فَاقْصُصِ الْقَصَصَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ: و بر آنان، داستانِ آن کس (بَلعَم باعورا) را بخوان که آیات خود (از علم به معارف و اجابت دعا و صدور برخی کرامات) را به او داده بودیم، پس او (ناسپاسانه) خود را از آن آیات جدا ساخت، پس شیطان او را در پی‌خویش کشید تا از گمراهان شد - و اگر می‌خواستیم، (قدر وارزش) او را به وسیله‌ی آیات (و علومی که به او داده بودیم) بالا می‌بردیم، ولی او به زمین (و مادّیات) چسبید و از هوس خود پیروی کرد. پس مَثَل او مَثَل سگ است که اگر به آن حمله کنی دهان باز کرده و پارس می‌کند و زبان بیرون می‌آورد و اگر او را واگذاری، باز چنین می‌کند (همیشه دهان دنیاپرستان باز است،) این، مَثَل کسانی است که آیات مارا تکذیب کردند. پس این داستان را (برایشان) بازگو، باشد که بیندیشند.

5. استکبار رسانه ای

از منظر قرآن مجید، سامری شخصیتی است که با استکبار رسانه ای و تبلیغاتی، با بدعت های خود، دین ساختگی به بشر ارائه کرد و پیروان حضرت موسی (ع) را به گمراهی کشاند. در همین راستا خداوند متعال در سوره طه آیه ۹۵ الی ۹۷ می فرمایند: قَالَ فَمَا خَطْبُکَ یَا سَامِرِیُّ - قَالَ بَصُرْتُ بِمَا لَمْ یَبْصُرُوا بِهِ فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِنْ أَثَرِ الرَّسُولِ فَنَبَذْتُهَا وَکَذَلِکَ سَوَّلَتْ لِی نَفْسِی - قَالَ فَاذْهَبْ فَإِنَّ لَکَ فِی الْحَیَاةِ أَنْ تَقُولَ لَا مِسَاسَ وَإِنَّ لَکَ مَوْعِدًا لَنْ تُخْلَفَهُ وَانْظُرْ إِلَی إِلَهِکَ الَّذِی ظَلْتَ عَلَیْهِ عَاکِفًا لَنُحَرِّقَنَّهُ ثُمَّ لَنَنْسِفَنَّهُ فِی الْیَمِّ نَسْفًا:

آن‌گاه موسی گفت: ای سامری این فتنه چه بود که تو برپا کردی؟ - سامری گفت: من چیزی را دیدم که قوم ندیدند، من مشتی خاک از اثر قدم رسول (حق، جبرئیل) برگرفته و (در گوساله) ریختم و نفس من چنین (فتنه انگیزی را) به نظرم جلوه داد. - (موسی به سامری) گفت: پس برو (دور شو)، پس همانا بهره‌ی تو در دنیا این است که (به دردی مبتلا خواهی شد که دائماً) می‌گویی: «به من دست نزنید» و همانا برای تو (در آخرت) میعادگاهی است‌که هرگز از آن تخلّف نخواهد شد. و (اکنون) به سوی معبودت که پیوسته آن‌را پرستش می‌کردی نگاه کن، ما حتماً آن را می‌سوزانیم (و) سپس خاکستر و ذرّات آن را به دریا خواهیم پاشید.

مهم ترین و اساسی ترین ویژگی های استکبار از منظر قرآن مجید عبارتند از:

1. خودبرتربینی

خداوند متعال در سوره ص، آیات ۷۵ و ۷۶ می فرمایند: قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعَالِینَ - قَالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنِی مِنْ نَارٍ وَخَلَقْتَهُ مِنْ طِینٍ: (خداوند) فرمود: «ای ابلیس! چه چیز تو را مانع شد که برای موجودی که به دستان قدرت خویش خلق کردم سجده کنی؟ تکبّر کردی یا از بلند مرتبه‌گانی؟!» - (خداوند) فرمود: «ای ابلیس! چه چیز تو را مانع شد که برای موجودی که به دستان قدرت خویش خلق کردم سجده کنی؟ تکبّر کردی یا از بلند مرتبه‌گانی؟!»

2. طغیانگری

یکی از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر قرآن مجید، طغیانگری است. خداوند متعال در سوره فرقان، آیه ۲۱ می فرمایند:

... لَقَدِ اسْتَکْبَرُوا فِی أَنْفُسِهِمْ وَعَتَوْا عُتُوًّا کَبِیرًا: همانا … در حق خویش راه تکبر و نخوت پیش گرفتند و به سرکشی و طغیانی شدید شتافتند.

3. تبهکاری

تبهکاری یکی از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر قرآن مجید است. خداوند متعال در سوره یونس، آیه ۷۵ می فرمایند: ثُمَّ بَعَثْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسَی وَهَارُونَ إِلَی فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ بِآیَاتِنَا فَاسْتَکْبَرُوا وَکَانُوا قَوْمًا مُجْرِمِینَ: آن‌گاه بعد از آن رسولان، موسی و هارون را با معجزات خود به سوی فرعون و اشراف مملکت او فرستادیم، آنها هم گردنکشی کردند و مردمی تبهکار بودند.

4. فخر و مباهات بر امتیازات مادی

در بینش مستکبرین همه ارزش ها بر اساس مادیات سنجیده می شود. در همین راستا خداوند متعال در سوره سبا، آیه ۳۵ می فرمایند: وَقَالُوا نَحْنُ أَکْثَرُ أَمْوَالًا وَأَوْلَادًا وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِینَ: و باز گفتند که ما بیش از شما مال و فرزند داریم و (چون نعمت دنیای ما افزون‌تر است در آخرت هم) هرگز رنج و عذابی نخواهیم داشت.

5. ایجاد استضعاف

ایجاد استضعاف از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر قرآن مجید است. خداوند متعال در سوره قصص، آیه ۴ می فرمایند: إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِی الْأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَهَا شِیَعًا یَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ یُذَبِّحُ أَبْنَاءَهُمْ وَیَسْتَحْیِی نِسَاءَهُمْ إِنَّهُ کَانَ مِنَ الْمُفْسِدِینَ: همانا فرعون در زمین (مصر) تکبر و گردنکشی آغاز کرد و میان اهل آن سرزمین تفرقه و اختلاف افکند، طایفه‌ای از آنها (بنی اسرائیل) را سخت ضعیف و ذلیل می‌کرد، پسرانشان را می‌کشت (که مبادا به ظهور موسی قدرت یابند) و زنانشان را زنده می‌گذاشت (که به خدمت پردازند). همانا فرعون مردی بسیار مفسد و بد اندیش بود.

6. مستحق مجازات بودن مستکبران

از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر قرآن مجید می توان به استحقاق مجازات اشاره کرد.

خداوند متعال در سوره اعراف، آیه ۴۸ می فرمایند: وَنَادَی أَصْحَابُ الْأَعْرَافِ رِجَالًا یَعْرِفُونَهُمْ بِسِیمَاهُمْ قَالُوا مَا أَغْنَی عَنْکُمْ جَمْعُکُمْ وَمَا کُنْتُمْ تَسْتَکْبِرُونَ:

و اهل اعراف مردانی را که به سیمایشان می‌شناسند آواز دهند و گویند: (دیدید که) جمع مال و جاه و آن فخر و تکبّرتان به حال شما اصلاً سودمند نبود!

از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر حضرت امام خمینی (ره) می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ضعیف شمردن و تعدی دیگر کشورها

یکی از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر حضرت امام خمینی (ره) ضعیف شمردن و تعدی دیگر کشورهاست. ایشان در این رابطه فرموده اند: «… مستکبرین منحصر نیستند به سلاطین، منحصر نیستند به رؤسای جمهور، منحصر نیستند به دولت های ستمگر. استکبار یک معنای اعمی دارد؛ یک مصداقش همان اجانب هستند که تمام ملت ها را ضعیف شمردند و مورد تجاوز و تعدی قرار دادند؛ یک مورد هم همین دولت های جائر، سلاطین ستمگر که ملت های خودشان را ضعیف می شمرند و به آنها تعدی می کنند، دست تعدی به ملت ها دراز می کنند. ملت را ضعیف می شمردند و ملت را از روی استکبار نظر می کردند و به ملت تعدی و تجاوز می کردند.» (۴/۳//۵۸)

2. سلطه گری

سلطه گری یکی از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر حضرت امام خمینی (ره) است. ایشان در این رابطه فرموده اند: «این ابرقدرت ها می خواهند به همه جا مسلط بشوند و این بدبخت های خلیج فارس [دولت های مرتجع منطقه] … گرفتار این وسوسه شده است، خیال می کند که اگر در دامن آمریکا برود، خلاص می شود و این اشتباه است.» (صحیفه نور، ج ۲۰، ص ۹۰)

3. نادیده گرفتن دیگر ملت ها

یکی از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر حضرت امام خمینی (ره) نادیده گرفتن دیگر ملت هاست. ایشان در این رابطه فرموده اند: «مستکبرین، جهان را از دید خاص استکباری خود و آن بیماری روحی که در آنها هست، نگاه می کنند و این بیماری موجب این شده است که توده های بزرگ ملت ها را اینها از جهان حساب نمی کنند. این دید مستکبرین است که سایر قشرهای بزرگ ملت ها را … اینها را نمی بینند؛ یعنی این بیماری اسباب این شده است که آنها را نبینند.» (صحیفه نور، ج ۱۱، ص ۸۸)

4. منفعت طلبی

منفعت طلبی یکی از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر حضرت امام خمینی (ره) است. ایشان در این رابطه فرموده اند: «از گرگ ها و درنده ها برای شبانی و حفظ منابع خود استمداد نطلبید. این ابرقدرت ها آن لحظه ای که منافعشان ایجاب کند، شما و دوستان خود را قربانی می کنند و پیش آنان دوستی و دشمنی و صداقت، ارزشی ندارد.» (صحیفه نور، ج ۲۰، ص ۱۲۰)

5. شبهه افکنی

یکی از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر حضرت امام خمینی (ره) شبهه افکنی است. ایشان در این رابطه فرموده اند: «القای شبهه و بزرگ جلوه دادن خطر اسلام و انقلاب و جمهوری اسلامی ایران برای کشورهای منطقه همان ترفند قدیم و جدید جهان خواران بوده است که از این طریق، از پیدایش جو تفاهم و همکاری مسالمت آمیز جلوگیری نمایند.» (صحیفه نور، ج ۲۰، ص ۱۲۰)

از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. خودبرتربینی

یکی از ویژگی‌های نظام استکباری، خودبرتربینی است. مجموعه‌های استکباری - آن کسانی که یا در رأس یک کشور یا در رأس یک نظام بین‌المللی [یا] مجموعه‌ای از کشورها کارها را به دست گرفته‌اند - وقتی مجموعه‌ی خودشان را از بقیّه‌ی انسانها، از بقیّه‌ی مجموعه‌ها برتر دانستند، وقتی خودشان را محور دانستند، همه چیز را فرع بر خودشان دانستند، یک معادله‌ی غلط و خطرناکی در تعاملات جهانی به‌وجود می‌آید. وقتی خود را برتر دانست، خود را محور دانست، خود را اصل دانست، نتیجه این میشود که برای خود حقّ مداخله‌ی در امور بقیّه‌ی انسانها و بقیّه‌ی ملّتها را قائل است. آنچه به نظر او ارزش محسوب میشود، بایست همه در دنیا تسلیم بشوند و قبول بکنند، گردن بنهند. اگر چیزی که او ارزش میداند، دیگران قبول نداشتند، این به خودش حق میدهد در کار آنها دخالت کند، به آنها تحمیل کند، به آنها زور بگوید، فشار بیاورد. این خودبرتربینی موجب میشود که ادّعای تولیت امور ملّتها را داشته باشند، ادّعای مدیریّت جهانی را داشته باشند، خودشان را رئیس مجموعه‌ی عالم بدانند. … این خودبرتربینی، خود را دارای جایگاه ویژه‌ای در مجموعه‌ی اولاد آدم، مجموعه‌ی ملّتها، مجموعه‌ی انسانها دانستن، این… بزرگ‌ترین مشکل استکبار است .»(۹۲/۰۸/۲۹)

2. حق ناپذیری

از دیگر ویژگی های استکبار از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) حق ناپذیری است. معظم له در این راستا می فرمایند: «… خصوصیّت و شاخص دیگری برای استکبار… حق‌ناپذیری است؛ نه حرف حق را میپذیرند، نه حقّ ملّتها را میپذیرند؛ حق‌ناپذیرِ مطلق. در مباحثات جهانی بسیار اتّفاق می‌افتد یک حرف حقّی زده میشود، آمریکا به دلیلی نمی پذیرد؛ با انواع شیوه‌ها حرف حق را رد میکنند، زیر بار حق نمیروند.... حرف حقّی وجود دارد؛ اگر چنانچه انسانی اهل حق باشد، اهل استدلال باشد، اهل منطق باشد، باید وقتی در مقابل استدلال قرار گرفت، تسلیم بشود، امّا استکبار تسلیم نمیشود؛ حرف حق را میشنود، زیر بار حق نمیرود؛ این یکی از خصوصیّات او است. همچنان که حقوق ملّتها را هم قبول نمیکند؛ اینکه ملّتها حق دارند انتخاب کنند، حق دارند آن حرکتی را که خودشان میخواهند، آن اقتصادی را که خودشان میخواهند، آن سیاستی را که خودشان میخواهند اتّخاذ کنند، این را برای ملّتها قائل نیستند، معتقد به تحمیل بر ملّتها هستند .»(۹۲/۸/۲۹)

3. جنایت علیه دیگر ملت ها

جنایت علیه دیگر ملت ها از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) است. معظم له در این راستا می فرمایند: «یکی از شاخصهای دیگر استعمار و استکبار این است که جنایت را نسبت به ملّتها و نسبت به آحاد بشر مجاز میشمرند و اهمّیّت نمیدهند. این یکی از بلایای بزرگ استکبار در دوران جدید است.» (۹۲/۸/۲۹)

4. فریبگری و رفتار منافقانه

از مهم ترین ویژگی های استکبار از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) می توان به فریبگری و رفتار منافقانه اشاره کرد. معظم له در این راستا می فرمایند: «یکی از خصوصیّات استکبار که باز یکی [دیگر] از شاخص ها است، فریبگری و رفتار منافقانه است؛ این را توجّه کنید… همه‌ی اینها را در تبلیغات خودشان سعی میکنند توجیه کنند و جنایت را در لباس خدمت نشان بدهند! این نظام استکبار که قصد سلطه‌ی بر ملّتها را دارد، از این شیوه به‌طور متعارف و معمول در همه‌ی زندگی‌اش استفاده میکند؛ شیوه‌ی توجیه جنایت و پوشاندن لباس خدمت به جنایت. [در] همین حمله‌ی به ژاپن، یعنی دو بمبی که در هیروشیما و ناکازاکی منفجر شد، [وقتی‌] آمریکایی‌ها عذرخواهی میکنند، به این صورت میگویند که اگرچه با این دو بمبی که ما به این دو شهر پرتاب کردیم، ده‌ها هزار در وهله‌ی اوّل، [یا] شاید صدها هزار کشته شدند، [امّا این کار] هزینه‌ی تمام کردن جنگ جهانی دوّم بود؛ اگر ما آمریکایی‌ها این بمبها را نمی‌انداختیم، جنگ ادامه پیدا میکرد؛ حالا اگر دویست هزار [انسان‌] کشته شدند، آن‌وقت دومیلیون کشته می شدند؛ بنابراین ما خدمت کردیم که این بمبها را انداختیم! ببینید این حرفی است که آمریکایی‌ها در تبلیغات رسمی [میگویند].... این یکی از آن حرفهای فریبگرانه و منافقانه و از دروغهای عجیب و غریبی است که جز از دستگاه‌های استکباری بر نمی‌آید .»(۹۲/۸/۲۹)

در جمع بندی کلی باید گفت استکبارستیزی که نقش بسزایی در تحقق دفاع دارد از مباحث مهم و مورد تأکید دین اسلام و انقلاب اسلامی است که این مهم همواره مورد توجه و تأکید امامین انقلاب اسلامی بوده است.

در دوران کنونی و با توجه به افزایش هجمه ها، توطئه ها و… دشمنان علیه انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی، استکبارستیزی از مهم ترین ضرورت ها و بایسته هاست. در همین راستا با توجه به تداوم جدال میان نظام سلطه و نظام اسلامی، از طرفی بر عموم مردم است تا با بصیرت و دشمن شناسی، زمینه های تحقق خواسته ها و اهداف نظام سلطه و مستکبران جهانی را مسدود کنند و از طرفی دیگر بر نخبگان و صاحبنظران است تا با تبیین و تشریح همه جانبه موضوع مهم استکبارستیزی و ابعاد آن، زمینه های تداوم و استمرار استکبارستیزی را بیش از پیش هموارتر سازند تا از این طریق ضمن ناکام ماندن دشمن، زمینه های عزت و اقتدار همه جانبه جمهوری اسلامی ایران بیش از پیش تضمین و تثبیت شود.

اهم منابع و مأخذ

1. قرآن مجید
2. صحیفه امام خمینی (ره)
3. بیانات و رهنمودهای رهبر معم انقلاب اسلامی (مدظله العالی)
4. و... ‌