« مقوم های تحقق دفاع؛(۲) بصیرت (اهمیت و ضرورت)»

بصیرت یکی از مهم ترین، مبنایی ترین و اساسی ترین موضوعاتی است که همواره مورد توجه اسناد بالادستی، اعم از قرآن مجید، احادیث و روایات، بیانات حضرت امام خمینی (ره) و امام خامنه ای (مدظله العالی) بوده است.

دشمنان اسلام و مسلمین همواره در پی آن بوده اند تا با وارونه نشان دادن حقایق، واقعیت ها و… سبب گمراهی، کج فهمی، شک و تردید، ارعاب و… ملت های مسلمان شوند. به همین سبب بصیرت و شناخت زمانه (ظرفیت ها، استعدادها، امکانات و…) همه جانبه جبهه خودی و دشمن، امری ضروری و بدیهی است.

در همین راستا، در این یادداشت، به اهمیت و ضرورت بصیرت پرداخته می شود.

1. بصیرت؛ عامل سعادتمندی انسان ها

از منظر قرآن مجید، بصیرت، عامل سعادتمندی انسان هاست. خداوند متعال در آیه ۱۰۴ سوره انعام می فرمایند:

قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِیَ فَعَلَیْهَا وَمَا أَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفِیظٍ:

همانا از سوی پروردگارتان، مایه‌های بینش و بصیرت، (کتب آسمانی و دلائل روشن) برای شما آمده است. پس هر که بصیرت یافت، به سود خود اوست و هر کس کوری گزید، به زیان خویش عمل کرده است و من نگهبان و ضامن (ایمان شما به اجبار) نیستم.

2. بصیرت؛ عامل جلوگیری از وسوسه های شیطان

از منظر قرآن مجید، بصیرت، عامل جلوگیری از وسوسه های شیطان است. خداوند متعال در آیه ۲۰۱ سوره اعراف می فرمایند:

إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تَذَکَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ:

چون اهل تقوا را از شیطان وسوسه و خیالی به دل فرا رسد همان دم خدا را به یاد آرند و همان لحظه بصیرت و بینایی پیدا کنند.

3. توأمان بودن بصیرت و اندیشه

از منظر حضرت علی (ع)، بصیرت و اندیشه امری توأمان هستند. امیرالمؤمنین (ع) در این رابطه می فرمایند:

لا بَصیرَهَ لِمَن لا فِکَر لَهُ: آنکه اندیشه ای ندارد، بی بصیرت است.(غررالحکم، ص ۶۱، ح ۵۸۰)

4. لزوم بصیرت برای مسلمانان

در اندیشه حضرت امام خمینی (ره)، بصیرت برای تمامی مسلمانان، امری ضروری است. ایشان در این رابطه فرموده اند:

«مسلمانان جهان باید به فکر تربیت و کنترل و اصلاح سران خود فروخته بعض کشورها باشند و آنان را با نصیحت یا تهدید از این خواب گرانی که هم خودشان و هم منافع ملت های اسلامی را به باد فنا می دهد، بیدار نمایند و به این سرسپردگان و نوکران هشدار بدهند و خودشان هم با بصیرت کامل از خطر منافقین و دلالان استکبار جهانی غافل نشوند و دست روی دست نگذارند و نظاره گر صحنه شکست اسلام و غارت سرمایه ها و منابع و نوامیس مسلمین نباشند.» (صحیفه امام، ج ۲۰، ص ۳۱۹)

5. بصیرت؛ عامل شناخت عوامل صلاح و فساد ملت ها

در اندیشه حضرت امام خمینی (ره)، بصیرت؛ عامل شناخت عوامل صلاح و فساد ملت هاست. ایشان در این رابطه فرموده اند:

«تمام قلوب و تمام ابصار و بصیرت ها در دست خدای تبارک تعالی و ید قدرت اوست. اوست که تدبیر می کند جهان را، لیل و نهار را، و اوست که قلوب را متحول می کند، و بصیرتها را روشن می کند، و اوست که حالات انسان را متحول می کند، و ما آن را در ملت عزیز خودمان، در زن و مرد، در کوچک و بزرگ یافتیم. این تقلیب قلوب که قلب ها از آمال دنیوی و از چیزهایی که در طبیعت است بریده بشود و به حق تعالی پیوسته بشود، و بصیرتها روشن بشود و صلاح و فساد خودشان را به وسیله بصیرت بفهمند، در ملت ما بحمد اللَّه تا حدود چشمگیری حاصل شده است.» (صحیفه امام، ج ۱۶، ص ۱۲۹)

6. لزوم بصیرت برای همه

در اندیشه حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) بصیرت، امری ضروری برای همه است. معظم له در این رابطه می فرمایند: «بصیرت و علم به زمان و استفاده از موقعیتها برای هر عاملی - چه اعلم العلما باشد، و چه کسی که در یک محله احکام دین را به چند نفر تعلیم می‌دهد- ضروری است، منتها هرچه مقام بالاتر باشد، آگاهی‌های بیشتر و وسیعتری مورد لزوم است. باید آگاهی و بصیرت را در خود تقویت کنیم.» (۶۸/۴/۲۰)

7. لزوم بصیرت برای زندگیِ پیچیده‌ی اجتماعیِ امروز

از منظر حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) بصیرت برای زندگیِ پیچیده‌ی اجتماعیِ امروز، امری ضروری است. معظم له در این رابطه می فرمایند:

«در زندگیِ پیچیده‌ی اجتماعیِ امروز، بدون بصیرت نمیشود حرکت کرد. جوانها باید فکر کنند، بیندیشند، بصیرت خودشان را افزایش بدهند. معلمان روحانی، متعهدان موجود در جامعه‌ی ما از اهل سواد و فرهنگ، از دانشگاهی و حوزوی، باید به مسئله‌ی بصیرت اهمیت بدهند؛ بصیرت در هدف، بصیرت در وسیله، بصیرت در شناخت دشمن، بصیرت در شناخت موانع راه، بصیرت در شناخت راه‌های جلوگیری از این موانع و برداشتن این موانع؛ این بصیرتها لازم است .»(۸۸/۷/۱۵)

8. بصیرت؛ عامل جلوگیری از ضربه زدن دشمن به انقلاب اسلامی

در اندیشه حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) بصیرت؛ عامل جلوگیری از ضربه زدن دشمن به انقلاب اسلامی است. معظم له در این رابطه می فرمایند:

«این تجربه بایستی برای ما - همه‏ی ما، همه‏ی آحاد مردم - تجربه‏ی هشداردهنده‏ای باشد. اگر ما در صحنه‏ی زندگی سیاسی و اجتماعی به همدیگر بدبین باشیم، به چشم دشمن به یکدیگر نگاه کنیم، این فرصت برای دشمنان حقیقی ما پیش خواهد آمد. اگر فکر نکنیم، اگر بصیرت نداشته باشیم، اگر فراموش کنیم که دشمنانی در کمین انقلابند، ضربه خواهیم خورد؛ این برای ما تجربه شد .»(۸۸/۵/۱۲)

در یک جمع بندی کلی می توان گفت در دوران کنونی و با توجه به گستردگی و پیچیدگی نقشه های دشمنان علیه اسلام و مسلمانان جهان و به ویژه ملت مؤمن و انقلابی ایران اسلامی، حفظ و تقویت بصیرت از آنجا که عامل سعادتمندی انسان ها، سبب جلوگیری از وسوسه های شیطان، عامل جلوگیری از ضربه زدن دشمن به انقلاب اسلامی و… است به همین سبب برای زندگیِ پیچیده‌ی اجتماعیِ امروز امری ضروری و بدیهی است.

در همین راستا بر مسلمانان و به ویژه ملت ایران اسلامی است تا با حفظ و تقویت بصیرت، مانع تحقق اهداف دشمنان شوند و همچنین، بر اندیشمندان و صاحبنظران است تا با تبیین و تشریح همه جانبه موضوع بصیرت (مفهوم، ابعاد، اهمیت و ضرورت و…) زمینه تحقق بصیرت را مهیا کنند.

اهم منابع و مأخذ

1. قرآن
2. نهج البلاغه
3. صحیفه امام (ره)
4. بیانات و رهنمودهای حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی)
5. آمدی، عبدالواحدبن محمد، غررالحکم و دررالکلم
6. بصیرت از منظر نهج البلاغه، مجله حصون، زمستان ۱۳۸۸، شماره ۲۲
7. سعیدی، علی مراد، بصیرت از منظر قرآن، قم: کتاب جمکران‏، ۱۳۹۵
8. و…