« مقوم های تحقق دفاع؛(۳) دشمن شناسی؛ مفهوم شناسی(۲) »

دشمن شناسی یکی از مهم ترین ضرورت های برای تمامی افراد و جوامع است.

حضرت امام خمینی (ره) فرموده اند: «باید دشمنتان را بشناسید. اگر نشناسید، نمی‌توانیددفعش کنید.» (صحیفة امام، همان، ج ۱۲، ص ۴۶۳)

امام خامنه‌ای مد ظله العالی می‌فرماید:

دشمن را باید شناخت. دشمن‌شناسی یکی از مهم‌ترین کارهاست. نباید در راه شناخت دشمن اشتباه کرد. بعضی‌ها دشمن واقعی و اصلی را ندیده می‌گیرند و چیزهای فرعی را به‌عنوان دشمن به حساب می‌آوردند این خطای بزرگی است .(۱۰/۲/۱۳۸۲)

معظم له همچنین درباره دشمن‌شناسی می‌فرمایند:

اوّلاً وجود دشمن کینه‌توز را نباید به دست غفلت و فراموشی سپرد، و مراسم چندباره رمی جمرات در حج، نشانة نمادین این حضور ذهن همیشگی است؛ ثانیاً در شناخت دشمن اصلی که امروزه همان جبهه استکبار جهانی و شبکة جنایت‌کار صهیونیسم است، نباید دچار خطا شد .(۱۹/۷/۱۳۹۲)

به طور کلی دشمنان به ۲ دسته داخلی و خارجی قابل تقسیم بندی هستند. دشمن داخلی: افراد و یا جریان هایی در داخل کشور هستند که به مقابله با اسلام، ارزش های اسلامی، نظام اسلامی و ارکان آن بویژه ولایت فقیه برخاسته اند.

امام خمینی (ره) در این رابطه می فرمایند: «توجه داشته باشید که شیاطین در بین همه طبقات منتشر شده اند که برای ارباب های خود راهی باز کنند، اینها می خواهند همان بساط را رواج دهند، شما توجه داشته باشید که آنها را در بین خودتان راه ندهید، دفع کنید آنان را. اینها دست نشاندگان آمریکا هستند و اینها هستند که می خواهند باز ما را به آن اختناق و به آن وابستگی برگردانند.» (صحیفه نور ج ۶، ص ۱۸)

همچنین حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) می فرمایند: دشمن های اصلی چه کسانی هستند؟ آن کسانی که با اصل نظام اسلامی مخالفند … عده ای برای مقابله با این نظام کمر بسته اند. چه از راه نظریه پردازی، چه از راه تبلیغات سیاسی و موذیگری های گوناگون. و دارند در نظام خدشه وارد می کنند .(۱۷/۰۶/۱۳۸۰)

دشمن خارجی: افراد، گروه ها، جریان ها و دولت های خارجی که به مقابله و ستیز با اسلام و نظام دینی و مردمی در ایران برخاسته اند مانند آمریکا، صهیونیسم، و دولتهای وابسته به آنها.

در این رابطه حضرت امام خمینی (ره) درباره آمریکای جنایتکار فرموده اند:

آمریکا دشمن شماره یک مردم محروم و مستضعف جهان است (صحیفه نور، ج ۱۳، ص ۸۳)

ایشان همچنین فرموده اند: همه ملت ما، دشمن شماره اول خودش را امروز آمریکا می داند.(صحیفه نور، ج ۲۱، ص ۱۷۲)

حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) در این راستا می فرمایند: دشمن اصلی برای جمهوری اسلامی کیست؟ امروز دشمن اصلی ما در دنیا صهیونیست و استکبار است. اصل قضیه در دشمنی با اسلام و نظام جمهوری اسلامی و ملت ایران، صهیونست و استکبار است .(۰۵/۰۱/۱۳۷۵)

در همین راستا می توان گفت که دشمن شناسی امری دارای اهمیت است.

از مهم ترین شاخص های دشمن شناسی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. تفاوت قائل شدن بین جبهة حق و باطل

تفاوت قائل شدن بین جبهة حق و باطل، یکی از مهم ترین شاخص های دشمن شناسی از منظر حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) است. معظم به در این رابطه می فرمایند:

«آنچه در نظام اسلامی باید همیشه مورد توجه باشد، مشخّص بودن جبهه‏هاست؛ مخلوط نشدن‏ جبهة‏ حق با جبهة‏ ناحقّ است .»(۴/۱۰/۱۳۷۸)

همچنین معظم له می‌فرمایند:

«اگر دشمن شناخته نشود و ویژگی‌ها و خصوصیّات آن برای جامعه شناسانده نگردد، در قالب جبهة حق جلوه خواهد نمود و بزرگترین ضربه‌ها را وارد خواهد ساخت .»(۴/۱۰/۱۳۷۸)

2. شناخت اهداف و ابزار دشمن

مهم‌ترین نکته در شناخت دشمن، شناسایی اهداف و ابزار دشمن است. دشمن با درآمیختن حق و باطل قصد دارد تا اهداف شوم خود را پنهان نگه دارد، در همین راستا اگر نیروهای خودی در شناسایی اهداف دشمن سستی کنند، در واقع مطابق میل دشمن رفتار کرده‌اند؛ در همین راستا حضرت اامام خامنه ای (مدظله العالی) می فرمایند:

«[و هر نیروی متعهدی] … باید حداکثر استفاده را بکند، با افکار جدید آشنا شوند، راه‌ها و شیوه‌های دشمن را بشناسند و به زمان خودشان عالم شوند؛ «العالِمُ بِزَمانِهِ لاتَهْجُمْ عَلیِهِ اللَّوابِسُ» درست مثل جبهه جنگ .»(۲۳/۲/۱۳۸۸)

حضرت امام (ره) اهداف دشمن در رویارویی با انقلاب را این‌چنین برمی‌شمارد: «از بین بردن اسلامیّت نظام و حذف اسلام‌گراها، (صحیفة امام، ج ۱۲، ص ۴۶۲؛ ج ۱۳، ص ۳۴۵) جلوگیری از رشد فکری (صحیفه امام، ج ۹، ص ۲۳۱) آلوده ساختن (صحیفه امام، ج ۹، ص ۵۰۷) و شکست قدرت روحانیّت (صحیفه امام، ج ۹، ص ۵۳۷) ایجاد یأس و تفرقه (صحیفه امام، ج ۱۰، ص ۵۳۴ و ایجاد اختلاف در بین آحاد جامعه.» (صحیفه امام، ج ۱۳، ص ۴۰۰؛ ج ۱۴، ص ۱۷۴ و ۱۹۱)

رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) نیز در این رابطه می فرمایند: هدف‏ اصلی‏ دشمنان چه دشمنان خارجی، چه دشمنان دو رو و منافق داخلی عبارت است از نفی حکومت دینی و حکومت اسلام. اصل قضیه برای این‏ها این است و به کمتر از این هم راضی نیستند .(۱/۲/۱۳۷۹)

دشمن برای اجرا کردن اهداف خود از ابزار و شیوه‌های خاصّی استفاده می‌کند. امام خامنه‌ای (مد ظله العالی) دربارة ابزار و شیوه‌های دشمنی غرب با مسلمانان می‌فرمایند:

«شیوه‌های … دشمن عنود را که تفرقه‌افکنی میان مسلمانان، ترویج فساد سیاسی و اخلاقی، تهدید و تطمیع نخبگان، فشار اقتصادی بر ملّت‌ها، و ایجاد تردید در باورهای اسلامی است، باید به‌خوبی تشخیص داد و وابستگان و ایادی دانسته و نادانستة آنان را از این راه شناسایی کرد .»(۲۲/۷/۱۳۹۱)

3. شناخت تاکتیک‌های دشمن

از جمله اموری که در شناخت دشمن جزو شاخص ها محسوب می شود، شناخت تاکتیک‌های دشمن و رصد دائم آن است؛ زیرا دشمن در هرزمان و با توجه به شرایط، نوع خاصی از تاکتیک‌های عملیاتی را در پیش می‌گیرد که به‌طور طبیعی برخورد و مقابلة خاص آن را می‌طلبد.

از دیدگاه امام علی علیه السلام کم‌خطرترین دشمن، آن است که دشمنی خود را آشکارکرده است؛ «أَوْهَنُ الْأَعْدَاءِ کَیْداً مَنْ أَظْهَرَ عَدَاوَتَه‏؛ سست‌ترین دشمنان کسی است که عداوتش را آشکار ساخته است»، (عبدالواحدبن‌محمد تمیمی آمدی، همان، ص ۴۶۱) و خطرناک‌ترین دشمن، آن است که دشمنی‌اش را پنهان می‌کند، همان‌که قرآن‌کریم نامش را «نفاق» گذارده است. امام علی علیه السلام دراین‌باره می‌فرماید: «شَرُّ الْأَعْدَاءِ أَبْعَدُهُمْ غَوْراً وَ أَخْفَاهُمْ مَکِیدَةً؛ بدترین دشمنان کسی است که عمیق‌تر بوده و بیش‌تر کیدش را مخفی می‌دارد.» (عبدالواحدبن‌محمد تمیمی آمدی، ص ۴۸۰)

بی‌تردید از صدر تاریخ اسلام تا کنون مسلمانان و دین مبین اسلام بیشتر از آنکه از دشمن آشکار ضربه بخورند، از دشمن پنهان آسیب دیدند و دچار ضعف، اختلاف و دو دستگی شده‌اند؛ زیرا انسان از دشمن آشکار هر لحظه انتظار برخورد، عداوت و دشمنی دارد؛ اما دربارة دشمن پنهان که در لباس دوست، جلوه می‌کند و درظاهر خود را هم‌مسلک و به ارزش‌های اسلامی پایبند نشان می‌دهد، انسان اصلاً احتمال و توقّع ضربه و حمله از سوی او را ندارد.

امام خامنه‌ای (مد ظله العالی) در تبیین تاکتیک‌ها و روش‌های دشمنی کردن سلطه گران، مستکبران و زیاده خواهان می‌فرماید:

«[دشمنان] انواع و اقسام کارها را کردند؛ چقدر علیه اسلام، انقلاب، مبانی اسلامی و مبانی شیعی، که … در پدیدآمدن این انقلاب نقش داشته، فیلم‏ ساختند که امروز آن را به رایانه و اینترنت هم کشانده‏اند و همة‏ کارهایی را که می‏توانستند، انجام دادند؛ برای اینکه جلوی این سخن نو را یعنی اینکه باید قدرت سیاسی در کشور در دست انسان‌های پرهیزکار و عادل باشد و شرط این اقتدار سیاسی، پرهیزگاری و عدالت باشد بگیرند. این سخن نو، چیزی است که هر صاحب قدرتی را در دنیا تکان می‏دهد و هر دستگاهی را که از قدرت، انتفاع مادّی می‏برد، دچار وحشت می‏کند؛ لذا همه جای دنیا با این فکر مخالف‌اند .(۲۷/۱۱/۱۳۷۹)

4. شناخت شیوه‌های مقابله با دشمن

یکی از مهم‌ترین شاخص های دشمن شناسی، شناخت روش‌های گوناگون در رویارویی و مقابله با با دشمن است.

قرآن‌کریم برای مقابله با نقشه‏های دشمنانِ اسلام و مسلمین، راهکارهایی را ارائه می‌کند. در مقابله با جنگ نرم دشمن و برای مقابله با دین‏زدایی و گسترش فساد و ایجاد گمراهی در بین مسلمانان، تقویت بصیرت، قَدْ جَاءَکُمْ بَصَائِرُ مِنْ رَبِّکُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ» (انعام: ۱۰۴) صبر و تقوا، وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُکَ إِلَّا بِاللَّهِ … إِنَّ اللَّهَ مَعَ الَّذِینَ اتَّقَوْا...» (نحل: ۱۲۷ و ۱۲۸) سلاح دفاعی بسیار مناسبی است؛ همچنین در برابر اختلاف‏افکنی گمراهی و تبلیغ دشمنان، اتحاد و هم‌بستگی مسلمانان و مبارزة فرهنگی با آموزه‏های قرآنی، بهترین حربه به‌شمار می‏رود. ازجمله راهنمایی‏های دیگر قرآن در این زمینه می‏توان به دوستی نکردن با کافران «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْیهُودَ وَالنَّصَارَی أَوْلِیاءَ.» (مائده: ۵۱) اشاره کرد.

در مقابله با جنگ سخت دشمن نیز قرآن‌کریم مجهزشدن به سلاح روز و ایجاد آمادگی برای رویارویی نظامی با دشمنان وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّهْ. (انفال: ۶۰) را پیش روی ما قرار می‌دهد.

5. هوشمندی در برابر دشمن در صلح و جنگ

هوشمندی در برابر دشمن در صلح و جنگ یکی از مهم ترین شاخص های دشمن شناسی محسوب می شود. امام خامنه‌ای (مد ظله العالی) دراین‌باره می‌فرمایند: «دشمن چون نسبت به انقلاب اسلامی تجربه پیدا کرده است، روش‌های جدیدی را به کار می‌گیرد؛ لذا مسلمانان عالم باید هشیار باشند .»(۱۸/۱۱/۱۳۷۱)

6. کوچک نشمردن دشمن

هیچ دشمنی را نباید کوچک و حقیر به‌شمار آورد؛ زیرا هر آنچه بداند و بتواند، برای از میان‌بردن رقیبش به کار خواهد بست؛ ازاین‌رو، لازم است انسان همواره هشیار باشد و فریب ترفندها و توطئه‌های دشمنِ هرچند کوچک را نخورد. امام علی (ع) دراین‌باره فرموده است: «لَا تَسْتَصْغِرَنَّ عَدُوّاً وَ إِنْ ضَعُفَ؛ هیچ دشمنی را کوچک مشمار، اگر چه ناتوان باشد.» (عبدالواحدبن‌محمد تمیمی آمدی، همان، ص ۷۴۶)

امام خامنه‌ای (مد ظله العالی) نیز دراین‌باره می‌فرماید:

«خیال نکنید که دشمنان اسلام از دشمنی با اسلام فارغ شده‏اند؛ خیر، روزبه‌روز مشغول توطئه هستند و اگر جای پایی پیدا کنند، هرلحظه یک‏قدم جلوتر می‏گذارند؛ باید به آن‌ها فرصت نداد. البته اگر به آن‌ها بگویند که شما قصد این خیانت و این جنایت و این سلطه‏گری را دارید، انکار هم می‏کنند؛ اما اگر فرصت پیدا کردند، یک خاکریز و یک سنگر جلوتر بیایند، می‏آیند. دشمن این‏طور است .»(۱۷/۷/۱۳۷۰)

در یک جمع بندی کلی می توان گفت دشمن شناسی، یکی از مهم ترین ضرورت های تمامی جوامع اسلامی و به ویژه ایران اسلامی است که از مهم ترین مقوم های تحقق دفاع محسوب می شود.

تفاوت قائل شدن بین جبهة حق و باطل، شناخت اهداف و ابزار دشمن، شناخت تاکتیک‌های دشمن، شناخت شیوه‌های مقابله با دشمن، هوشمندی در برابر دشمن در صلح و جنگ، کوچک نشمردن دشمن از مهم ترین شاخص های دشمن شناسی محسوب می شود.

از آنجا که دشمنان همواره به صورت مستمر و همه جانبه در پی ضربه زدن، تضعیف و از بین بردن اسلام، انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران هستند، در همین راستا دشمن شناسی همه جانبه جهت رویارویی و مقابله با اهداف خواسته های دشمنان، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.

به همین سبب می توان گفت دشمن شناسی علاوه بر آنکه زمینه ساز خنثی شدن نقشه های دشمنان می شود، سبب عزتمندی، اقتدار و امنیت آفرینی هر چه بیشتر اسلام و مسلمین نیز می شود، لذا جهت شناخت همه جانبه دشمن ضرورت دارد تمامی افراد جامعه و به ویژه نخبگان، اندیشمندان و صاحبنظران نقش آفرینی کنند.

اهم منابع و مأخذ

1. قرآن
2. نهج البلاغه
3. صحیفه امام (ره)
4. بیانات و رهنمودهای حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی)
5. واحد محصولات غیرسایبری پایگاه اطلاع‌رسانی Khameni.ir ، دشمن‌شناسی: مجموعه بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی، تهران: مرکز نشر انقلاب اسلامی،‏‫ ۱۳۸۸
6. آفاق مهر، ش ۳۸، فروردین - خرداد ۱۳۸۹، دشمن‌شناسی از دیدگاه امام خمینی قدس سره
7. و... ‌‌‌‌‌‌‌