« مقوم های تحقق دفاع؛ (۵) شهادت طلبی؛ مفهوم شناسی(۱) »

انسان ها و به طور کلی جوامع بشری جهت حفظ حیات، تمامیت ارضی، آرمان ها، اهداف، منافع و… خود همواره در پی آن هستند از خود و همنوعان خود دفاع کنند.

دفاع فعال، همه جانبه و پیشگیرانه همواره مورد تأکید دین اسلام، آموزه های دینی، سیره و سنت پیامبر (ص)، ائمه اطهار (علیهم السلام)، بیانات و رهنمودهای علماء و صاحبنظران دینی و به ویژه امامین انقلاب اسلامی، صاحبنظران حوزه دفاع و امنیت و… بوده است.

مقوم های دفاع، مجموعه عوامل و علت هایی هستند که زمینه ساز تحقق دفاع فعال همه جانبه و پیشگیرانه می شوند.

در یادداشت پیشین به برخی مقوم های تحقق دفاع همچون توجه همه جانبه به اسناد بالادستی و لازم الرعایه، اعتقاد به نصرت الهی، اعتماد به وعده الهی مبنی بر پیروزی مسلمانان، آموزه های مکتب اسلام و… اشاره شد. در این یادداشت به موضوع شهادت طلبی و ابعاد آن به عنوان یکی از مهم ترین مقوم تحقق دفاع پرداخته می شود.

شهادت طلبی به معنای آرزوی شهادت داشتن است.

شهادت طلبی سبب نهراسیدن از دشمن، ایستادگی و مقاومت همه جانبه، خنثی و نقش بر آب کردن نقشه ها، اهداف و… دشمنان، افزایش روحیه رزمندگان و… می شود.

بارزترین جلوه های ایثار و شهادت در دین تجلی پیدا می کند و آنقدر حائز اهمیت است که دین اسلام ایثارگری و شهادت طلبی را در راه تعمیق آرمان های دینی- مذهبی تشویق نموده و بیشترازهرچیز دیگری به آن پرداخته است. چرا که در اسلام کشته شدن آگاهانه در راه خدا که در راستای گسترش اهداف الهی و اسلامی است بارها مورد تأکید قرارگرفته است. پس بطورخلاصه فرهنگ ایثارو شهادت در دین اسلام دربردارنده ی مجموعه ای از آگاهی ها، باورها، اعتقادات واعمالی است که موجب تقرب انسان به عالی ترین درجه کمال یعنی انتخاب آگاهانه مرگ درراه خدا می گردد.(فرهنگ عمومی ،۱۳۸۳، ص ۵۴)
در نگرش اسلامی شهادت در راه خدا از قداست و اهمیت والائی برخوردار بوده و اولیاء خدا و برگزیدگان همواره در طلب آن بوده اند. (فکرت، ۱۳۷۹، ص ۶۰) و این امر آنقدر ارزشمند است که می تواند برای شهید بعنوان متعالی ترین هدف تلقی شود. (جمالی، ۱۳۸۱، ص ۱)

فضیلت های بی شماری را می توان برای شهادت و ایثارگری در نظر داشت که از مهم ترین آنها می توان به وعده ی بهشت بر طبق آیات قرآن و روایات معصومین (علیهم السلام)، کسب بالاترین نیکی، تقرب در جوار الهی، آرامش روح شهید، استقبال بهشتیان از آنان، احترام انبیاء نسبت به آنان، شفاعت دیگران توسط شهداء شریف ترین مرگ در راه خدا، خداوند مسئول بازماندگان شهداء، آمرزش گناهان، تماس با فرشتگان هنگام شهادت، پوشیدگی بدن او با لباسهای بهشتی، آسانی مرگ، زنده بودن و روزی خوردن شهداء در نزد خداوند متعال، معامله ی با خداوند و… (گوهری، ۱۳۶۱، ص ۱۷۱)

پیامبر اکرم (ص) در رابطه با شهادت طلبی می فرمایند: «اشرف الموت قتل الشّهادة؛ با شرافت ترین مرگها، کشته شدن به نحو شهادت است.» (بحارالانوار، ج۱۰۰، ص ۸)

«فوق کلّ ذی برّ برّ حتّی یقتل الرّجل فی سبیل اللّه، فاذا قتل فی سبیل اللّه عزّ و جلّ فلیس فوقه برٌّ…؛ بالاتر از هر نیکی، نیکی برتری است، تا اینکه شخص در راه خدا کشته شود، پس هنگامی که در راه خداوند عزّ و جلّ کشته شد، نیکوکاری ای بالاتر از آن نیست…» (اصول کافی، ج ۲، ص ۳۴۸)

شهادت طلبی از مهم ترین مقوم های دفاع است. رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند:

«در امر شهادت آنچه مهم است این است که کسی آماده بشود جان خودش را کف دستش بگیرد برای بذل در راه خدا؛ ایثارگران ما، رزمندگان ما، فداکاران ما که جانشان را کف دستشان گرفتند و رفتند، همه‌ی اینها این فضیلت را دارند، منتها گاهی خدای متعال نسبت به کسانی تفضّل ویژه‌ای میکند و پاداش آنها را که شهادت است به آنها نقد میدهد، بنابراین ارزششان و اعتبارشان میشود چند برابر .»(۹۳/۱۱/۲۷)

4. شهادت طلبی؛ پدیده ای فوق العاده و محصول تلاش دسته جمعی انسان ها

شهادت طلبی؛ پدیده ای فوق العاده و محصول تلاش دسته جمعی انسان ها محسوب می شود. چنانچه حضرت امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند:

«… شهادت یک پدیده فوق‌العاده است؛ چون همه خیرات و کارهای نیکی که انسان میکند - هر انسانی - کار خود اوست؛ ولی شهادت محصولی از تلاش دست‌جمعی یک مجموعه انسان است که یک نفر شهید میشود.این جوانی که جبهه رفت و شهید شد، فقط خودش نبود که مجاهدت کرد؛ شما هم که پدر او هستید، مجاهدت کردید که او رفت. شما هم که مادر او هستید، مجاهدت کردید که او رفت. رفتن یک جوان به سمت محلّ خطر - جایی که جان او در خطر است - این فقط مجاهدت او نیست؛ پدر او هم با رفتن او مجاهدت میکند، مادر او هم با رفتن او مجاهدت میکند، همسر او هم مجاهدت میکند، فرزندان او هم مجاهدت میکنند، هر کسی هم که به او علاقه دارد، مجاهدت میکند. و شگفتا که این مجاهدتها تمام هم نمیشود! خود او به جبهه میرود، مدّتی ایستادگی میکند، صبر میکند، جهاد میکند و به شهادت میرسد. مجاهدت او تمام شد؛ اما مجاهدت این مادر، ادامه دارد. مجاهدت این پدر، ادامه دارد. صبر اینها مجاهدت اینهاست. مجاهدت این فرزندان، ادامه دارد؛ مجاهدت آن همسر جوان، ادامه دارد. اینها که صبر میکنند، اینها که شکایت نمیکنند، اینها که این را پای خدا محاسبه میکنند، اینها که این خون را مایه افتخار خودشان میدانند، اینها که با این صبر و شکر خودشان گردونه مجاهدت را در بین بقیه مردم ادامه میدهند، اینها که مایه تشویق دیگران به جهاد میشوند، اینها که با بیانات حکایت‌کننده از استواری آنها مایه آبروی یک ملت میشوند، اینها که موجب میشوند ملت و کشور در عرصه افکار عالم، به صورت یک الگو درآید - که ملت ایران در آمده است - اینها مجاهدت میکنند .»(۵/‏۷/‏۷۷)

5. شهادت طلبی؛ بزرگترین خطر برای دنیادارانِ بی‌انصاف

شهادت طلبی؛ بزرگترین خطر برای دنیادارانِ بی‌انصاف است. همانگونه که حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند:

«وقتی یک انسان از مرگ نترسید و خود را برای فداکاری در راه خدا و در راه وظیفه آماده کرد، برای دنیادارانِ بی‌انصاف بزرگترین خطر محسوب می‌شود .»(۸۱/۳/۱۴)

6. شهادت؛ یعنی کشته شدن در راه آرمان سود رسان به بشریت

شهادت؛ کشته شدن در راه آرمان سود رسان به بشریت است. چنانچه حضرت امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند:

«شهادت بدین معنا است که یک انسان برترین و محبوبترین سرمایه‌ی دنیوی خویش را نثار آرمانی سازد که معتقد است زنده ماندن و بارور شدن آن، به سود بشریت است .»(۸۱/۹/۱۵)

7. شهادت؛ یعنی معامله با خدا

شهادت؛ به معنای معامله با خداست. همانگونه که حضرت امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند:

«شهادت یک مفهوم عجیبی است، یک مقوله‌ی عجیبی است، یک مقوله‌ی عمیقی است. شهادت یعنی معامله‌ی با خدا، یک معامله‌ی دوجانبه‌ی بی‌دغدغه‌ی با خدای متعال؛ جنس هم معلوم، بهای جنس هم معلوم. جنس عبارت است از جان. جان یعنی سرمایه‌ی اصلی هر انسانی در این دنیای مادّی؛ این جنس است؛ این را شما تقدیم میکنید؛ در مقابل، چه میگیرید؟ در مقابل، سعادت ابدی و حیات جاودان در برترین نعمتهای الهی را میگیرید .»(۹۶/۳/۲۸)

8. شهادت و شهید؛ از برجسته ترین موضوعات نظام

شهادت و شهید؛ از برجسته ترین موضوعات نظام محسوب می شوند. چنانچه حضرت امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند:

«شهادت و شهید، یکی از برجسته‌ترین موضوعات اسلام است .»(۴/‏۷/‏۸۰)

9. شهادت؛ به معنای کشته شدن در راه اهداف واجب یا راجح

شهادت؛ به معنای کشته شدن در راه اهداف واجب یا راجح است. همانگونه که حضرت امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند:

«شهادت معنایش این است که انسان به دنبال هدف مقدسی که واجب یا راجح است، برود و در آن راه، تن به کشتن هم بدهد .»(۷۴/۳/۱۹)

10. شهادت؛ مرگ تاجرانه

شهادت و شهید؛ از برجسته ترین موضوعات نظام محسوب می شوند. چنانچه حضرت امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند: «شهادت مرگ تاجرانه است، مرگ حسابگرانه است؛ کسی که در راه خدا شهید می شود، در واقع بهترین حسابگری را دارد میکند، چون این [جان] که ماندنی نیست؛ … خیلی باارزش است، خیلی زرنگی میخواهد؛ این زرنگی را شهدای ما داشتند که توانستند این جانِ از بین رفتنی را با خدای متعال معامله کنند و خدای متعال با این لحن با اینها حرف بزند: اِنَّ اللهَ اشتَریّْ مِنَ المُؤمِنینَ اَنفُسَهُم؛ پروردگارا! ما که هستیم که تو جان ما را بخری؟ این جان مال تو است، متعلّق به تو است، اصلاً ما که اختیاری در مورد آن نداریم؛ ببینید چقدر خدای متعال ارزش قائل میشود برای این مجاهد فی‌سبیل‌اللّه؛ مِنَ المُؤمِنینَ اَنفُسَهُم وَ اَموالَهُم بِاَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ یُقاتِلونَ فی سَبیلِ اللهِ فَیَقتُلونَ وَ یُقتَلون؛ این است؛ خدای متعال برای شهدای ما این را قرار داده است؛ این ارزش را ما خیلی باید گرامی بداریم .»(۹۶/۱۱/۱۶)

11. شهادت؛ مرگ انسان های زیرک و هوشیار

شهادت؛ مرگ انسان های زیرک و هوشیار است. چنانچه حضرت امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند: «شهادت، مرگ انسانهای زیرک و هوشیار است که نمی‌گذارند این جان، مفت از دستشان برود و در مقابل، چیزی عایدشان نشود .»(۶۸/۵/۲۵)

12. شهادت؛ نشانه استواری

شهادت؛ مرگ انسان های زیرک و هوشیار است. همانگونه که حضرت امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند:

«شهادت، نشانه ی استواری است. شهدا غالباً عناصر پولادین جبهه ی جنگ و جزو عناصر پولادین مردم بودند .»(۸/‏۱۰/‏۷۰)

در یک جمع بندی کلی می توان گفت دفاع به عنوان یکی از مهم ترین ضرورت های اجتناب ناپذیر تمامی جوامع اسلامی و به ویژه ایران اسلامی از مهم ترین موضوعاتی است که باید به آن توجه ویژه ای شود.

شهادت طلبی از مهم ترین عوامل زمینه ساز تحقق دفاع فعال محسوب می شود.

• شهادت؛ به معنای ورود در حریم خلوت الهی و میهمان سفره ضیافت الهی شدن است.
• شهادت طلبی؛ پدیده ای فوق العاده و محصول تلاش دسته جمعی انسان هاست.
• شهادت طلبی؛ بزرگترین خطر برای دنیادارانِ بی‌انصاف محسوب می شود.
• شهید؛ به معنای کشته شده در راه آرمان های معنوی و صرف جان خود برای هدف الهی است.
• شهادت؛ کشته شدن در راه آرمان سود رسان به بشریت است.
• شهادت؛ به معنای معامله با خداوند متعال است.
• فرهنگ شهادت؛ به معنای تلاش کردن با سرمایه گذاری از خود برای اهداف بلندمدّت مشترک بین همه مردم است.
• شهادت و شهید؛ از برجسته ترین موضوعات نظام محسوب می شوند.
• شهادت؛ مرگ انسان های زیرک و هوشیار است.
• شهادت و شهید؛ از برجسته ترین موضوعات نظام محسوب می شوند.

به همین سبب نخبگان، صاحبنظران و اندیشمندان ضرورت دارد مفهوم و ابعاد شهادت طلبی را تبیین و تشریح کنند تا از این طریق ضمن عزت، اقتدار و امنیت همه جانبه اسلام و انقلاب اسلامی، زمینه اضمحلال و نابودی دشمنان و بدخواهان اسلام و مسلمین تسریع و هموارتر شود.

اهم منابع و مأخذ

1. قرآن مجید
2. امام خمینی (ره)، ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی (ره)، ج ۱
3. صحیفه امام خمینی (ره)
4. بیانات و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی)
5. ابراهیمی، نبی الله، پژوهشکده، سال چهارم، بهار و تابستان ۱۳۵۹، شماره ۱ و ۲
6. صباغیان، علی، امنیت انسانی و دفاع همه جانبه، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال شانزدهم، شماره چهارم، زمستان ۱۳۹۲، شماره مسلسل ۶۲
7. عبدالله خانی، علی، نظریه های امنیت، تهران، مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر، ۱۳۹۲
8. کلینی، محمدبن یعقوب، اصول کافی
9. مجلسی، محمدتقی، بحارالانوار
10. و...

‌