« مقوم های تحقق دفاع؛(۶) جامعه اسلامی (مفهوم شناسی)»

دستیابی به جامعه ایده آل همواره یکی از مهم ترین اهداف تمامی افراد جامعه محسوب می شود.

باید توجه داشت که جامعه ایده آل و به تعبیری جامعه مطلوب همواره و به صورت مستمر مورد توجه اندیشمندان، صاحبنظران و… بوده است.

در مکاتب غربی صرفاً به صورت ذهنی و انتزاعی، موضوع جامعه ایده آل مورد توجه قرار گرفته است اما از منظر اسلام و آموزه های دینی و به تبع آن، نظریات اندیشمندان و صاحبنظران اسلامی، همواره امری عینی و ملموس بوده است که ضمن تبیین و تشریح موضوع توسط اسناد بالادستی، نحوه عملیاتی سازی و اجرای آن و در واقع تحقق موضوع تبیین شده است.

آرمان‌شهر ( utopia ) برای نخستین بار توسط تامس مور در سال ۱۵۱۶ در کتابی به همان عنوان بکار گرفته شد. پیش‌تر مفهوم‌های مشابهی از این واژه در آرای فلاسفه یونان باستان (افلاطون و ارسطو) عرضه شده و در فلسفه اسلامی از آن به عنوان «مدینه فاضله» یاد شده است. به گفته حکیم شهاب‌الدین سهروردی، ناکجاآباد» که کنایه‌ای طنزآمیز از eu-topos به معنای «خوبستان» در آن است (مور، ۱۳۶۱: ۱۶ برگرفته از مقاله فرشید، ۱۳۹۰: ص ۹۳) که به نظر می رسد مراد، جامعه آرمانی باشد. در غرب از افلاطون به‌عنوان نخستین فیلسوف آرمان‌گرا یاد شده است. اندیشه افلاطون در رابطه با جامعه آرمانی را می توان در رساله جمهوری او پیگیری کرد. او در این رساله «سیاست را به عرصه‌های گسترده‌تری همچون دولت و قانون اساسی بسط داده است. افلاطون خطوط اصلی که برای سازماندهی یک شهر آرمانی لازم است را به تصویر می‌کشد. به همین سبب از وی به‌عنوان بنیانگذار این اندیشه نام برده می‌شود. کارل مانهایم، اندیشمند و صاحبنظر غربی، معتقد است: «حالت ذهن یا کیفیت اندیشه، هنگامی اتوپیایی است که با حالت واقعیتی که در آن به ظهور می رسد، ناسازگار باشد. این ناسازگاری همواره از این نکته مشخص است که چنین حالت ذهنی در تجربه، اندیشه و عمل درباره موضوع‌هایی است که در موقعیت فعلی، وجود ندارد.» (مانهایم، ۱۳۸۰: ۲۵۷)

حاصل آنکه، برخی از ویژگی‌های اتوپیاها مطرح شده توسط اندیشمندان و صاحبنظران غربی را می‌توان در یک تقسیم بندی کلی، چنین بیان کرد:

1. اتوپیاها طرح‌هایی ذهنی و تصویرهایی ایده‌آل از دنیای به نسبت بهتر یا بدتر است.
2. اتوپیاها دربرگیرنده تفسیرها و تعبیرهای تجربی و عقلانی اوضاع اجتماعی موجود نیستند، بلکه واقعیت‌های جایگزین و ایده‌آل‌های انتزاعی ذهنی هستند که هیچ‌گونه اقدام عملی برای رسیدن به واقعیت ملموس را تضمین نمی‌کنند.
3. اتوپیاها، واقعیت هایی جایگزین یا ضدواقعیت هایی هستند که در زندگی واقعی یافت نمی شوند. اتوپیاها هم از جنبه زمانی و هم از جنبه مکانی، هدف های غیرقابل دسترسی هستند.
4. اتوپیاها برای عملی شدن ایده آل های مطروح در آن نوشته نشده اند.
5. اتوپیاها هوشیارانه از مرزهای زمان و مکان می‌گذرند. جایگاه آنها تخیلی است.
6. اتوپیاها، ویژگی و توان اصلاح امور را ندارند. آنها نه تنها چگونگی تحقق اهدافشان را بیان نمی‌کنند، بلکه حتی از چگونگی دستیابی به روش ایده آل زندگی ناتوان هستند.بنابراین اتوپیاها، هم از نظر سیاسی و هم از نظر اجتماعی ناقص اند؛ (یعنی نه کارآیی سیاسی دارند و نه کارآیی اجتماعی.)
7. استبدادگرایی یکی از ویژگی های اساسی اتوپیاها است. آنها بسته و ایستا هستند و هیچ مفهومی از عمل و تحول ارائه نمی دهند.
8. بیشتر نویسندگاه اتوپیااندیش، افرادی گوشه‌گیر و ناسازگار هستند. (عارف حسینی، ۱۳۸۲: ۲۳-۲۷)

در دین اسلام به موضوع پیروزی نهایی حق بر باطل، جایگزینی صلح به جای جنگ، برقراری عدالت و امنیت همه جانبه و به طور کلی، تشکیل جامعه آرمانی پرداخته شده است که نشان از اهمیت آن دارد. خداوند متعال در سوره مبارکه انبیاء، آیه ۱۰۵ می فرماید: وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ: و به یقین، در زبور، کتاب آسمانی داود، پس از تورات، آن یادواره الهی نوشتیم که زمین را از شرک و گناه پاک خواهیم ساخت و بندگان شایسته من آن را به ارث خواهند برد که این آیه نشانگر آن است که قرآن مجید، زمین را میراث بندگان صالح خداوند می داند و این موضوع را به آنان وعده داده است.

درواقع، خداوند متعال تحقق جامعه آرمانی اسلامی را بر روی زمین وعده داده است: وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی‏ لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنی‏ لا یُشْرِکُونَ بی‏ شَیْئاً …» (سوره مبارکه نور، آیه ۵۵)؛ «خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده اند وعده داده است که آنان را در زمین جانشین امّت های شایسته گذشته کند. چنان که شایستگان امت های پیشین را در زمین جانشین دیگران قرار داد، و نیز نوید داده است که آیین آنان را که بر پایه فطرت استوار است و خدا آن را برایشان پسندیده است، پابرجا سازد، به گونه ای که جامعه براساس آن شکل یابد، و وعده داده است که آنان را پس از اینکه پیوسته از سوی دشمنان داخلی و خارجی بیمناک بودند، ایمنی بخشد. در حالی به امنیت می رسند که مرا می پرستند و چیزی را شریک من قرار نمی دهند…».

در میان اندیشمندان اسلامی، پیش از همه حکیم ابونصر فارابی (۲۵۷-۳۳۹ ق) در کتاب آراء أهل المدینه الفاضله و مضاداتها با طرح مدینه فاضله و مدینه جاهله، آرای فلسفی خود را در باب آرمان‌شهر بیان داشت. پس از وی نیز خواجه نصیرالدین طوسی فیلسوف و متکلم شهیر شیعی در کتاب اخلاق ناصری به پیروی از فارابی به بیان ویژگی‌ها و مختصات مدینه فاضله پرداخت» (عارف حسینی، ۱۳۸۲: ۲۳) اما برخی از صاحبنظران بر این اقدام خرده گرفته و آن را مورد نقد قرار داده اند و در همین راستا معتقدند «با وجود احکام وسیع اجتماعی و اداری و اقتصادی و اخلاقی اسلامی، تقریباً بیان مدینه فاضله براساس و مبانی فلسفی کاری جالب و موجه نمی‌باشد.» (فارابی، ۱۳۶۱: ص ۴۴، برگرفته از سایت http://pajoohe.ir )

هدف اصلی جامعه آرمانی اسلامی، به کمال رساندن انسان‌ها و یاری رساندن به تمامی افراد جوامع اسلامی جهت دستیابی آنان به سعادت واقعی است که این موضوع تنها با خداپرستی، اطاعت کامل و دقیق از اوامر و نواهی الهی، تلاش جهت کسب رضای خداوند متعال و همچنین تقرب به درگاه خداوند سبحان مقدور خواهد بود. آنچه این جامعه آرمانی اسلامی را از سایر جوامعی که در‌طول تاریخ بشری پدیدار شده‌اند و خواهند شد متمایز و ممتاز می‌سازد، جهان‌بینی و ایدئولوژی آن است. ( http://mesbahyazdi.ir ، ص ۴۵۸)

در همین راستا مفهوم شناسی جامعه اسلامی از منظر اسنادبالادستی تببین و تشریح می‌شود.

1. وحدت

وحدت از مهم ترین و مبنایی ترین ارکان و ویژگی های جامعه اسلامی محسوب می شود. خداوند متعال در آیه ۱۰۳ سوره آل عمران می فرمایند: وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا: و همگی به ریسمان خدا [= قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت‌]، چنگ زنید، و پراکنده نشوید!

حضرت امام خمینی (ره) نیز در همین راستا، با عنایت به آیه فوق، وحدت را یکی از ویژگی های جامعه اسلامی می دانند. ایشان در این رابطه فرموده اند:

«… همه با هم - تمام اقشار با هم - اعتصام به حبل الله، توجه به خدای بزرگ؛ با توجه به خدای بزرگ، همه باید پیش برویم. تخلف از این دستور الهی جرم است،» (صحیفه امام، ج ۷: ص ۹۹)

رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) نیز وحدت را یکی از ویژگی های جامعه اسلامی می‌دانند. معظم له در این رابطه می‌فرمایند:

«ما معتقدیم که اسلام، وحدت مسلمین و اتحاد نیروهای مؤمن به خدا و موحد را یکی از فرایض قرار داده است. … مسأله این است که وحدت اسلامی و وحدت بینش و نظر و سخن مسلمین، برای استکبار و در رأس آن، امریکای غدّار و ابزارهای او در دستگاه حاکمیت سلطه در عالم، خطرناک است. این، حقیقتی است که امام بزرگوار ما بارها آن را بیان کرد.» (۶۹/۳/۱۶)

معظم له وحدت را اصلی اسلامی و مسئله ای استراتژیک برای نظام جمهوری اسلامی می‌دانند و در این رابطه می فرمایند:

«امروز وحدت برای شما هم تاکتیک و هم استراتژی و هم یک اصل اسلامی است و همیشه برای شما لازم است. … هدف از این کار آن است که با شعار وحدت مسلمین، که شعار درست و ضروری‌ای هم است و من از قدیم این اعتقاد و تفکر را داشتم و دارم و آن را یک مسأله‌ی استراتژیک میدانم - یک مسأله‌ی تاکتیکی و مصلحتی هم نیست که حالا بگوییم مصلحت ما ایجاب میکند که با مسلمین غیر شیعه ارتباطات داشته باشیم - مسلمانان، بتدریج این اختلافات مذهبی و طایفه‌یی را کم کنند و از بین ببرند؛ چون در خدمت دشمنان است. ما با این انگیزه‌ی صحیح، مسأله‌ی وحدت مسلمین را در جمهوری اسلامی، یک مسأله‌ی اساسی قرار داده‌ایم .»(۶۹/۱/۲۱)

2. مردم سالاری دینی

از مهم ترین ویژگی های جامعه اسلامی از منظر حضرت امام خمینی (ره) می توان به مردم سالاری دینی اشاره کرد. ایشان این رابطه فرموده اند:

«ما تابع آرای ملت هستیم؛ ملت ما هرطوری رأی داد، ما هم از آنها تبعیت می کنیم. ما حق نداریم، خداوندی تبارک و تعالی به ما حق نداده است، پیغمبر اسلام به ما حق نداده است که ما به ملتمان یک چیزی را تحمیل کنیم. بله، ممکن است گاهی وقت ها ما یک تقاضایی از آنها بکنیم، تقاضای متواضعانه، تقاضایی که خادم یک ملت از ملت می کند.» (صحیفه امام خمینی (ره)، ج ۱۱: ص ۳۴)

در همین راستا، از مهم ترین ویژگی های جامعه اسلامی از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) می‌توان به مردم سالاری دینی اشاره کرد. معظم له در این رابطه می فرمایند:

«… مردم سالاری در مکتب سیاسی امام بزرگوار ما - که از متن اسلام گرفته شده است - مردم سالاری حقیقی است؛ مثل مردم سالاری امریکایی و امثال آن، شعار و فریب و اغواگری ذهنهای مردم نیست. مردم با رأی خود، با اراده ی خود، با خواست خود و با ایمان خود راه را انتخاب می کنند؛ مسؤولانِ خود را هم انتخاب می کنند. لذا دو ماه از پیروزی انقلاب نگذشته بود که امام اصل نظامِ برآمده ی از انقلاب را به رأی مردم گذاشت.... در مکتب سیاسی امام رأی مردم به معنای واقعی کلمه تأثیر می گذارد و تعیین کننده است. این، کرامت و ارزشمندی رأی مردم است. از طرف دیگر امام با اتکاء به قدرت رأی مردم معتقد بود که با اراده ی پولادین مردم می شود در مقابل همه ی قدرتهای متجاوز جهانی ایستاد؛ و ایستاد. در مکتب سیاسی امام، مردم سالاری از متن دین برخاسته است؛ از «امرهم شوری بینهم» برخاسته است؛ از «هو الّذی ایّدک بنصره و بالمؤمنین» برخاسته است. ما این را از کسی وام نگرفته ایم.» (۸۳/۳/۱۴)

معظم له همچنین می‌فرمایند:

«در کشور ما ملت در صحنه است و خودش را صاحب مملکت و مدافع ارزشهای انقلاب و کشور می‌شناسد و خود را از مسؤولان جدا نمی‌داند؛ لذا در این‌جا، قدرت متعلق به مسؤولان و دولتمردان نیست؛ بلکه قدرت جنبه‌ی عمومی دارد و متعلق به مردم است؛ مسؤولان هم به پشتیبانی مردم و - از همه مهمتر - به ایمان و توکل به خدا متکی هستند. هر فرد و جمعیتی از این عامل برخوردار باشد، در هیچ میدانی احساس شکست نخواهد کرد. ما این سرمایه‌ها را داریم، و همین سرمایه‌ها بود که ده سال ملت ما را در سخت‌ترین مراحل مبارزه نگهداشت و بر دشمن غالب کرد و پیش برد.» (۶۸/۴/۱۵)

3. خودباوری و اعتماد به نفس

از منظر قرآن مجید، اعتماد به نفس و توکل به خداوند متعال به عنوان یکی از مهم ترین ویژگی های جامعه اسلامی سبب انجام شدن امور محسوب می شود. در همین راستا، خداوند متعال در سوره آل عمران، آیه ۱۵۹ می فرمایند: «فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلین» اما هنگامی که تصمیم گرفتی، (قاطع باش! و) بر خدا توکل کن! زیرا خداوند متوکلان را دوست دارد.

از دیگر ویژگی های جامعه اسلامی از منظر حضرت امام خمینی (ره) می توان به خودباوری و اعتماد به نفس اشاره کرد. ایشان در این رابطه فرموده اند:

«شما، می توانید همه کارها را انجام بدهید. مخترعین ما می توانند در سطح بالا اختراع بکنند. مبتکرین ما می توانند در سطح بالا ابتکار بکنند. به شرط اینکه اعتماد به نفس خودشان داشته باشند و معتقد بشوند به اینکه «ما می توانیم.» (صحیفه امام، ج ‏۱۸، ص: ۱۸۹)

رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز خودباوری و اعتماد به نفس را از ویژگی های جامعه اسلامی می دانند. معظم له در این رابطه می فرمایند:

«اعتماد و اتّکاء به نفس، در همه تلاشهای علمی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی ما، ترسیم کننده خط و جهت اصلی است. ما به برکت همین خودباوری که امام خمینیِ راحل آموختمان، توانستیم کشور ویران و عقب افتاده دوران پهلوی را که در طول هشت سال جنگ تحمیلی ویرانه‌تر شده بود، بازسازی و از رونق و نشاط سازندگی برخوردار کنیم.» (۷۶/۰۹/۱۸)

مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) حفظ و تقویت خودباوری و اعتماد به نفس را وظیفه ای بزرگ و تاریخی دانسته و برخی از آثار و برکات این احساس مبارک را در عرصه دانش و تحقیق، این گونه برمی شمارد:

«در عرصه‌ی دانش و تحقیق: ده برابر شدن کمیت دانشجویی، پیدایش و گسترش رشته‌های متعدد علمی وتحقیقی، فراگیرشدن تحصیلات‌عالی، بروز استعدادهای درخشان در میدان ابتکار و اختراع از ثمرات همان خودباوری و اعتماد بنفس است .»(۷۸/۳/۱۲)

4. امید به آینده

امیدواری از مهم ترین ویژگی های جامعه اسلامی محسوب می شود. خداوند متعال در سوره آل عمران، آیه ۱۳۹ می فرماید: «و لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کنْتُمْ مُؤْمِنین‏»؛ و سست نشوید! و غمگین نگردید! و شما برترید اگر ایمان داشته باشید!

در همین راستا حضرت امام خمینی (ره) فرموده اند:

«همیشه امیدوار باشید، همیشه اطمینان قلب داشته باشید؛ شماها پیروزید. وقتی برای اسلام یک نهضتی باشد، یک قیامی، قیام الهی باشد، قیام اسلامی باشد؛ این قیام اسلامی خواه ناخواه پیروز است.» (صحیفه امام، ج ۱۰: ص ۷۵)

ایشان همچنین فرموده اند:

«امیدوار باشید. پشتوانه شما، خدا و اسلام است. کسی که پشتوانه‌اش اسلام است از چه بترسد؟ … اتکال کنید به خدای تبارک و تعالی، اتکال کنید به قرآن و اسلام، و پیش بروید.... خدا همراه شماست.» (صحیفه امام، ج ۹: ص ۴۱۳)

در اندیشه رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) نیز امیدواری و به ویژه امید به آینده از مهم ترین ویژگی های جامعه اسلامی محسوب می شود. ایشان در این رابطه فرموده اند:

«… نگاهتان خوشبینانه باشد.... من نگاهم به آینده، خوشبینانه است؛ نه از روی توهم، بلکه از روی بصیرت… نگاهتان به آینده، نگاه بدبینانه نباشد؛ نگاه امیدوارانه باشد، نه نگاه نومیدانه. اگر نگاه نومیدانه شد، نگاه بدبینانه شد، نگاه «چه فایده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای دارد» شد، به دنبالش بی‌عملی، به دنبالش بی‌تحرکی، به دنبالش انزواء است؛ مطلقاً دیگر حرکتی وجود نخواهد داشت؛ همانی است که دشمن می‌خواهد .»(۴/‏۶/‏۸۸)

5. قانونمداری

حضرت علی (ع) که مصداق بارز و حقیقی حق و قانون است و محور عمل آن امام، کتاب خدا، روش عملی پیامبر (ص) بود، در خطبه ۹۲ نهج البلاغه در رابطه با لزوم رعایت قانون در میان افراد جامعه می فرمایند:

دَعُونِی وَ الْتَمِسُوا غَیْرِی، فَإِنَّا مُسْتَقْبِلُونَ أَمْراً لَهُ وُجُوهٌ وَ أَلْوَانٌ لَا تَقُومُ لَهُ الْقُلُوبُ وَ لَا تَثْبُتُ عَلَیْهِ الْعُقُولُ، وَ إِنَّ الْآفَاقَ قَدْ أَغَامَتْ وَ الْمَحَجَّةَ قَدْ تَنَکَّرَتْ. وَ اعْلَمُوا أَنِّی إِنْ أَجَبْتُکُمْ رَکِبْتُ بِکُمْ مَا أَعْلَمُ وَ لَمْ أُصْغِ إِلَی قَوْلِ الْقَائِلِ وَ عَتْبِ الْعَاتِبِ: از من دست بدارید و دیگری جز مرا بطلبید، که روی به کاری داریم که چهره ها و رنگهای گونه گون دارد. نه دلها را در برابر آن طاقت شکیبایی است و نه عقلها را تاب تحمل. سراسر آفاق را ابری سیاه فرو پوشیده و راههای روشن ناشناخته مانده.

بدانید، که اگر دعوتتان را اجابت کنم با شما چنان رفتار خواهم کرد که خود می دانم. نه به سخن کسی که در گوشم زمزمه می کند گوش فرا خواهم داد و نه به سرزنش ملامتگران خواهم پرداخت.

امام علی (ع) همچنین می فرمایند:

وَ اللَّهِ لَوْ وَجَدْتُهُ قَدْ تُزُوِّجَ بِهِ النِّسَاءُ وَ مُلِکَ بِهِ الْإِمَاءُ لَرَدَدْتُهُ. فَإنَّ فِی الْعَدْلِ سَعَةً، وَ مَنْ ضَاقَ عَلَیْهِ الْعَدْلُ فَالْجَوْرُ عَلَیْهِ أَضْیَقُ: به خدا سوگند، اگر چیزی را که عثمان بخشیده، نزد کسی بیابم، آن را به صاحبش باز می گردانم، هر چند، آن را کابین زنان کرده باشند یا بهای کنیزکان. که در دادگری گشایش است و آنکه از دادگری به تنگ آید از ستمی که بر او می رود، بیشتر به تنگ آید.

حضرت امام خمینی (ره) قانونمداری را یکی از ویژگی های جامعه اسلامی محسوب می کنند. ایشان در این رابطه فرموده اند: «قانون برای نفع ملت است، برای نفع جامعه است، برای نفع بعضی اشخاص و بعضی گروهها نیست. قانون توجه به تمام جامعه کرده است. قانون برای تهذیب تمام جامعه است.» (صحیفه امام، ج ۱۴، ص ۴۱۴)

ایشان همچنین فرموده اند «قانون در رأس واقع شده است و همه افراد هر کشوری باید خودشان را با آن تطبیق بدهند. اگر قانون بر خلاف خودشان هم حکمی کرد، باید خودشان را در مقابل قانون تسلیم کنند، آن وقت است که کشور کشور قانون می‌شود.» (صحیفه امام، ج ۱۴، ص ۴۱۵)

رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) نیز یکی از مهم ترین ویژگی های جامعه اسلامی را رعایت قانون می‌دانند و در این رابطه می فرمایند:

«رعایت قوانین و رعایت برادری و مروّت و زیاده‌‌خواهی نکردن و تجاوز به حقوق دیگران نکردن و رعایت وقت را کردن- چه وقت خود، چه وقت دیگران- رعایت مقرّرات در عبور و مرور و رفت و آمد و مسائل مالی و تجاری و امثال این‌ها، همه مصادیق نظم است. یک مصداق مهمِّ نظم هم این است که میان کارکرد ما در جامعه و افکار و عقاید و شعارهای ما هماهنگی برقرار باشد. از بی‌‌نظمی‌‌های بسیار خطرناک یکی همین است که در جامعه‌‌ای مبانی فکری و عقیدتی و باورهایی که جامعه به آن ایمان و اعتقاد دارد، یک چیز باشد؛ اما رفتارهایی که براساس همین قواعد و باورها باید شکل بگیرد و هنجار عمومی اجتماعی را تشکیل دهد، با آن باورها و فکرها و مبانی منطبق نباشد. این نوعی دورنگی و دورویی و نفاق عمومی را به وجود می‌‌آورد و بسیار خطرناک است.

اسم اسلام را آوردن و تکرار کردن، اما در عمل هیچ به مبانی اسلامی باور نداشتن؛ اسم حقوق بشر را به عنوان مبنا و قاعده‌‌ی فکری مطرح کردن، اما در عمل هیچ رعایت حقوق بشر را نکردن- که امروز در سطح بین‌‌المللی متأسّفانه یکی از بلاهای بزرگ جامعه‌‌ی بشری این است- اسم آزادی‌‌خواهی را آوردن، اما در عمل رعایت آزادی دیگران را نکردن؛ اسم قانون و قانون‌‌طلبی را آوردن، اما در عمل پایبند به قانون نبودن، از جمله خصوصیّات بسیار بد و یکی از مصداقهای بارز و خطرناک بی‌‌نظمی است. البته مسئولان که می‌خواهند مقرّرات و قوانین را به وجود آورند یا اجرا نمایند، باید بیشتر رعایت کنند؛ آحاد مردم هم در رعایت‌‌های عمومی خودشان باید به این موضوع توجّه کنند.» (۸۱/۹/۱)

معظم له همچنین می فرمایند: «… قانون‌گرایی خیلی مهم است. قانون ریل است؛ از این ریل اگر چنانچه خارج شدیم، حتماً آسیب و صدمه است.... و جزو رعایت قانون، رعایت اسناد بالادستی است که امروز خوشبختانه در کشور وجود دارد؛ مثل سیاستهای کلّی، سند چشم‌انداز … »(۶/‏۶/‏۹۲)

6. دشمن شناسی

از منظر اسناد بالادستی، دشمن شناسی از مهم ترین ویژگی های جامعه اسلامی محسوب می شود. حضرت امیرالمؤمنین علی (ع) در نامه ۶۲ نهج البلاغه می فرمایند: مَن نامَ لَم یُنَم عَنه: هر که آسوده بخوابد دشمن او بیدار و هوشیار است

رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند:

«امروز ما باید بدانیم این دشمن ناکام مانده‌ی در مقابل ملت ایران نقشه‌اش چیست. باید بیدار باشیم: «العالم بزمانه لا تهجم علیه اللّوابس». اگر صحنه را بشناسیم، عرصه را بشناسیم، دشمن را بشناسیم، نقشه‌ی دشمن را بدانیم، غافلگیر نخواهیم شد.» (۱۶/۲/۱۶)

در یک جمع بندی کلی می توان گفت که تحقق جامعه اسلامی به عنوان یکی از مهم ترین مقوم های تحقق دفاع، از ضرورت ها کسب استقلال، عزت و اقتدار محسوب می شود.

۱- بر اساس اسناد بالادستی وحدت و همگرایی یکی از ویژگی های جامعه اسلامی محسوب می شود.

۲- از مهم ترین ویژگی های جامعه اسلامی از منظر اسناد بالادستی می‌توان به مردم سالاری دینی اشاره کرد.

۳- از دیگر ویژگی های جامعه اسلامی از منظر اسناد بالادستی می توان به خودباوری و اعتماد به نفس اشاره کرد.

۴- از مهم ترین ویژگی های جامعه اسلامی از منظر اسناد بالادستی می‌توان به امید به آینده اشاره کرد.

۵- دشمن شناسی از مهم ترین ویژگی های جامعه اسلامی از منظر اسناد بالادستی محسوب می شود.

۶- یکی از مهم ترین ویژگی های جامعه اسلامی از منظر اسناد بالادستی رعایت قانون است.

در نهایت می توان گفت از آنجا که تحقق جامعه اسلامی مورد توجه اسناد بالادستی اعم از دین اسلام، آموزه های دینی، نظریات و اندیشه امامین انقلاب اسلامی و… است در همین راستا ضرورت دارد ضمن شناخت همه جانبه ویژگی ها، ابعاد و… جامعه اسلامی، وجوه تمایز و برتری محسوس آن نسبت به اندیشه سایر مکاتب بشری تبیین و تشریح شود.

در همین راستا بر نخبگان و صاحبنظران است تا با دقت نظر و واکاوی همه جانبه موضوع جامعه اسلامی، ضمن تضمین و تثبیت عزت، استقلال، امنیت و… همه جانبه جمهوری اسلامی ایران زمینه ناکامی و خنثی سازی نقشه ها و اهداف دشمنان را نیز مهیا و هموار کنند.

اهم منابع و مأخذ

1. قرآن
2. نهج البلاغه
3. صحیفه امام (ره)
4. بیانات و رهنمودهای حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی)
5. عارف حسینی، سید محمد .(۱۳۸۲). نیک‌شهر قدسی: نقادی چهار الگو از جامعه آرمانی اندیشمندان غرب و مقایسه آن‌ها با جامعه آرمانی حضرت مهدی (عج)، قم، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما،
6. فارابی، ابونصر محمد .(۱۳۶۱). اندیشه‌های اهل مدینه فاضله، ترجمه و تحشیه: سید جعفر سجادی، تهران: طهوری
7. فرشید، کتایون و دیگران. بررسی تطبیقی یوتوپیای تامس مور با شهر نیکان نظامی. مطالعات ادبیات تطبیقی، سال پنجم
8. مانهایم، کارل .(۱۳۸۰). ایدئولوژی و اتوپیا، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتاب علوم انسانی دانشگاهی
9. http://farsi.khamenei.ir
10. http://farsi.rouhollah.ir
11. http://mesbahyazdi.ir
12. http://pajoohe.ir
13. و…