« مقوم های تحقق دفاع؛(۷) وحدت و همگرایی(مفهوم شناسی)»

وحدت و همگرایی از مهم ترین موضوعات تمامی جوامع و به ویژه جوامع اسلامی است.

رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند: «… آنچه امروز در درجه اول اولویت برای دنیای اسلام قرار دارد، وحدت است.» (۹۳/۱۰/۱۹)

عقل و روند تاریخی تا کنون بیانگر این مطلب بوده است که ملتی که دارای وحدت و همگرایی باشند، اقتدار پیدا خواهند کرد.

دشمنان اسلام و مسلمین همواره در پی این بوده اند که با بهره گیری از انواع اقدامات، ابزارها و … با تفرقه و تجزیه مسلمانان، مانع عزت و اقتدار اسلام و مسلمین شوند، اما خداوند متعال مکر و حیله های دشمنان را به خودشان بر می گرداند، همانگونه که در آیه ۵۴ سوره آل عمران فرموده است: وَمَکَروا وَمَکَرَ اللَّهُ وَاللَّهُ خَیرُ الماکِرینَ.

مستکبران جهانی از ایجاد تفرقه میان جوامع بشری و به ویژه جوامع اسلامی اهدافی را پیگیری می کنند که از مهم ترین این اهداف می توان به مانع شدن از عزت و اقتدار جوامع هدف، تجزیه دیگر مناطق و تضعیف جوامع هدف، استمرار سلطه و سیطره خود بر مناطق مورد نظر، افزایش مناطق حکمرانی خود و … اشاره کرد.

حفظ و تقویت وحدت و همگرایی از مهم ترین دستورات دین اسلام و آموزه های دینی است که همواره مورد تأکید قرار گرفته است.

خداوند متعال در آیه ۱۰۳ سوره آل عمران می فرمایند:

وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً وَ کُنْتُمْ عَلی‏ شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ فَأَنْقَذَکُمْ مِنْها کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ: و همگی به ریسمان الهی چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگِ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکتِ نعمتِ او، برادر شدید! و شما بر لبِ حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد؛ این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌سازد؛ شاید پذیرای هدایت شوید.

انقلاب اسلامی ایران به عنوان یکی از مهم ترین انقلاب های دوران معاصر، همواره در پی آن بوده است با وحدت و همگرایی نقشه ها، اهداف و … دشمنان را نقش بر آب کند. در همین راستا می توان گفت از آنجا که وحدت و همگرایی یکی از مهم ترین و راهبردی ترین اهداف، سیاست ها و … انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی است، در همین راستا، مفهوم شناسی وحدت و همگرایی مورد بررسی قرار می گیرد.

1. مبنای قرآنی داشتن وحدت و همگرایی و ضرورت حفظ و تقویت وحدت

حضرت امام خمینی (ره) با بهره گیری از آموزه های دین مبین اسلام در رابطه با وحدت می فرمایند: «خدای تبارک و تعالی امر فرموده است: واعتصموا بحبل‌الله اجتماع، لکن اجتماع با تشبث به حبل‌الله. هر اجتماعی مطلوب نیست، واعتصموا بحبل‌الله مطلوب است، همان است که اقرأ باسم ربک. اسم رب همان ریسمانی است که همه به آن باید اعتصام کنند. مردم را دعوت کنید به وحدت. دعوت کنید به اینکه گروه‌گروه نشوند.» (صحیفه امام، ج ۸، ۳۳۴)

2. معنای وحدت؛ وجود حس برادری در میان مسلمانان

حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) وجود حس برادری در میان مسلمانان را به معنای وحدت استنباط می فرمایند و در این رابطه می فرمایند:

«وحدت یعنی پیروان دو مذهب با هم برادر باشند و احساس برادری کنند؛ نه اینکه شیعه، سنی و سنی، شیعه بشود.

نه، مراد از وحدت این نیست؛ بلکه وحدت به معنای احساس برادری است و همین که هر طرفی احساس کند که دیگری هم مسلمان است و حق اسلامی او را بر گردن خود احساس کند و متقابلاً او هم به همین ترتیب عمل نماید. من میگفتم که اگر بخواهیم این کار را بکنیم، باید خودمان را از گذشته جدا کنیم. اگر به گذشته برگردیم، دعواست. این قدر بحث و تکذیب و تغلیط و درگیری و خونریزی و این طور چیزها اتفاق افتاده که اگر نگاهی به گذشته بکنیم، باز دعوا خواهد شد.» (۶۸/۱۰/۵)

3. معنای وحدت؛ همفکری مسلمانان در برابر دشمنان و نزدیکی فرقه ها

رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) همفکری مسلمانان در برابر دشمنان و نزدیکی فرقه ها را در معنای وحدت می دانند. معظم له در این رابطه می فرمایند:

«اتحاد مسلمین، به معنای انصراف مسلمین و فِرَق گوناگون از عقاید خاص کلامی و فقهی خودشان نیست؛ بلکه اتحاد مسلمین به دو معنای دیگر است که هر دوی آن باید تأمین بشود: اول اینکه فِرَق گوناگون اسلامی (فِرَق سنی و فِرَق شیعه) - که هر کدام فِرَق مختلف کلامی و فقهی دارند - حقیقتاً در مقابله با دشمنان اسلام، همدلی و همدستی و همکاری و همفکری کنند. دوم اینکه فِرَق گوناگون مسلمین سعی کنند خودشان را به یکدیگر نزدیک کنند و تفاهم ایجاد نمایند و مذاهب فقهی را باهم مقایسه و منطبق کنند. بسیاری از فتاوای فقها و علما هست که اگر مورد بحث فقهیِ عالمانه قرار بگیرد، ممکن است با مختصر تغییری، فتاوای دو مذهب به هم نزدیک شود.» (۶۸/۷/۲۴) ‌‌‌‌‌‌‌

4. وحدت؛ محوری ترین برنامه اسلام و انقلاب اسلامی

حضرت امام خمینی (ره) وحدت را محوری ترین برنامه اسلام و انقلاب اسلامی می دانستند. ایشان در این رابطه فرموده اند: «… برنامه ما که برنامه اسلام است وحدت کلمه مسلمین است؛ اتحاد ممالک اسلامی است؛ برادری با جمیع فِرَق اسلامی است در تمام نقاط عالم؛ هم پیمانی، با تمام دول اسلامی است در سراسر جهان.» (صحیفه امام، ج ۱، ۳۳۶) ‌‌‌‌‌‌

 

5. مزدور دشمن بودن منادی تفرقه بین شیعه و سنی

حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) منادی تفرقه بین شیعه و سنی را مزدور دشمن می دانند. معظم له در این رابطه می فرمایند:

«آن کسی که ندای تفرقه‌ی بین شیعه و سنی را سر میدهد و به بهانه‌ی مذهب، میخواهد وحدت ملی را به هم بزند، چه شیعه باشد و چه سنی، مزدور دشمن است؛ چه بداند، چه نداند.

آن مرد شیعی هم که می رود به مقدسات اهل سنت اهانت می کند و دشنام می دهد، او هم مزدور دشمن است، ولو نداند که چه می کند. من عرض میکنم: عوامل اصلی دشمنانند. بعضی از این سرانگشتان - هم در بین اهل سنت، هم در بین شیعه - غافلند، نمی دانند و نمی فهمند چکار می کنند؛ نمی دانند برای دشمن دارند کار می کنند.» (۸۸/۲/۲۲)

6. وجود وحدت و همگرایی بین شیعیان و اهل سنت؛ از افتخارات ایران اسلامی

حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) وجود وحدت و همگرایی بین شیعیان و اهل سنت را از افتخارات ایران اسلامی می دانند. معظم له در این رابطه می فرمایند:

«… یکی از افتخارات ما این است که مردم ما در نقاطی که تفاوت های مذهبی و قومی وجود دارد و امکان و زمینه اختلاف هست، از درگیری و اختلاف قومی و مذهبی پرهیز می کنند.» (۸۱/۱۲/۲)

7. قرآن، سنت و شریعت اسلامی؛ محور وحدت مسلمانان

از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) قرآن، سنت و شریعت اسلامی؛ محور وحدت مسلمانان است. معظم له در این رابطه می فرمایند:

«ما نمیگوییم که سنی های عالَم بیایند شیعه بشوند، یا شیعه‌های عالَم دست از عقیده‌شان بردارند. البته، اگر یک سنی یا هر کسی تحقیق و تفحص کرد، عقیده‌اش هر چه شد، باید بر طبق عقیده و تحقیق خودش عمل کند. تکلیف او با خدایش است. حرف ما … به عنوان پیام وحدت این است که مسلمانان بیایند با هم متحد بشوند و با یکدیگر دشمنی نکنند. محور هم کتاب خدا و سنت نبیّ‌اکرم (صلّی اللَّه‌علیه‌واله‌وسلّم) و شریعت اسلامی باشد. این حرف، حرف بدی نیست. این حرف، حرفی است که هر عاقل بیغرض و منصفی، آن را قبول خواهد کرد.

ما به همه میگوییم که احترام یکدیگر را حفظ بکنند و به عقاید و مقدسات هم اهانت نکنند. اگر کسی به بهانه‌ی عقیده‌یی بخواهد به مقدسات دیگران اهانت بکند، از نظر ما به هیچ وجه قابل دفاع نیست. محبت، طرفینی است. بایستی همه با هم کمک کنند تا محبت به وجود آید و دشمن نتواند سوء استفاده بکند؛ دشمنی که نه با شیعه رابطه‌ی خوبی دارد و نه با سنی، بلکه با اصل اسلام مخالف است و نسبت به آن کینه میورزد.» (۶۸/۷/۱۹)

8. اشتراکات شیعه و سنی در اصول اسلام زمینه ساز وحدت

در اندیشه حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) شیعه و سنی در اصول اسلام دارای اشتراکات زیادی هستند. معظم له در این رابطه می فرمایند:

«اگرچه به نظر ما، اختلاف شیعه و سنی در حقیقت اختلاف نیست؛ زیرا در اصول اصلی اسلام که اگر کسی آنها را نداشت، مسلمان نیست مشترکند؛ یعنی هر دو مذهب، به قبله‌ی واحد، خدای واحد، پیامبر واحد، قرآن واحد و احکام و ارکان واحد اسلامی معتقدند.» (۶۸/۷/۱۱)

9. طرفینی بودن محبت میان اهل تشیع و اهل تسنن

رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) محبت میان اهل تشیع و اهل تسنن را امری طرفینی می دانند. معظم له در این رابطه می فرمایند:

«ما به همه می‌‌گوییم که احترام یکدیگر را حفظ بکنند و به عقاید و مقدسات هم اهانت نکنند. اگر کسی به بهانه‌ای عقیده‌ای بخواهد به مقدسات دیگران اهانت بکند، از نظر ما به هیچ وجه قابل دفاع نیست. محبت، طرفینی است. بایستی همه با هم کمک کنند تا محبت به وجود آید و دشمن نتواند سوءاستفاده کند؛ دشمنی که نه با شیعه رابطه‌ی خوبی دارد و نه با سنی، بلکه با اصل اسلام مخالف است و نسبت به آن کینه می‌ورزد.» (۶۸/۷/۱۹)

10. اعضاء یک پیکر بودن مسلمانان

تمام مسلمانان همچون اعضاء یک پیکر هستند. نپیامبر اکرم (ص) می فرمایند:

«مَثَلُ الْمُؤْمِنِینَ فِی تَوَادِّهِمْ وَتَرَاحُمِهِمْ وَتَعَاطُفِهِمْ مَثَلُ الْجَسَدِ؛ إِذَا اشْتَکَی مِنْهُ عُضْوٌ تَدَاعَی لَهُ سَائِرُ الْجَسَدِ بِالسَّهَرِ وَالْحُمَّی»: مَثَل مؤمنان را در دوستی و رحمت و عطوفت به یکدیگر، مانند اعضای پیکر یک انسان دانست، که با درد گرفتن و رنجور شدن یک عضو آن، اعضاء دیگر هم متأثّر می‌شوند.» (شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ص ۵۷۶)

در یک جمع بندی کلی می توان گفت وحدت و همگرایی به معنای وجود حس برادری در میان مسلمانان، همفکری مسلمانان در برابر دشمنان و نزدیکی فرقه ها و … از محوری ترین برنامه اسلام و انقلاب اسلامی و همچنین مهم ترین سیاست ها، راهبردها و … محسوب می شود که به عنوان برکت و نعمت الهی، دارای مبنای قرآنی، عقلانی، تجربی و مورد تأکید دین اسلام و آموزه های دینی است و در همین راستا نقش بسزایی در تحقق و عملیاتی کردن اهداف اسلام و انقلاب اسلامی ایفا می کند.

از آنجا که دشمنان در پی تفرقه و تجزیه مسلمانان هستند، در همین راستا جهت مقابله با خواسته ها و اهداف دشمنان و همچنین تضمین و تثبیت امنیت و اقتدار همه جانبه امت اسلامی، بهره‌گیری و استفاده حداکثری از وحدت و همگرایی از ضروریات و بدیهیات است. به همین سبب، شناخت مفهوم وحدت و همگرایی امری ضروری است.

بر این اساس، با توجه به این‌که شیعه و سنی در اصول اسلام دارای اشتراکات زیای هستند و همچنین با عنایت به این موضوع که مسلمانان همچون اعضاء یک پیکر هستند، از طرفی بر عموم مسلمین است تا وحدت و همگرایی را بیش از پیش حفظ و تقویت کنند و از طرفی دیگر، بر نخبگان، دانشمندان و … است تا با ارائه نظرات خبرگی و کارشناسی، علاوه بر نقش بر آب کردن نقشه ها، اهداف و.... دشمنان، عزت و اقتدار ایران اسلامی را به صورت روزافزون، تضمین و تثبیت کنند.

اهم منابع و مأخذ

1. قرآن مجید
2. صحیفه امام خمینی (ره)
3. بیانات و رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی)
4. شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ص ۵۷۶
5. و... ‌‌‌‌‌