درآمدی بر اندیشه دفاعی- امنیتی انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران

در هر جامعه منسجم و نظام سیاسی حفظ و ارتقای امنیت مهم‌ترین ضرورت و وظیفه به حساب می‌آید، لذا دفاع و امنیت از اساسی‌ترین مفاهیم مورد توجه جوامع و نظام‌های سیاسی است. با توجه به اینکه اسلام برای انسان و سعادت او اهمیت ویژه‌ای قائل است، بیش از سایر مکاتب به امنیت توجه نشان داده و آن را به عنوان تکلیف الهی، کارگزاران نظام سیاسی و آحاد جامعه قلمداد نموده و آن‌ها را موظف به تحقق آن کرده است. در آموزه‌های اسلام منبعث از منابع دینی: قرآن، سنت و سیره پیامبر اعظم ^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} و ائمه معصومین ^{(علیهم السلام)} و در منظومه فکری و اندیشه صاحب نظران اسلامی به موضوع دفاع و امنیت اهتمام خاص شده است.

گفتمان انقلاب اسلامی که احیاگر آموزه‌های اسلام ناب در قرن حاضر است، برخوردار از واژگانی چون: خدا محوری، عدالت مداری، ظلم ستیزی، استکبار ستیزی و مظلوم یاوری و… است. واقعیت‌ها حاکی از آن است که گفتمان انقلاب اسلامی نافذترین و فراگیرترین گفتمانی است که در چهار دهه گذشته در شکل‌دهی، تهییج و تقویت امواج سلطه‌ستیزی در سطوح مختلف نقش آفرینی کرده است. زیرا با تکیه بر آموزه‌ها و معارف اسلام ناب از یک سو امنیت سازی در جوامع اسلامی را هدف قرار داده و از سوی دیگر با سیاست‌ها و راهبردهای نا امن ساز نظام سلطه به مقابله برخاسته است. در واقع می‌توان گفت انقلاب اسلامی با مطرح کردن مکتب و اندیشه دفاعی امنیتی برآمده از اسلام حقیقی تحول شگرف و گسترده‌ای در منطقه و جهان ایجاد کرده و ایران اسلامی را به عنوان کانون الهام بخش جوامع اسلامی و فراتر از آن، مستضعفان جهان مطرح و آن‌ها را مخاطب خود برای تأمین امنیت مردم پایه و پایدار قرار داده است.

دفاع، جهاد و عمل جهادی از فرایض مهم در دین مقدس اسلام است و علاوه بر عبادت بودن این امور، بحث و کاوش پیرامون آنها نیز عبادت است. در آموزه‌های اسلام، آیات قران، روایات و دیدگاه صاحب نظران اسلامی ماهیت، انواع و ابعاد موضوع جهاد و مفاهیم مرتبط با آن مورد توجه قرار گرفته است، که با بهره‌گیری از روش‌های مناسب می‌توان ابعاد و ویژگی‌ها را به درستی تبیین کرد.

با توجه به فراگیر بودن آموزه‌های دین مبین اسلام در همه عرصه‌ها و ساحت‌های فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی، مادی و معنوی و وجود اصول ارزشی و بنیادین هدایتگر در جهت دستیابی به قسط و عدل و خلافت الهی می‌توان گفت که امنیت و آرامش مقدمه‌ای بر هدایت، کمال و سعادت فرد و جامعه به شمار می‌آید. از طرفی دایره صلح و امنیت در اسلام بسیار گسترده است. از این رو باید با شناخت اندیشه و نطریات دفاعی، امنیتی و ابعاد مکتب دفاعی، امنیتی مورد نظر اسلام و انقلاب اسلامی زمینه‌های لازم برای برخورداری جامعه از نعمت بزرگ امنیت را فراهم نمود و گام نخستین این مهم، شناخت مفاهیم پرکاربردی چون: مکتب دفاعی، امنیتی انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی، منظومه فکری دفاعی، امنیتی امامین انقلاب اسلامی، اندیشه دفاعی، امنیتی امام ^{(رحمه الله علیه)} و رهبر معظم انقلاب اسلامی ^{(مدظله‌العالی)}، نظریه دفاعی، امنیتی انقلاب اسلامی و… است.

بر اساس نظر صاحب‌نظران بیش از ششصد آیه از قرآن درباره جنگ، جهاد و دفاع است. از طرفی تهاجم همه جانبه‌ای که دشمنان علیه اسلام و قرآن به ویژه آموزه‌های مربوط به قدرت امت اسلامی به راه انداخته‌اند ضرورت بحث، مطالعه و تبیین مفاهیمی چون مکتب دفاعی، امنیتی و اندیشه دفاعی، امنیتی اسلام و انقلاب اسلامی را بیش از پیش نمایان می‌سازد. پرداختن به اندیشه دفاعی امنیتی و مکتب دفاعی امنیتی اسلام می‌تواند ادبیات و جایگاه این مبحث مهم و زیرساختی را در افکار عمومی و به صورت خاص، برای کارشناسان و خبرگان نهادینه کند و در افراد انگیزه ایجاد کند که آن‌ها در این زمینه تحقیق و پژوهش نمایند. نقش اعتقادات، اخلاق، فقه و اندیشه دفاعی در دفاع و جنگ بسیار تعیین کننده است. در حوزه اعتقادی، ایمان به خدا و توحید، اعتقاد به معاد، اعتقاد به ولایت نیز دارای اهمیت زیادی است. اعتقاد به احدی الحسنیین (پیروزی در هر حال) نیز از ضرورت‌های حوزه دفاع و جهاد است.

آموزه‌های اخلاقی در جنگ و جهاد نیز نقش تعیین کننده‌ای دارد. موضوعاتی چون: معنویت، شجاعت، صبر، قناعت، طمع نداشتن و… محصول آموزه‌های اخلاق اسلامی هستند. همچنین مسائل فقهی نیز در دفاع و جهاد بسیار با اهمیت و تعیین‌کننده است.

تبیین مکتب و اندیشه دفاعی دربردارنده مبانی، اصول، مولفه‌ها و شاخص‌های معین و متقنی است که ناشی از نوع نگاه و جهان‌بینی نسبت به دفاع و امنیت و مجموعه‌ای از باور و گزاره‌های ثابت و مبتنی بر اعتقادات، احکام و اخلاقیات مستخرجه از قرآن کریم، سنت و سیره نبی مکرم اسلام ^{(صلی الله علیه و آله و سلم)} و ائمه معصومین ^{(علیهم السلام)} و آراء و نظریات اسلام شناسان است. در این راستا پرداختن به مبانی خداشناسی، جهان شناختی، انسان شناختی، جامعه شناختی، ارزش شناختی و روش شناختی از ضروریات است. همچنین شناخت و تبیین ارزش‌های دفاع و امنیت، اصول حاکم بر دفاع و امنیت، مرجع دفاع و امنیت، ارکان دفاع و امنیت، آرمان و غایت دفاع و امنیت، رابطه بین دفاع و امنیت و آرمان‌ها، اهداف و ارزش‌های نظام جمهوری اسلامی و… نیز از ضروریاتی است که باید به آن‌ها پرداخت.