پیوند توان دفاعی درون زا و بازدارنده ج.ا.ا با دفاع مقدس؛

دستیابی به توان دفاعی درون زا، بازدارنده و راهبردی از مهمترین دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران است که دفاع مقدس سهم عمده ای در این توان دارد. این توان در جنگ شناختی دشمنان مورد تهاجم می باشد؛ دشمنان در سالهای اخیر در جنگ شناختی خود کوشیده اند تا میان تقویت توان دفاعی از سوی جمهوری اسلامی ایران با منافع و معیشت مردم دو گانه سازی کنند و یکی از عوامل ایجاد و تداوم مشکلات معیشتی را هزینه های دفاعی نظام جمهوری اسلامی ایران قلمداد کنند.

با تورق تاریخ روشن می شود که سرآغاز انحطاط وایران در تاریخ معاصر و تسلط بیگانگان بر مقدرات سیاسی - اقتصادی کشور، دقیقاً ریشه در ضعف دفاعی ایران داشت؛ زیرا آغاز ضعف ایران در دوره معاصر به زمانی برمی گردد که ایران در مقابل روس ها در دو جنگ متوالی شکست خورد؛ با شکست ایران در دو جنگ متوالی، قرارداد های گلستان و ترکمانچای بر ایران تحمیل شد. در آن وضعیت، روس ها از برتری نظامی خود نه تنها برای کسب امتیازات اقتصادی از ایران تلاش کردند، بلکه ساخت سیاسی و دربار ایران را نیز به خود وابسته کردند. با استمرار ضعف در حوزه دفاعی در برهه های بعدی منجر به نتایج مشابه شد، به گونه ای که وقتی در جریان جنگ دوم جهانی متفقین احساس کردند، رضا شاه در برابر آنها اندک استقلال عملی داشته باشد، با توسل به حربه نظامی، ایران را به اشغال خود درآوردند و رضا شاه را سرنگون و او را به آفریقای جنوبی تبعید کردند. براساس گزارش های تاریخی انگلیسی ها با قوای نظامی خود وارد ایران شدند و تا قلب کشور پیشروی کردند و ارتش وابسته رضا خانی ناتوان تر از ان بود که در مقابل تهاجم متفقین دوام بیاورد.

تداوم ضعف دفاعی در دوره پهلوی دوم سبب شد هم نهضت ملی شدن صنعت نفت با کودتای ۲۸ مرداد سرنگون شود و هم بعد از کودتا، دولتی دست نشانده در ایران روی کار آید که جدی تر از دوره های گذشته، زنجیرهای وابستگی ایران به بیگانگان را مستحکم سازد؛ زیرا در این برهه، هم دستگاه های نظامی امنیتی مانند ساواک با طراحی و مدیریت بیگانگان در ایران ایجاد شد و هم با خرید هنگفت تسلیحات نظامی از خارج، اساس استقلال و حاکمیت ملی ایران بیش از گذشته از بین رفت. در گزارش سازمان سیا به کنگره آمریکا در این زمینه آمده بود که خرید هنگفت تسلیحات نظامی از آمریکا و ناتوانی ایرانیان حتی در کار با این سلاح ها سبب شده که دولت ایران نتواند هیچ تصمیمی را بدون اجازه آمریکا اتخاذ کند.

تداوم ضعف دفاعی و اتخاذ رویکرد نگاه به بیرون در هیچ برهه ای از تاریخ معاصر نتوانست پیام آور ایجاد توان دفاعی بازدارنده برای ایران باشد. با تداوم ضعف دفاعی در دوره معاصر، بیگانگان همواره با استفاده از ابزار نظامی یا تهدید به استفاده از آن، می توانستند دولت ایران را در برابر خود تسلیم کنند؛ روندی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی دگرگون شد.

بررسی تاریخی فوق نشان داد، ضعف توان دفاعی نه تنها همواره سبب موثر تلقی شدن تهدید نظامی بیگانگان علیه ایران بوده، بلکه بیگانگان بر تمامی مقدرات ملت ایران مسلط شدند. این روند تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داشت تا اینکه بعد از انقلاب، با تغییر نگاه نسبت به حوزه دفاعی، نه تنها قدرت دفاعی بازدارنده ایجاد شد، بلکه این قدرت به عامل مهمی برای استحکام ساخت درونی قدرت نظام و حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور در شرایط وجود تهدیدهای ترکیبی دشمنان بدل شد.

وضعیت برون گرا، وابسته و غیرکارآمد توان دفاعی کشور در قبل از انقلاب که به جای خلق دستاورد برای کشور، به ایجاد تبعات وخیمی منجر شده بود، با پیروزی انقلاب اسلامی، تحول اساسی پیدا کرد. درواقع، با تهاجم نظامی صدام به نمایندگی از نظام سلطه به کشور، اگرچه ایران اسلامی در دفع تجاوزات آن کاملاً موفق بود و حتی تا مرحله ی تنبیه متجاوز هم پیش رفت و بلافاصله بعد از پایان جنگ تحمیلی، سیاست های مستحکمی مبنی بر تقویت بنیه دفاعی کشور در پیش گرفته شد، به گونه ای که با گذشت بیش از سه دهه از آن زمان، ایران به لحاظ داشتن ظرفیت های لازم و میدانی، در رتبه بندی قدرتهای منطقه ای و بین المللی جزو کشورهای برتر محسوب می شود.

آنچه که بر عظمت توان دفاعی جمهوری اسلامی ایران می افزاید، این است که جمهوری اسلامی ایران از ابتدای انقلاب تاکنون با تحریم مواجه بوده و در این شرایط، هیچ سلاحی از آمریکا خریداری نکرده است، اما کشورهای منطقه همگی با برقراری روابط نظامی با آمریکا، مقادیر زیادی سلاح و مهمات از آن کشور خریداری کرده اند. با این وجود، همچنان در مقایسه با ایران اسلامی، میزان قدرت دفاعی – نظامی آنها بسیار محدود است.

در مجموع ظرفیت های مهم کشور در حوزه‌ی دفاعی، توان موشکی یکی از مهمترین مولفه هایی است که هم در تقویت قدرت بازدارندگی ایران اسلامی به شدت اثرگذار است و هم به میزان زیادی در کاهش فاصله ی اقتدار دفاعی کشور با کشورهای توسعه یافته جهان مؤثر بوده است. درواقع، جمهوری اسلامی ایران با دست یابی به توانایی راهبردی ساخت و آزمایش موفق موشک های بالستیک و نقطه زن، در حیطه ای موفق به کسب دستاورد شده است که تا پیش از این، انحصاری چند کشور معدود بود. در همین راستا، تأسیسات موشکی زیرزمینی جمهوری اسلامی ایران، یکی از ابعاد قدرت دفاعی کشور است که در کسب مزیت دفاعی در سطح بین المللی برای آن مؤثر بوده است؛ زیرا تا پیش از رونمایی کشور از سیلوهای پرتاب موشک بالستیک، تنها سه کشور آمریکا، روسیه و چین به عنوان تنها دارندگان: رسمی تأسیسات موشک زیرزمینی شناخته می شدند تا اینکه در سال ۱۳۹۰ شمسی این باشگاه انحصاری یک عضو جدید را در خود دید. در سال ۱۳۹۰ خورشیدی و در جریان رزمایش «پیامبر اعظم ۶» سپاه پاسداران از سیلوهای پرتاب موشک بالستیک رونمایی شد.

نکته مهم در این زمینه آن است که توانایی بومی و راهبردی موشکی جمهوری اسلامی به حدی است که مورد اذعان دوست و دشمن است.

دشمنان ملت ایران اذعان می کنند که جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقه غرب آسیا، با داشتن هزاران موشک کوتاه برد و میان برد بالستیک و موشک های کروز، بزرگترین و متنوع ترین زرادخانه موشکی منطقه را دارا می باشد.

علاوه بر دستاوردهای بی شمار در حوزه ی تقویت توان موشکی، جمهوری اسلامی ایران در سایر حوزه های دفاع هوایی همچون پهپاد و پدافند نیز پیشرفتهای قابل توجهی داشته است. در حوزه فناوری پهپادی، ایران موفق به ساخت انواع پهپادهای رادارگریز و با مداومت پروازی بالا، مسلح به بمب ها و موشک های نقطه زن شده است، به طوری که امروز جزو پنج کشور مطرح دنیا در حوزه پهپادی است.

در حوزه پدافند هوایی هم نیروهای مسلح جمهوری اسلامی امروز قادرند انواع سامانه های راداری و موشکی را طراحی و تولید کنند و تمامی مراحل آموزش و به کارگیری این سامانه ها نیز در داخل کشور صورت می گیرد. در سایر حوزه ها نیز قدرت بازدارندگی کشور بی نظیر است. به عنوان مثال، در حوزه رزم دریایی، نیروهای دریایی ارتش و سپاه ضمن تأمین امنیت آب های سرزمینی ایران در خلیج فارس و دریای عمان و دریای خزر، با حضور در آب های آزاد توانسته اند امنیت کاروان های تجاری جمهوری اسلامی را در نقاط مختلف جهان تأمین کنند. در همین زمینه، نیروهای مسلح کشور موفق به ساخت انواع موشک های کروز و بالستیک ضدکشتی مانند موشک های کروز قادر و قدیر و نور و همچنین موشک های بالستیک ضدکشتی شده اند. علاوه بر این، صنایع دفاعی کشور موفق به طراحی و ساخت انواع شناورهای مورد نیاز نیروهای مسلح مانند ناوشکن ها، زیردریایی ها و شناورهای تندرو موشک انداز شده است.

در کنار توان موشکی، توانایی دفاع سایبری نیز ازجمله ظرفیت های نوظهور دفاعی کشور است که در سالهای اخیر، نقشی حیاتی در حفاظت از حریم کشور ایفا کرده است. درواقع، اهمیت فزاینده ی فضای سایبری به عنوان پنجمین عرصه ی نبردهای جهانی، پس از زمین، دریا، هوا و فضا از یک سو و تهدیداتی که از این طریق متوجه کشور بود، که نقطه ی آغاز آن با حمله سایبری به سانتریفیوژهای نسل اول تأسیسات هسته ای نطنز توسط ویروس استاکس نت در سال ۲۰۱۰ رونمایی شد، اهمیت دفاع سایبری را بیش از پیش در دستورکار سیاست گذاران و برنامه ریزان دفاعی کشور قرار داد، به گونه ای که در اسناد بالادستی کشور به این مهم توجه جدی شده است.

با این حال، امروز در سایه ی درک مناسب تهدیدات کشور، هوشمندی در راه اندازی سریع و کارآمد ارتش سایبری در داخل کشور و اتکا به توان مهندسان وطنی، کشور ایران در زمره ی قدرت های برتر سایبری جهان قرار دارد. در این راستا، پایگاه «AXIOS» در آگوست ۲۰۱۷، ایران را در زمره ی هفت کشور برتر در حوزه ی توان سایبری قرار داده است. «بنیاد هریتیج»، در این زمینه، با اذعان به قدرت سایبری ایران، ایران را چهارمین قدرت سایبری دنیا دانسته است.

بنابراین، توان دفاعی سخت افزاری و نرم افرای کشور اکنون سبب شده که جمهوری اسلامی نه تنها در دفع تهدیدات موفق عمل کند، بلکه در یک نبرد همه جانبه و نامتقارن، توانایی پاسخگویی به تهدیدات دشمنان را نیز داشته باشد، به عبارت دقیق تر، جمهوری اسلامی ایران با ایجاد توان دفاعی بازدارنده توانسته است ابزار نظامی را از دست دشمنان بگیرد واین مهم پیوند وثیقی با دفاع مقدس دارد.

نتیجه اینکه:

با گذشت بیش از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، با وجود همه ی تهدیدها، تحریم ها و حتی وقوع جنگ تحمیلی هشت ساله، ایران اسلامی اکنون در حوزه ی دفاعی علاوه بر سطح منطقه ای، در سطح بین المللی نیز جزو قدرت های مهم محسوب می شود. مزیت راهبردی ایران در حوزه ی دفاعی آن است که علاوه بر دقت در تأمین و تقویت قدرت دفاعی کشور در حوزه های عمومی مانند تعداد نیروهای نظامی مومن و متعهد، حجم تجهیزات نظامی و..... در حوزه های تخصصی و انحصاری دفاعی مانند توانایی موشکی، پهبادی، سایبری و… نیز دستاوردهای فوق العاده ای کسب کرده است. نوع نگاه و جهت گیریهای حاکم بر این حوزه به گونه ای بوده که علاوه بر آنکه، خوداتکایی تردیدناپذیر ایجاد کرده به لحاظ اقتصادی نیز سبب جلوگیری از خروج ارز از کشور، کاهش هزینه ی دفاعی، اشتغال زایی و... شده است، همچنین در پیچیده ترین و دشوار ترین شرایط منطقه و جهان، استقلال و عزت ملی را تضمین و تأمین کننده ی قدرت بازدارندگی در حد اعلای آن برای کشور شده است. علاوه بر این، به لحاظ بین المللی نیز قدرت آفرین بوده، به گونه ای که پشتوانه ی محکمی برای توسعه ی نفوذ راهبردی کشور در سطح منطقه می باشد؛ ما در این راستا باید به این نکات توجه شود که:

گفتمان و دیپلماسی در زمین واقعیت ها رخ می دهد و مهمترین واقعیتی که نتیجه ی دیپلماسی را تعیین می کند، قدرت است. بنابراین، ورود به دیپلماسی بدون داشتن پشتوانه های قدرت یا تلاش برای تخفیف سطح قدرت خود به بهانه ی به نتیجه رساندن دیپلماسی و مذاکره، امری غیر معقول است.

گفتمان، دیپلماسی و مذاکره تنها در شرایطی می تواند به نتایج ثمربخش برسد که از پشتوانه ی قدرت بر خوردار باشد و تخلیه ابزارهای قدرت با تخفیف سطح قدرت، نه تنها هیچ کمکی به موفقیت دیپلماسی نمی کند، بلکه وزن گزینه های روی میز را در هر مذاکره ای کاهش می دهد.

درواقع، قدرت نظامی و سایر وجوه قدرت، مکمل و پشتیبان دیپلماسی هستند و هیچ گاه کشوری که از قدرت لازم برخوردار نباشد، منافع و امنیتش در نظام بین الملل، مورد توجه و احترام واقع نخواهد شد.

وقایع اخیر در نظام بین الملل از جمله بحران سوریه و عراق، الحاق کریمه به روسیه و حمله روسیه

به اوکراین نشان می دهد که اگرچه گفتمان و دیپلماسی اهمیت دارد، اما به هیچ وجه از اهمیت قدرت نظامی - دفاعی کاسته نشده است.

دستیابی به توان دفاعی بازدارنده و درون زا نه تنها سبب صرفه جویی در هزینه های دفاعی شده، بلکه می تواند ارزآوری هم داشته باشد.

فراتر و مهمتر از معیشت، دفاع و امنیت است و در صورت ضعف دفاعی، قطعاً وضع معیشتی مردم نه تنها بهتر نمی شود، بلکه مردم در کنار دردهای معیشتی، به مشکلات امنیتی هم مبتلا خواهند شد. بنابراین، تقویت توان دفاعی دقیقاً توجه به منافع مردم است.

توان دفاعی درون زا و بازدارنده جمهوری اسلامی محصول خودباوری و خود اتکایی ملت ایران و متولیان حوزه ی دفاعی است که ریشه در دفاع همه جانبه و جانانه ملت ایران در دوران دفاع مقدس دارد. ‌‌‌‌‌‌‌