اندیشه دفاعی - امنیتی
اندیشه دفاعی- امنیتی جریان‌های تکفیری؛ (در یک نگاه)
سرتیپ دوم پاسدار دکتر عباسعلی فرزندی
متن حاضر خلاصه طرح پژوهشی تحت عنوان «بررسی و تدوین اندیشه دفاعی- امنیتی جریان‌های تکفیری» است که در سال ۱۴۰۰ با راهنمایی سرتیپ دوم پاسدار دکتر فرزندی توسط آقای مرتضی سازجینی (جایگزین خدمت) انجام شده است.
یکی از مهمترین چالش‌هایی که جوامع بشری عصر حاضر با آن رو به رو هستند، پدیده تکفیر و جریان‌های تکفیری می‌باشد. گروه‌های خشونت طلب تکفیری با ترویج عقاید مختلف تکفیرآمیز و اقدام به برخورد عملی با افراد و مجموعه هایی که از نظرآنها از مصادیق کفر هستند، چهره مشوش و خشونت باری را از اسلام ارائه داده اند. رشد و گسترش این جریان، موجب القای تصویری نا مطلوب از اسلام و مسلمانان در بین سایر جوامع شده و در نهایت از جذابیت اسلام و گسترش آن در بین جوامع غیر اسلامی خواهد کاست. و از طرف دیگر اقدامات این گروه ها باعث بروز مشکلات عدیده ای در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، امنیتی و … در کشورهای اسلامی شده است. با توجه به اهمیت مباحث دفاع و امنیت، بدیهی است چنانچه ابعاد مختلف اندیشه دفاعی-امنیتی آنها به خوبی شناخته شود، رویکرد مقابله با آنان، هم در ابعاد نرم افزاری و هم سخت افزاری، روند منطقی و شایسته‌تری می‌یابد. امروزه جهان اسلام با مسئله رشد جریان تروریسم، که بخشی از آن برخاسته از تکفیر است، مواجه است. تروریسمی که برخاسته از تعالیم وهابیت، و به نام سلفی‌گری سبب کشتار انسان‌ها شده و نتیجه آن ویرانی جوامع اسلامی و کشتار انسان‌ها، زنان و کودکان بی‌گناه است. این جریان با انتساب خود به اسلام و قرآن، خطری جدی را متوجه دین و ارزشهای اسلامی کرده است، به گونه‌ای که گویی اسلام مظهر خشونت و جنگ است. این مسئله شدیدترین تخریب تاریخی علیه اسلام را شکل داده، تمامیت امت اسلامی را تهدید می‌کند. اندیشه تکفیری با تکیه بر مبانی غیر اسلامی خود، عقاید و آموزه‌های کلامی اسلام و امنیت و صلح بین مسلمانان را به چالش می‌کشد. این جریان با تغییری بنیادین در برخی از مهمترین آموزه‌های اعتقادی اسلام، خون، مال و نوامیس مسلمانان را مباح و آنان را از مشرکان بدتر می‌شمارد. از مهمترین رویداد‌های فکری در تاریخ اسلام شکل گیری و احیای مجدد گفتمان سلفی‌گری به شمار می آید. شناخت سلفی‌گری از یک طرف مبانی و ریشه تاریخی آن را روشن می‌کند و از سویی دیگر تفاوت و تمایزسلفی گری قدیم و سلفی نمایی جدید تبیین خواهد شد.
اندیشه:
تعریف لغوی اندیشه: اندیشه در لغت به معنی فکر و تدبیر و تأمل و تصور و گمان و خیال.دهخدا، علی اکبر، لغت نامه دهخدا، ذیل لغت اندیشه)
تعریف اصطلاحی اندیشه: معنای اصطلاحی اندیشه برابر با همان معنای لغوی آن است که فکر کردن و تأمل و تفکر عقلانی داشتن است که برای شناخت به کار رفته است. همچنین به عقیده‌ای که عقل پس از بررسی بدان دست می‌یابد، اندیشه اطلاق شده است مراد از عقیده نیز اعتقادات و باورهایی است که شخص نسبت به آنها دل بستگی دارد. (نجار، ۱۳۷۷: ۵۵)
تعریف عملیاتی اندیشه: فکر سازمان یافته و طبقه بندی شده را اندیشه گویند.
اندیشه دفاعی-امنیتی: مقصود از اندیشه دفاعی- امنیتی در یک تعریف عام، «برآیند هرگونه تفکر و تأمل درباره امور دفاعی و امنیتی است». این تعریف عام از اندیشه دفاعی-امنیتی مجموعه دیدگاه‌ها، رویکردها و مواضع قطعی و تثبیت شده یک اندیشمند یا یک مکتب دفاعی درباره مسائل دفاعی- امنیتی است و در اصطلاح خاص دفاع، حاصل تفکر و تأملی منسجم دارای چارچوب نظری، اصولی و مستدل و با اهمیت در مورد امور دفاعی و نظامی است» (جمشیدی، ۱۳۸۳: ۲۹)
تعریف عملیاتی اندیشه دفاعی- امنیتی: فکر سازمان یافته در امور دفاعی-امنیتی را اندیشه دفاعی امنیتی گویند.
تکفیر:
تعریف لغوی: واژه تکفیر مصدر باب تفعیل از ریشه «کُفر» به معنای پوشاندن گرفته شده است و به معانی زیر آمده است: لفظ تکفیر از کفر به معنی پوشانیدن است و به کشاورز از آن نظر که دانه را زیر خاک می‌پوشاند «کافر» می‌گویند.(ابن فارس، ۱۴۰۴ ق، ج ۵: ۱۹۱)
به شب تاریک و ظلمانی نیز «کافر» گفته می‌شود، زیرا با تاریکی اش اشیاء را می‌پوشاند.(ابن منظور، ۱۴۱۴ ق، ج ۵: ۱۴۷) در مصباح المنیر فیومی آمده است: «کفر الله عنه الذنب: محاه؛ یعنی وقتی گفته می‌شود خداوند متعال گناه کسی را تکفیر نموده یعنی آن را محو ساخته است» (فیومی، ۱۴۱۴ ق: ۲۲۴) راغب اصفهانی در کتاب لغت می‌نویسد: کُفْر در لغت پوشیده شدن چیزی است، شب را هم بخاطر اینکه اشخاص و اجسام را با سیاهی‌اش می‌پوشاند با واژه- کَافِر- وصف کرده‌اند و زارع را هم که پیوسته بذر و دانه را در زمین میافشاند و در خاک پنهان می کند- کافر- گویند و البته واژه- کافر- برای شب و زارع اسم نیست؛ چنانکه بعضی از واژه شناسان گفته اند.(راغب أصفهانی، ۱۴۱۲ ق: ۷۱۴)
تعریف اصطلاحی تکفیر:
معنای اصطلاحی کفر عبارت است از اخلال و کوتاهی در معرفت به خداوند، توحید، عدل و رسالت پیامبر اسلام (ص) است. حال این اخلال می‌تواند به صورت جهل یا شک در آنها و یا به صورت اعتقاد به اموری باشد که با وجود آنها دستیابی به معارف فوق ناممکن می‌شود. باید توجه داشت که کفر از افعال قلوب است و نه جوارحی همانطور که ایمان نیز فعلی قلبی است.(علم الهدی، ۱۳۶۹: ۵۳۴؛ طوسی، ۱۴۰۶ ق: ۲۲۷)
و بر این اساس، حد نصاب مسلمان بودن و خروج از مرز کفر جاری نمودن شهادتین بر زبان است و کسی که شهادتین را نگفته باشد کافر محسوب می‌شود. باید توجه داشت که کفر گاهی در مقابل اسلام به کار می‌رود که در این صورت مربوط به ظاهر و بیانگر نحوه معامله دنیایی مسلمانان با کفار است.(جوادی، ۱۳۷۶: ۱۳۷)
تعریف عملیاتی تکفیر: تکفیر عبارت است از نسبت دادن کفر و ارتداد به مسلمانان از طرف سلفی‌ها.
دفاع:
تعریف لغوی دفاع: دفاع در لغت به معنی دور کردن، دفع کردن از کسی، همدیگر را راندن، عقب راندن و پس زدن.(دهخدا، ۱۳۷۷: ذیل واژه دفع)
تعریف اصطلاحی دفاع: اصطلاح یعنی آماده سازی به کارگیری همه سرمایه های انسانی، امکانات مادی و معنوی به منظور پیشگیری و مقابله با هر نوع تهدید و تهاجم دشمنان خارجی و داخلی است.(عبداله‌خانی، ۱۳۸۷: ۱۴۹)
تعریف عملیاتی دفاع: آمادگی از هر جهت (مادی و معنوی) در برابر هرگونه تهدید داخلی و خارجی را دفاع گویند.
امنیت:
تعریف لغوی امنیت: ریشه لغوی این واژه از ثلاثی مجرد «امن»، و با مشتقاتی مانند «ایمان»، «ایمنی» و «استیمان» به کار برده می شود. امنیت در لغت فارسی به معنای ایمن شدن، در امان بودن و بی بیمی است.(معین، ۱۳۸۲: ۱۲۲)
راغب اصفهانی در کتاب مفردات خود امنیت را در اصل به معنای آرامش نفس و از بین رفتن ترس دانسته است.(راغب اصفهانی، حسین بن محمد، «پیشین»، ص ۲۵)
تعریف اصطلاحی امنیت: امنیت در یک تعریف کلی، «عبارت از آرامشی است که فرد و جامعه با احراز آن، ارزش‌ها و حقوق خویش را از هر گونه تعرض مصون می‌یابد؛ بر این اساس، امنیت در شرایط وجود حق، تحقق می‌یابد و افراد و ملت‌هایی از آن بهرمند می‌گردند که به گونه‌ای صاحب حق باشند و حق فرد، جامعه و ملت‌ها در یک نظام عادلانه مشخص می‌گردد؛ از این رو، امنیت در سایه عدالت قابل تبیین می باشد» (عمیدزنجانی، ۱۳۸۴: ۵)
تعریف عملیاتی امنیت: هر گونه تلاش مادی و معنوی برای رسیدن به آرامش و دوری از ترس را امنیت گویند.
سلفی:
تعریف لغوی سلفی: سلفی از ریشه «سلَف» به معنای تقدُّم (ابن‌منظور، ج ۹: ۱۵۸) و در اصطلاح قرآنی به معنای گذشته در آیه ﴿ عَفَا اللَّهُ عَمَّا سَلَفَ ﴾ (المائده/۹۵) به کار رفته است.(طریحی، ۱۳۷۵ ش، ج ۵: ۷۲) و همچنین پیشرو و طلایهدار و پیشی گیرنده می‌باشد، (راغب اصفهانی، «پیشین»: ۴۲۰) خدای تعالی می فرماید: ﴿ فَجَعَلْناهُمْ سَلَفاً وَ مَثَلًا لِلْآخِرِینَ ﴾ (الزخرف /۵۶) یعنی: (آنها را پیشرو و نمونهای برای دیگران قرار دادیم یعنی پیشی گیرنده و عبرت آور)
تعریف اصطلاحی سلفی: با ظهور ابن تیمیه و استدلال به حدیث «خیر القرون قرنی ثم یلونی ثم یلونی» (بخاری، بی‌تا: ۴۷۳، ابن تیمیه، بی تا، ج ۴، ص ۳۴۶) محدوده‌ی زمانی سلف مقید به قرون فاضله (قرن اول تا سوم) شد و مفهوم سلف از معنای لغوی به معنای اصطلاحی تغییر معنا‌شناختی یافت. در یک نگاه، فهم ظاهر گرای سلف (صحابه، تابعین و تبع تابعین و ائمه اربعه) از فهم تاویل گرای خلف (اشاعره و ماتریدیه) برتر شد. در این زمان دیگر سلفی گرایی به عنوان یک رویکرد نبود، بلکه کم کم خود را به عنوان یک مکتب در مقابل اشاعره، اهل حدیث معرفی می‌کرد. تمام این تحولات به دست ابن تیمیه در حال انجام بود. وی برای اولین بار از مکتبی به نام سلفیه در کتاب الفتوی الحمویه الکبری نام برد.(ابن تیمیه بی تا: ۳۴-۴۰) جالب توجه است که دکتر یوسف قرضاوی-که خود یک سلفی تمام عیار است- از زمان پیدایش این لفظ در بین جهان اسلام اظهار بی اطلاعی می‌کند و این تعبیر را لفظ جدیدی می‌داند.(قرضاوی، ۲۰۰۲ م: ۲۱) دیدگاه یوسف قرضاوی دیدگاهی درست و منطبق با واقع است زیرا با به کناره رفتن نظریات ابن تیمیه از قرن هشتم تا عصر حاضر کسی از مکتب سلفیه خبری نداشت تا اینکه لفظ سلفیه توسط محب الدین خطیب و محمد رشید رضا در شمال آفریقا مطرح شد. و شاید به همین خاطر است که مولف دایره المعارف اسلام چاپ لیدن، سلفیه را به عنوان جریانات مذهبی شمال آفریقا نام می‌برد. (دایره المعارف اسلام، ج ۹، ص ۹۷۶-۹۸۷)
تعریف عملیاتی سلفی: منظور از سلفی افرادی هستند که از مکتب اهل حدیث پیروی کرده و دارای عقاید افراطی مذهبی هستند.
گزاره‌های کلان اندیشه دفاعی- امنیتی جریان‌های تکفیری به شرح ذیل می باشد:
هدف گذاری اصلی جریان تکفیری، تقلیل و از بین بردن امنیت در کشورهای اسلامی و در نهایت تسلط بر گستره‌ی وسیعی در حوزه جغرافیایی جهان اسلام می‌باشد. شناخت عوامل داخلی که می‌تواند بر امنیت کشورهای اسلامی تأثیرگذاری داشته و مورد استفاده این جریان قرار گیرد، می‌تواند در تدوین راهبردهای مقابله با این جریان، نقش مهمی داشته باشد. بحران‌ها و چالش‌های سیاسی موجود در کشورهای اسلامی، از عوامل مهمی است که جوامع اسلامی را دچار جنگ‌های خونین داخلی و تسویه حساب‌های قومی نموده و امنیت کشورهای اسلامی را با چالش جدی مواجه کرده و زمینه ساز حضور جریان‌های تکفیری می‌گردد.
یکی دیگر از نقاط ضعف عمده کشورهای اسلامی که دستاویزی برای غرب به منظور نفوذ بیشتر در این کشورها گردیده و زمینه ساز بروز ناامنی در مقیاس وسیع می‌باشد، مشکلات فراگیر اقتصادی در این کشورها و پائین بودن سطح رفاه اقتصادی می باشد. جریان های تکفیری با سوء استفاده از این نقطه ضعف و جذب طبقات محروم و ناراضی جامعه، زمینه حضور گسترده خود در این کشورها را فراهم کرده و امنیت داخلی این کشورها را با بحران مواجه می‌کنند. نگرش‌های نوینی در جوامع اسلامی، از دیگر عوامل داخلی تهدید کننده‌ای در کشورهای اسلامی است. تنش‌های مذهبی و جنگ‌های فرقه‌ای در برخی از کشورهای اسلامی، از احساسات شدید ناسیونالیستی و قومی‌گرایانه آنان نشأت گرفته و چهره‌های بسیار مخدوش از آموزش‌ها و آموزه‌های مذهبی و اسلامی در جهان به نمایش گذاشته است.
ساختار حکومتی نامناسب و عدم مشارکت مردم در سرنوشت سیاسی خود از جمله مشکلات سیاسی داخلی جهان اسلام بوده که باعث گردیده جریان های تکفیری از این عدم انسجام داخلی بهره برداری کرده و به سرعت نفوذ خود را گسترش دهند.
وجود فرق مختلف مذهبی در بین جوامع اسلامی و اختلافاتی که به همین انگیزه در این جوامع شکل گرفته، یکی از زمینه‌های اصلی تهدید کشنده است در جهان اسلام است و کشورهای استعمارگر از مدت ها قبل با سوء استفاده از این اختلافات، علاوه بر دامن زنی در جهت شدید آنها، با راه اندازی جریاناتی مانند در بانهای تکفیریه در صدد عمیق تر کردن شکاف موجود در کشورهای اسلامی هستند. گزاره‌های کلان از اندیشه‌های گروه‌های سلفی- تکفیری با رویکرد دفاع و امنیت به شرح ذیل است:
گزاره‌های تبیینی عبارتند از:
- جریان تکفیری – افراطی دارای تاریخچه و پس زمینه تاریخی است؛
- جریان مورد بحث توسط یک سری از کنش گران سیاسی به وجود آمده است؛
- جریان تکفیری تهدیدی است که بر آسیب‌های درون دینی اسلام و مذاهب اسلامی رشد و نمود می‌کند.
- این جریان دارای صورت و قالبی است که قابلیت تفکیک و تشخیص با دیگر جریان‌ها است؛
- جریان افراطی دارای مشخصاتی در حجم، بعد، عمق و‌اندازه است؛
- جریان مذکور با یک سری از اهداف تعیین شده راه‌اندازی شده است؛
- جریان فوق وجود آمده استکبار و دست پرورده سرویس‌های اطلاعاتی – امنیتی است؛
- این جریان با هدف تخریب صورت و وجه اسلام با بهره گیری از روش‌ها و ابزار ترس و وحشت و ترور است؛
- جریان تکفیری در راستای راهبرد کلان غرب آسیا بزرگ از نیل تا فرات طراحی و راه‌اندازی شده است؛
- جریان تکفیری به دنبال انحراف اذهان و افکار عمومی و بین المللی از پدیده‌های مهمی چون: اتفاقات غزه در سرزمین‌های اشغالی می‌باشد؛
- جریان فوق الاشاره با کمک مادی و اطلاعاتی غرب به تثبیت رسیده است؛
- سلفی‌ها و وهابیت بهترین بستر برای نفوذ تفکرات افراطی می‌باشد؛
- برخورداری از امکانات، تجهیزات، بودجه و اطلاعات، موجب گسترش سریع این جریان در سطح جغرافیایی منطقه شده است؛
- این جریان به دلیل بهره گیری از دیدگاه‌ها و با روی کردی ایدئولوژیک، قابلیت نفوذ در عمق باورهای برخی مسلمانان را دارا است؛
- جریان تکفیری به نظر توانسته است افراد زیادی از مسلمانان منطقه را همراه خود سازد؛
گزاره‌های تحلیل و توصیف ابعادی جریان های تکفیری به شرح ذیل می باشد:
بعد امنیتی
- این جریان به صورت هوش مند در سه سطح سخت و نرم و نیمه سخت در حال فعالیت است.
- جریانی سخت با رویکرد ترور و وحشت و تصرف و تخریب و کشتار و تکه تکه کردن اعضا همراه است؛
- جریان نرم در حوزه ایدئولوژیک و بر بستر تفکر سلفی افراطی و وهابیت عمل می‌کند؛
- قدرت امنیتی و نیمه سخت و اطلاعات آن نیز توسط بازیگردانان خارج و داخل منطقه صورت می‌پذیرد؛
بعد سیاسی
- جریان تکفیری از هویت سیاسی برخوردار نیست؛
- این جریان فاقد اقتدار و حاکمیت است؛
- این جریان فاقد حکومت مستقل و مسلط است؛
- جریان افراطی دارای افراد و مردم خاص در یک عرصه جغرافیایی نمی‌باشد؛
بعد اقتصادی
- انرژی این پدیده در حوزه سخت افزاری و تکنولوژیکی از سوی غرب و برخی حکام عربی مهیا می‌شود؛
- اطلاعات این پدیده در حوزه نرم افزاری و تجهیزات اطلاعاتی از سوی سرویس‌های امنیتی تغذیه می‌شود؛
- شریان‌های اصلی انرژی و اطلاعاتی این جریان توسط کشورهای غربی هدایت و کنترل می‌شود؛
- این پدیده از حداکثر امکانات موجود برای ضربه زدن به چهره اسلام و بد جلوه نشان دادن اسلام در اذهان عمومی بهره می‌برد؛
بعد نظامی
- این نیروها دوره‌های آموزشی خاصی را می‌گذرانند؛
- جریان تکفیری از آخرین و پیشرفته ترین تکنولوژی تسلیحاتی بهره می‌برند؛
- این جریان بر قواعد حاکم بر اصول جنگ در رابطه با دشمن و اسیر هیچ پایبند نیست؛
- اعضای این جریان باورهای کاذبی دارند و بر آن پافشاری می‌کنند.
- جزم و تعصب از ویژگی‌های بارز این جریان و اعضای آن محسوب می‌شود؛
- این جریان با وجود بستر مناسب منطقه قابلیت گسترش سریع جغرافیایی را دارا است؛
بعد اجتماعی
- جریان تکفیری فاقد یک هویت ملی است؛
- جریان تکفیری دارای اجزای غیرهمگن و فاقد یک الگوی ساختار اجتماعی است؛
- گروه مرجع در این پدیده بر اساس توانایی های رزمی بوده و بر اساس ابعاد فکری و اعتقادی نیست؛
- هویت این جریان شامل تندروها و افراطی‌های سلفی و وهابی هستند؛
- این جریان فاقد هنجارهای مسلط اجتماع انسانی است؛
- استحاله شدن در این جریان موجب شده است تا اعضا هویت انسانی خود را از دست بدهند؛
بعد فرهنگی
- این پدیده فاقد مباحث مبنایی فرهنگی است و صرفاً بر جریان سیاسی و جنگ قدرت استوار است؛
- این پدیده دارای ساختار و ضوابطی که برآمده از مبانی باشد نیست، اما ساختار غیررسمی متصلب بر آن حاکم است؛
- این جریان دارای رفتارها و نمادهای ویژه خود است که می‌توان آن را از دیگر فرهنگ‌ها متمایز کرد؛
- از بین بردن بقاع، آثار باستانی و به تاراج بردن آثار تاریخی از جمله فعالیت‌های مشهود این جریان است؛
بعد زیست محیطی:
از جمله ویژگی های این جریان عبارت است از:
- تخریب و تضییع منابع، امکانات و آسیب زدن به اکوسیستم منطقه؛
- تخریب ساختار و قواره عوارض طبیعی و مصنوعی (شهری)؛
- آلودگی منابع آبی و استفاده از سلاح‌های بیولوژیک و شیمیایی و آثار سوء این سلاح‌ها بر زیست بوم منطقه؛
بعد فن‌آوری
- فناوری‌های سخت افزارانه در غرب تولید و در اختیار این جریان قرار می‌گیرد؛
- در حوزه سیستم‌های عامل و اطلاعات نیز دستگاه‌ها و جامعه اطلاعاتی منطقه و غرب پشتیبانی کامل دارند؛
- مدیریت کلان این جریان به صورت سایبری بوده و در یک سیستم پیشرفته (C4IRS) صورت می‌پذیرد؛
گزاره‌های معطوف به آینده
- نتیجه اقدمات این جریان، اسلام هراسی روز افزون در بین افکار عمومی است؛
- تحرکات ناشی از این جریان‌ها عمق شکاف مذهبی را افزایش خواهد داد؛
- روندها حاکی از آن است که این جریان قابل بازگشت به نقطه کانونی خود؛ یعنی کشورهای غربی نیز خواهد بود؛
- رویدادها نشان می‌دهد که نقش جمهوری اسلامی ایران در هدایت، کانالیزه و کنترل کردن این جریان در آینده بسیار مؤثر است؛
- آمریکا و غرب خود برای کنترل این جریان وارد عمل می‌شوند؛
- این جریان هم چون آتش زیر خاکستر بوده و هر چند به صورت ظاهری محو می‌شود، اما در آینده باز با کوچک ترین نسیم اختلاف ظهور و بروز خواهد داشت؛
- اقدام دولت‌های سوریه و عراق در مقابله با این جریان نشان از توان بالای بسیج مردمی و ارائه مدل امنیت مردم پایه دارد؛
- اقدامات درون سازمانی این جریان در ایجاد جنگ قدرت در فرماندهان ارشد شکست از درون را نوید می‌دهد؛
- انزجار عمومی از فعالیت این جریان منجر به انزوای آن در آتی خواهد شد؛
- تجزیه توان و قدرت این نیرو موجب عدم تمرکز و به تبع آسیب پذیری بیشتر آن خواهد شد؛ (رمضانی، ارائه مدل تحلیل جامع جریان تکفیری و راهبردهای مقابله با آن، مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی: ۶۱-۹۴)
از مهم ترین مبانی مرتبط اندیشه دفاعی- امنیتی جریان‌های تکفیری می توان به مبنای جامعه شناسی اشاره کرد که دارای اصول جهاد، تکفیری و به فراموشی سپردن اصل استکبارستیزی و مؤلفه های جنگ و خونریزی، انحصارگرایی در حاکمیت، عدم مقابله با رژیم جعلی صهیونیستی و شاخصه های جواز خودکشی، ایجاد قحطی، مقابله با جریان مقاومت، برتری طلبی افراطی و… می باشد. همچنین از دیگر مبانی مرتبط اندیشه دفاعی- امنیتی جریان‌های تکفیری می توان به مبنای انسان شناسی اشاره کرد که دارای اصول سوءاستفاده از مفاهیم دینی، عقل ستیزی، تحفظ بر سلف و مؤلفه های بدعت، جمود عقلی، برداشت افراطی از دین است. همچنین از دیگر مبانی مرتبط اندیشه دفاعی- امنیتی جریان‌های تکفیری می توان به مبنای هستی شناسی اشاره کرد که دارای اصول توسعه مفهوم شرک، توسعه مفهوم کفر، حاکمیت با قرائت خاص و مؤلفه های ایجاد تفرقه، نفی قوانین بشری، تکفیر عام و شاخصه مخالفت با آزادی، انحراف در جریان خیزش های اسلامی، مبارزه با مذاهب اسلامی و… می باشد.
جمع بندی و نتیجه گیری:
تکفیری‌ها بااستناد به ظاهر برخی از آیات قرآن و برخی از سیره صحابه، برای خود چارچوبه فکری را ترسیم کرده‌اند که مبنای اندیشه دفاعی و امنیتی آنها شده و براساس آن، اقدام به اتخاذ راهبردها و راهکارهای عملیاتی می‌کنند. نگاه جزء نگر و نص محورآنها که امکان هرگونه نقش آفرینی عقل در تطبیق مسائل معاصر با چارچوب‌های پیشینیِ دین را از آنها می‌زُداید، این ایده را به دست تکفیری‌ها می‌دهد که با برتر دانستن عقاید خود نسبت به سایر ادیان و حتی سایر مذاهب اسلامی، دفاع از ارزشهای مذاهب خودساخته خود و تهاجم و هتک حرمت نوامیس و تجاوز به اموال تمامی افراد را به دلخواه حاکمی که قدرت داشته و اطلاعات نسبی نیز نسبت به احکام شریعت دارد (ولو عامل به مفاد حقیقی احکام نباشد) درهرزمان و مکانی مجاز شرعی و اخلاقی قلمداد نمایند. اصول جهاد، تکفیری و به فراموشی سپردن اصل استکبارستیزی از مهم ترین اصول مرتبط با مبنای جامعه شناسی اندیشه دفاعی- امنیتی جریان‌های تکفیری است که دارای مؤلفه های جنگ و خونریزی، انحصارگرایی در حاکمیت، عدم مقابله با رژیم جعلی صهیونیستی و شاخصه های جواز خودکشی، ایجاد قحطی، مقابله با جریان مقاومت، برتری طلبی افراطی و… می باشد. همچنین اصول سوءاستفاده از مفاهیم دینی، عقل ستیزی، تحفظ بر سلف از مهم ترین اصول مرتبط با مبنای انسان شناسی است که دارای و مؤلفه های بدعت، جمود عقلی، برداشت افراطی از دین است. همچنین از دیگر مبانی مرتبط اندیشه دفاعی- امنیتی جریان‌های تکفیری می توان به مبنای هستی شناسی اشاره کرد که دارای اصول توسعه مفهوم شرک، توسعه مفهوم کفر، حاکمیت با قرائت خاص و مؤلفه های ایجاد تفرقه، نفی قوانین بشری، تکفیر عام و شاخصه مخالفت با آزادی، انحراف در جریان خیزش های اسلامی، مبارزه با مذاهب اسلامی و… می باشد.
تهیه و تنظیم: حمید صادقی
متن کامل پژوهشی در دفتر مکتب و اندیشه دفاعی – امنیتی دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی موجود است. برای آشنایی بیشتر به این دفتر مراجعه شود.
اهم منابع و مآخذ:
- ابن فارس، أحمد بن فارس، «معجم مقاییس اللغة»، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اوّل: ۱۴۰۴ ق، ج۵
- ابن منظور، محمد بن مکرم، «لسان العرب»، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ سوم: ۱۴۱۴ ق، ج۵
- جمشیدی، محمد حسین، «مبانی و تاریخ اندیشه نظامی در جهان، تهران»، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ۱۳۸۳
- جوادی، محسن، «نظریه ایمان در عرصه کلام و قرآن»، قم، دفتر نشر معارف، چاپ اول: ۱۳۷۶
- راغب أصفهانی، حسین بن محمد، «مفردات ألفاظ القرآن»، بیروت، دار القلم، چاپ اول: ۱۴۱۲ ق
- رمضانی، حسینعلی و مهدی جمشیدی، ارائه ارائه مدل تحلیل جامع جریان تکفیری و راهبردهای مقابله با آن، مطالعات بین‌رشته‌ای دانش راهبردی، دوره ۴، ش ۱۵
- طریحی، فخرالدین بن محمد، «مجمع البحرین»، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ ش، ج۵
- عبداله‌خانی، علی، «تهدیدات امنیت ملی (شناخت و روش)»، تهران، انتشارات فرهنگی مطالعات و تحقیقاً بین المللی ابرار معاصر، ۱۳۸۷
- علم الهدی، علی بن الحسین، «الذخیره فی علم الکلام»، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، ۱۳۶۹؛ طوسی، محمد بن حسن، «الاقتصاد فی ما یتعلق بالاعتقاد»، بیروت، دارالاضواء، چاپ دوم: ۱۴۰۶ ق
- عمید زنجانی، عباسعلی، «جزوه درسی فلسفه امنیت در اسلام»، تهران، دانشگاه عالی دفاع ملی، ۱۳۸۴
- فیومی، احمد بن محمد، «المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر»، قم، انتشارات مؤسسه دارالهجره، چاپ دوّم: ۱۴۱۴ ق
- قرضاوی، یوسف، «الحصوه الاسلامیه من المراهقه الی الرشد»، بیروت، دار الشروق للنشر والتوزیع، ۲۰۰۲ م
- معین، محمد، «فرهنگ معین»، تهران، زرین، ۱۳۸۲
- نجار، عبدالحمید، «آزادی اندیشه و بیان عامل تفرقه یا وحدت فرهنگی»، ترجمه محسن آرمین، تهران، قطره، ۱۳۷۷
- و...
نظر شما :