« مقوم های تحقق دفاع؛(۱۰) علم و دانش (راهبردها و راهکارها)»

علم آموزی و علم گستری از محوری ترین، مهم‌ترین، اساسی‌ترین و… موضوعاتی است که همواه و مستمر به صورت ویژه مورد تأکید و توصیه اسناد بالادستی (دین اسلام، آموزه‌های دینی، نظریات و اندیشه امامین انقلاب اسلامی و…) بوده است.

اما باید توجه داشت که در مکتب اسلام برخلاف مکاتب بشری غربی به موضوع علم نیز همچون سایر موضوعات به عنوان ابزار، وسیله و مقدمه‌ای برای خدمت رسانی، کمک رسانی به انسان برای دستیابی به مقاوم انسانیت و سعادتمندی اوست.

اما در مکاتب غربی از آنجا که به انسان، جامعه و… به دید تک بُعدی (مادی) نگاه می‌کنند، به همین سبب، به دلیل توجه نکردن به ابعاد غیرمادی وجودی انسان (روحی و معنوی) در نهایت تمامی علوم، فنون و مهارت‌هایی که کسب می‌کنند نمی‌تواند آنها را به سعادت واقعی که همان نزدیکی و قرب به خداوند متعال است، رهنمون کند به همین سبب با انحراف گرفتن موضوع از مسیر حقیقت، موضوعات مورد نیاز بشر در مسیر سو و نادرست قرار می‌گیرد که نتیجه این امر چیزی جز نابودی، انحراف، تباهی، پوچی، یأس و ناامیدی، سرخوردگی و… نخواهد بود.

در مقابل، در مکتب اسلام به دلیل در نظر داشتن تمام جنبه‌های انسانی (مادی و معنوی) همواره تعالی، پیشرفت و سعادت انسان را در نظر داشته است و نکته قابل تأمل آنکه در مکاتب غربی به ظاهر و صرفاً موضوعاتی را مطرح می‌کنند اما هیچگونه راهبرد و راهکار تحقق موضوع را به روشنی تبیین و تشریح نمی‌کنند اما در مکتب اسلام با در نظر داشتن تمام نیازها و ضروریات زندگی تمامی جوامع در تمامی زمان‌ها، مکان‌ها و… ضمن تبیین و تشریح دقیق و همه جانبه موضوع مورد نیاز و توجه، راهبردها و راهکارهای تحقق موضوع را نیز تبیین و تشریح می‌کنند.

انقلاب اسلامی نیز که با بهره گیری از دین اسلام، آموزه‌های دینی، رهنمودها و هدایت‌های حکیمانه و مدبرانه امامین انقلاب اسلامی و همچنین حمایت و حضور همه جانبه و به موقع ملت مؤمن، بصیر، انقلابی و… توانست به پیروزی بزرگ در مقابل رژیم پهلوی و در واقع تمام دنیای استکبار و کفر جهانی به سرکردگی آمریکای جنایتکار نائل شود، همواره به موضوع علم آموزی و تعلیم علم توجه کرده است.

دشمنان و بدخواهان اسلام، امت اسلامی، انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران از بدو شکل گیری انقلاب اسلامی و نظام برخاسته از آن همواره به صورت مستمر و دائمی کوشیده‌اند تا با انواع اقدامات، ابزارها، روش‌ها و… همچون تهدید، تجاوز، حمله، تطمیع، شبهه افکنی، شبیخون و… از عزت، اقتدار، امنیت و… ممانعت کنند اما همواره به یاری خداوند متعال، رهنمودهای امامین انقلاب اسلامی و حضور آگاهانه و حمایت همه جانبه مردم از رهبری دینی، نقشه‌ها، اهداف و… دشمنان و بدخواهان خنثی و نقش بر آب شده است و در مقابل اقتدار، عزت، امنیت، استقلال و… اسلام و انقلاب اسلامی روزافزون شده است و این روند انشاءا… ادامه خواهد داشت.

در همین راستا راهبردها و راهکارهای تحقق علم آموزی و علم گستری از منظر اسنادبالادستی تببین و تشریح می‌شود.

1. ضرورت توأمان بودن علم و تهذیبِ اخلاق

از منظر قرآن مجید یکی از مهم‌ترین راهبردها و راهکارهای تحقق علم آموزی و علم گستری توأمان شدن علم و تهذیبِ اخلاق است. خداوند متعال در سوره جمعه، آیه ۲ می‌فرمایند:

«هُوَ الَّذی بَعَثَ فِی الأُمِّیّینَ رَسولًا مِنهُم یَتلو عَلَیهِم آیاتِهِ وَیُزَکّیهِم وَیُعَلِّمُهُمُ الکِتابَ وَالحِکمَةَ وَإِن کانوا مِن قَبلُ لَفی ضَلالٍ مُبینٍ: و کسی است که در میان جمعیت درس نخوانده رسولی از خودشان برانگیخت که آیاتش را بر آنها می‌خواند و آنها را تزکیه می‌کند و به آنان کتاب (قرآن) و حکمت می‌آموزد هر چند پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند!»

2. ضرورت توأمان بودن علم و عمل

حضرت امام خمینی (ره) توأمان بودن علم و عمل را امری ضروری می‌دانند. ایشان در این رابطه فرموده‌اند:

«علم تنها اثر ندارد؛ بلکه گاهی مضر است. عمل بدون علم بی‏نتیجه است. علم و عمل دو بالی است که انسان را به مقام انسانیت می‌رساند.» (صحیفه امام، ج ۸، ص ۲۶۷)

حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) نیز در این رابطه می‌فرمایند:

«… علم و دیگری… کار… واقعاً هم اگر درست نگاه کنیم، دنیا و آخرتِ هر امّت، جمعیّت و همچنین هر فردی، به این دو چیز بستگی دارد. هر کدام بدون دیگری، خاصیت کامل خود را ندارد. علم بی‌کار، همان علم بی‌عمل است.... درختی روییده است؛ مظهر قدرت الهی است؛ امّا میوه ندارد. از آن طرف هم… وقتی کسی بدون علم کار کند، اگر چه آن کار عبادت خدا باشد، باز هم فایده‌ای ندارد. مثل حرکت دَوَرانی: کسی بدون پیشرفت، دور خودش چرخ می‌خورد .»(۱۳/‏۲/‏۱۳۷۴)

3. ضرورت توأمان بودن علم و تزکیه

از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) علم و تزکیه امری توأمان هستند. معظم له در این رابطه می‌فرمایند:

«تعلیم و تزکیه با یکدیگر است؛ این دو را از هم جدا نکنید .»(۵/‏۷/‏۱۳۸۳)

4. ضرورت توجه به غیب

از مهم‌ترین راهبردها و راهکارهای تحقق علم از منظر حضرت امام خمینی (ره) توجه به غیب است. ایشان در این رابطه فرموده‌اند:

«درس خواندن تنها انسان را در جند الهی وارد نمی‌کند. علم تنها - خصوصاً علم‌های قانونی - رسمی انسان را به مراتب انسانیت نمی‌رساند؛ باید باشد، لکن در جنب آن باید توجه به غیب باشد. درس را برای خدا بخوانید. از صفر شروع کردید؛ و امیدوارم تا غیرمتناهی بروید؛ و بروید تا برسید به آنجا که غیر از خدا کسی را نبینید.» (صحیفه امام، ج ۸، ص ۲۶۹)

5. ضرورت توأمان بودن علم و تخصص

توأمان بودن علم و تخصص از مهم‌ترین راهبردها و راهکارهای تحقق علم از منظر حضرت امام خمینی (ره) محسوب می‌شود. ایشان در این رابطه فرموده‌اند:

«تمام این ضررهایی که بشر می‌بیند، تمام این خسران‌هایی که بشر در این سیّاره می‌بیند، از دست همین عالِمهایی هستند که تخصص را دارند، لکن تربیت را ندارند.» (صحیفه امام، ج ۱۳، ص ۵۰۷)

6. ضرورت به کارگیری علوم در خدمت مصالح مسلمین

از منظر حضرت امام خمینی (ره) به کارگیری علوم در خدمت مصالح مسلمین امری ضروری و از مهم‌ترین راهبردها و راهکارهای تحقق علم محسوب می‌شود. ایشان در این رابطه فرموده‌اند:

«آیات قرآن کریم آن قدر راجع به علم و راجع به دانش سفارش فرموده است که شاید در سراسر کتب دیگر نباشد. اسلام با تخصص، با علم، کمال موافقت را دارد، لکن تخصص و علمی که به خدمت ملت باشد؛ در خدمت مصالح مسلمین باشد.» (صحیفه امام، ج ۱۴، ص ۳۵۷)

در یک جمع بندی کلی می‌توان گفت که علم آموزی از مهم‌ترین ضرورت‌های جوامع اسلامی و به ویژه ایران اسلامی محسوب می‌شود.

۱- از مهم‌ترین راهبردها و راهکارهای تحقق علم آموزی و علم گستری توأمان شدن علم و تهذیبِ اخلاق است.

۲- توأمان بودن علم و عمل امری ضروری و از راهبردها و راهکارهای تحقق علم و پژوهش محسوب می‌شود.

۳- از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) علم و تزکیه امری توأمان هستند.

۴- توجه به غیب از راهبردها و راهکارهای تحقق علم و پژوهش است.

۵- از راهبردها و راهکارهای تحقق علم و پژوهش می‌توان به توأمان بودن علم و تخصص اشاره کرد.

۶- به کارگیری علوم در خدمت مصالح مسلمین از مهم‌ترین ضرورت‌ها و از راهبردها و راهکارهای تحقق علم و پژوهش محسوب می‌شود.

در نهایت می‌توان گفت از آنجا که علم آموزی و علم گستری مورد توجه اسناد بالادستی اعم از دین اسلام، آموزه‌های دینی، احادیث و روایات، نظریات و اندیشه امامین انقلاب اسلامی و… است در همین راستا ضرورت دارد در راستای کسب و تقویت علم و پژوهش تمامی افراد جامعه تمام تلاش خود را به کار گیرند و همچنین بر نخبگان و صاحبنظران است تا با دقت نظر و واکاوی همه جانبه موضوع علم آموزی و علم گستری، راهبردها و راهکارهای موضوع را جهت تضمین و تثبیت عزت، استقلال، امنیت و… همه جانبه جمهوری اسلامی ایران به صورت همه جانبه تبیین و تشریح کنند.

اهم منابع و مأخذ

1. قرآن
2. نهج البلاغه
3. صحیفه امام (ره)
4. بیانات و رهنمودهای حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی)
5. http://farsi.khamenei.ir
6. http://farsi.rouhollah.ir
7. و...