سرتیپ دوم پاسدار دکتر عباسعلی فرزندی و محمد برزگر نصرآبادی

با همکاری آقای حمید صادقی

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مقدمه

قرآن کریم، علاوه بر مواعظ و احکام، برنامه جامع هدایت بشریت به سوی کمال و تعالی است. قرآن، قانون اساسی دین الهی است که راهبردهای کلان هدایت بشر در عرصه‌های مختلف فردی، خانوادگی، اجتماعی و جهانی را مشخص می‌کند، از این رو قرآن کریم، طرح کلان و جامعی برای جامعه بشری دارد که هم روند جامعه سازی در آن مشخص است و هم نحوه حفظ و دفاع از موجودیت جامعه در آن تبیین شده است.

مسأله این نوشتار، کشف و تبیین اندیشه قرآن کریم در خصوص چگونگی حفظ جامعه اسلامی و دفاع از آن در برابر موانع و دشمنی‌هایی است که موجودیت این جامعه را تهدید می‌کند. بر این اساس به چهار سؤال ذیل پاسخ داده شد:

1. مبانی بعد اجتماعی اندیشه دفاعی قرآن کریم چیست؟
2. اصول بعد اجتماعی اندیشه دفاعی قرآن کریم چیست؟
3. مؤلفه‌های بعد اجتماعی اندیشه دفاعی قرآن کریم چیست؟
4. شاخصه‌های بعد اجتماعی اندیشه دفاعی قرآن کریم چیست؟

مبانی بعد اجتماعی اندیشه دفاعی قرآن کریم

مبانی اندیشه دفاعی قرآن کریم در چهار زمینه هستی شناسی، غایت شناسی، جامعه شناسی و انسان شناسی، مبتنی بر آیات قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس، نقطه اصلی در هستی شناسی قرآن کریم، توحید و نگاه توحیدی به عالم است. بر اساس همین نگاه در هستی شناسی، در زمینه غایت شناسی نیز قرآن کریم رجوع همه عالم و امورات آن را به سوی خدا و به ویژه در معاد می‌داند و البته سرنوشت این عالم را نیز پیروزی جبهه حق بر باطل عنوان می‌کند.

انسان شناسی قرآن کریم نیز مبتنی بر نگاه توحیدی است، لذا انسان را موجودی خدایی دانسته و کمال او را نیز در خدایی ماندن و خدایی شدن تعریف کرده است. جامعه شناسی قرآن کریم نیز مبتنی بر هستی شناسی، غایت شناسی و انسان شناسی آن، در صدد ترسیم یک جامعه الهی با اهداف بلند اخروی و حق مدارانه و مبتنی بر نگاه خدایی به انسانها می‌باشد.

اصول بعد اجتماعی اندیشه دفاعی قرآن کریم

مهمترین اصول بر آمده از هستی شناسی توحیدی قرآنی را می‌توان ایمان به خداوند و کفر به طاغوت ذکر کرد.

مهمترین اصول بر آمده از غایت شناسی قرآنی را می‌توان معاد باوری و باور به پیروزی نهایی جبهه حق در مقابل جبهه باطل ذکر کرد.

مهمترین اصول بر آمده از انسان شناسی قرآنی را می‌توان آزادی، کرامت و فطرت ذکر کرد.

مهمترین اصول بر آمده از جامعه شناسی قرآنی را می‌توان استقلال، تولی و تبری، عدالت، ولایت الهی، وحدت، مردم سالاری دینی، بازدارندگی و جهاد ذکر کرد.

مؤلفه‌ها و شاخصه‌های بعد اجتماعی اندیشه دفاعی قرآن کریم

اصل ایمان به خداوند دو مؤلفه مهم دارد: ۱- خدا باوری که شاخصه‌های آن ایمان به خالقیت خداوند، ایمان به ربوبیت خداوند، ایمان صفات کمال و سنن خداوند است. ۲- خدا محوری که شاخصه‌های آن توج به رضایت خداوند، خشیت از خداوند، امید به خداوند، محبت قلبی نسبت به خداوند، توکل به خدا، دعا و استغاثه به درگاه خدا و ایمان و عمل به برنامه های خدا است.

اصل کفر به طاغوت که مؤلفه آن طاغوت ستیزی است و شاخصه‌های آن اعلام کفر و بغض نسبت به طاغوت و مقابله با طاغوت است.

اصل پیروزی نهایی جبهه حق دو مؤلفه دارد: ۱- استقرار حاکمیت توحیدی که شاخصه‌های آن ایمان به تحقق حکومت توحیدی و مجاهدت دائمی است. ۲- نابودی نظام باطل که شاخصه‌های آن ایمان به نابودی نظام باطل و ایمان به قتال به عنوان راهبرد نابودی باطل است.

اصل معاد دو مؤلفه دارد: ۱- باور به پستی دنیا که شاخصه‌های آن عدم دلبستگی به دنیا و دوری از اشرافی گری است. ۲- باور به حیات ابدی که شاخصه‌های آن باور به دستگاه محاسبات و جزا، یاد مرگ، روحیه ایثار و انفاق و روحیه شهادت طلبی است.

اصل فطرت دو مؤلفه دارد: ۱- شناخت فطری که شاخصه‌های آن فطری بودن دین و تذکره بودن دین است. ۲- گرایشات فطری که شاخصه‌های آن حقیقت جویی و گرایش به خیر است.

اصل آزادی دو مؤلفه دارد: ۱- اراده که شاخصه‌های آن قدرت انتخابگری و استقلال فکری است. ۲- عقلانیت که شاخصه‌های آن پذیرش حق و پرهیز از تقلید کورکورانه است.

اصل کرامت دو مؤلفه دارد: ۱- کرامت ذاتی که شاخصه‌های آن مساوات و برابری و قوانین و روابط مبتنی برانسانیت است. ۲- کرامت اکتسابی که شاخصه‌های آن حاکمیت متقیان و تقوا مداری است.

اصل ولایت الهی دو مؤلفه دارد: ۱- قرآن محوری که شاخصه‌های آن قرآن به عنوان قانون اساسی، انس عمومی مردم با قرآن و داشتن بصیرت قرآنی و رهبری قرآنی است. ۲- ولایت رهبر الهی که شاخصه‌های آن اطاعت از ولی و مودت به ولی است.

اصل مردم سالاری دینی دو مؤلفه دارد: ۱- حضور مؤمنانه مردمی که شاخصه‌های آن احساس مسؤلیت، نظارت فعال مردمی بر حکومت و مشارکت فعال در حکومت در قالب بسیج مردمی است. ۲- مردمی بودن حکومت که شاخصه‌های آن مردمی بودن رهبری و مسؤلین و اعتماد رهبری و مسؤلین به مردم است.

اصل وحدت دو مؤلفه دارد: ۱- وحدت بین مردم که شاخصه‌های آن روحیه مدارا و گذشت و روحیه اخوت و همدلی است. ۲- وحدت دوسویه مردم با رهبری و مسئولین که شاخصه های آن اعتماد رهبری و مسئولین به امت و مردمی بود ن رهبری و مسئولین و… است.

اصل عدالت دومؤلفه دارد: ۱- عدم وابستگی که شاخصه های آن برپایی حکم قصاص و مقابله و حذف ظالمان با هر نوع جهاد است. ۲- قیام به قسط که شاخصه های آن عدالت در قانونگذاری، - اجراء - نظارت - قضاوت، عدم شکاف طبقانی و نیل هر فرد به جایگاه حقیقی خود است.

اصل استقلال دو مؤلفه دارد: ۱- عدم وابستگی که شاخصه های آن خودکفایی فرهنگی، اقتصادی و… است. ۲- پیشرفت که شاخصه های آن رشد و تعالی جامعه اسلامی، پیشتازی علمی، کثرت علمی نسل توحیدی و تبدیل به قطب مهاجر شدن است.

اصل تولی و تبری دو مؤلفه دارد: ۱- سازش ناپذیری با جبهه کفر که شاخصه های آن باور به قاعده نفی سبیل، عدم اعتماد به دشمنان، محوریت گفتمان مقاومت و عدم معاهدات با دشمنان است. ۲- پیوند انسانی - اسلامی با دیگر جوامع که شاخصه های آن کمک به مظلومان و مستضعفان، روابط انسانی با غیرظالمان و هم افزایی با جوامع اسلامی است.

اصل بازدارندگی دو مؤلفه دارد: ۱- اقتدار فرهنگی که شاخصه های آن نفی سلطه فرهنگی و قدرت نرم است. ۲- اقتدار دفاعی که شاخصه های آن توان بالای دفاعی و دشمن هراسی است. ‌‌‌‌‌‌