نیم نگاهی به نهضت عاشورا از منظر اندیشه دفاعی- امنیتی (کارکردها و رویکردهای فکری و اعتقادی – اخلاقی و رفتاری)؛ (۲)

محورهای کارکردی عاشورا از منظر دفاعی – امنیتی عبارتند از:

۱: همبستگی و انسجام اجتماعی

به طور کلی می توان گفت: عاشورای حسینی به دو طریق انسجام اجتماعی را به جامعه اسلامی هدیه کرد:

الف. از طریق آگاهی بخشی و روشنگری: ماهیت این نهضت، احیای دین محمدی و اسلام ناب بود و اسلام ناب نیز با ارزش های معنوی و آموزه های الهی خود افراد و انسان های کمال جو و سعادت طلب را در کنار هم قرار می دهد. ندای روح بخش اسلام نیز این است که «انما المؤمنون اخوه.» برادری خود بالاترین و مستحکم ترین انسجام است.

ب. از طریق عزاداری و سوگواری: سنّت پاسداشت یاد و خاطره شهدای کربلا و عزاداری و سوگواری برای حسین بن علی علیه السلام و یارانش، در بین شیعیان، برکات و آثارفراوانی به همراه داشته که همبستگی و انسجام از جمله آن هاست.

توضیح اینکه: فعالیت ها و کنش های کنشگران دارای دو نوع کارکرد است:

۱: کارکردهای آشکار؛ یعنی کارکردهایی که برای شرکت کنندگان در فعالیت [کنش گران] شناخته شده و مورد انتظار است.

۲: کارکردهای پنهان؛ یعنی نتایج فعالیت هایی که شرکت کنندگان در آن فعالیت از آن آگاه نیستند.

سوگواری و عزاداری برای امام حسین علیه السلام و شهدای کربلا، نیز دارای دو نوع کارکرد آشکار و پنهان است. کارکردهای آشکار این حادثه عظیم تاریخ بسیار است؛ از جمله: زنده نگاه داشتن یاد شهدا، احیای فرهنگ عاشورا، احیای فرهنگ جهاد و ایثار و…. علاوه بر کارکردهای آشکار، کارکردهای پنهان نیز وجود دارد که برجسته ترین آنها، اخوّت و همبستگی و انسجام شیعیان است. و این همبستگی خود منشأ حرکات و برکات بسیاری بوده است که انقلاب اسلامی ایران نمونه ای آشکار از این واقعیت است؛

۲- احیای نظارت اجتماعی

«نظارت عمومی» یا «امر به معروف و نهی از منکر» از کارکردهای نهضت عاشوراست.

از این روست که امام حسین علیه السلام اراده اصلاح جامعه نبوی و امر به معروف و نهی از منکر می کند و می فرماید: «انما خرجت لطلب الاصلاح فی امة جدی، ارید أن آمر بالمعروف و أنهی عن المنکر…» با این هدف، راه دشت کربلا را پیش می گیرد و در سرزمین تفتیده طف، خون پاک خویش را برای آبیاری درخت نوپای اسلام هدیه می کند تا بدین وسیله اسلام ناب را از دست نااهلان نجات داده و راه انحراف را مسدود و مسیر حق را به بندگان خدا نشان دهد.

۳- اعتراض به ظلم

نخستین و مهمترین کارکرد عاشورا در تاریخ تشیع «کارکرد اعتراضی» این پدیده است. در ادبیات شیعی، سوگواری برای بزرگان دین مرسوم است اما هیچکدام از این سوگواری‌ها به اندازه عاشورا جوهره اعتراض را در خود ندارد. از دیرباز هیأت‌های عزاداری برای امام حسین (ع) با حرکت در کوچه و خیابان‌ها، اعتراض خود را نخست به این رخداد تاریخی و سپس به هر اقدام مشابهی اعلام می‌کردند تا نشان دهند که بر اساس این سنت عزاداری باید همواره در برابر ظلم، جور، بدعت و انحرافات در دین ایستاد و هزینه این اعتراض‌ها را پرداخت.

۴- قیام آفرینی و تولید نهضت

روشنفکران و آزاد اندیشان با بصیرت معتقدند که نهضت کربلا و حماسه عاشورا دو پیام اساسی دارد:

۱) مصرف کردن.

۲) تولید نهضت و قیام آفرینی.

نهضت حسینی به نسل آگاه درس می دهد که اگر مشکل دینی داری، خود را اصلاح کن و اگر صالح هستی، برخیز و مصلح جوامع بشری باش و اینکه گفته اند «کلُّ یومٍ عاشورا وکلُّ أرضٍ کربلا» یعنی در همه مکان ها و زمان ها می توان تولید نهضت کرد.

۵- شناسایی خواص غیر متعهد

از دیگر درس ها و پیام های حادثه عاشورا، شناسایی و معرفی خواص غیر متعهد و بی بصیرت است. یعنی چهره ها و عناصری که در افکار عمومی و در جریانها مؤثّر هستند، افرادی که سرشناسان جامعه و دارای شخصیت مذهبی، اجتماعی هستند و می توانند نقش ایفا کنند و جامعه را به حرکت در آورند، آنان که قول و عمل و گفتار و کردارشان و حرکت و سکوتشان برای آحاد ملّت، الگو و سر مشق است و بایستی موقعیت و شخصیت خود را بشناسند و ارزش واقعی خود را دریابند و در فکر سعادت جامعه و نجات مظلومان باشند.

رویکردهای نظریه دفاعی- امنیتیِ مکتبِ عاشورا

۱: رویکرد فکری و اعتقادی

اعتقادات عمیق الهی در کلمات امام حسین علیه‌السلام و اشعار و رجزهای او و یارانش، نقشی محوری دارد و به برجسته‌ترین شکل، خود را نشان می‌دهد. امام حسین علیه‌السلام روز عاشورا خطاب به خواهر بزرگوارش این فلسفه بلند را یادآور می‌شود و می‌فرماید:

«خواهرم! خدا را در نظر داشته باش. بدان که همه زمینیان می‌میرند، آسمانیان هم نمی‌مانند. هر چیزی جز وجه خدا که آفریدگار هستی است. از بین رفتنی است، خداوند همگان را دوباره بر‌می‌انگیزد….»

۲: رویکرد اخلاقی و رفتاری

امام برای‌ جلب‌ افراد اخبار واقعی‌ کوفه‌ را بر مردم‌پنهان‌ نکرد، بلکه‌ شفافیت‌ در خبررسانی‌ شیوه‌ امام‌ بوده‌ است‌.

۳: رویکرد سیاسی- اجتماعی

افشاگری های سفیران انقلاب - امام علی بن حسین (ع) و حضرت زینب (س) - در کوفه و شام، موجب بیداری مردم شهرهای مختلف و پی بردن به عمق جنایات بنی امیه گردید. در اثر این قیام، ماهیت واقعی حکومت سفیانیان برای مردم حقیقت طلب آشکار شد. بسیاری از مردم دریافتند که ماهیت حکومت اموی نه از نظر شکل و بنیان آن، و نه از نظر شیوه زمامداری و اجرای قوانین و دستگاه قضاوت بر اساس اسلام نبوده بلکه ماهیتی غیر اسلامی دارد.

قیام عاشورا موجب در هم شکسته شدن چارچوب ساختگی دینی که امویان و حامیانشان تسلط خود را بر آن استوار ساخته بودند، شد و روح بی دینی جاهلیت را که روش حکومت یزید بود رسوا ساخت،

رویکردهای فکری و اعتقادی نظریه دفاعی- امنیتی عاشورا

اصول، مؤلفه ها و شاخص های فکری و اعتقادی نظریه دفاعی- امنیتی عاشورا عبارتند از:

اصل دفاع از ارزش ها و حفظ کرامت انسانی

امام حسین (ع) همیشه به دو فریضه امر به معروف و نهی از منکر اشاره نموده و بر اجرای کامل آن در جامعه اسلامی تأکید می ورزد

از اصول اصلی تلاش امام (ع) حفظ کرامت انسانی بوده که اعتقاد داشتند که این امر با امربه معروف و نهی از منکر و جهاد در راه حفظ ارزش ها به تحقق می پیوندد.

مولفه های اصل دفاع از ارزش ها و حفظ کرامت انسانی:

مؤلفه ی احیای فرهنگ جهاد:

یکی دیگر از کارکردهای مهم قیام عاشورا احیای فرهنگ جهاد در میان امت اسلامی است.با توجه به اهمیت جهاد و نتایج آن، می‌توان آن را از سه منظر مورد بررسی قرار داد :۱ اهمیت جهاد فی نفسه .۲ جهاد به عنوان زمینه سازی برای تشکیل حکومت اسلامی .۳ جهاد به عنوان آخرین راه کار امر به معروف و نهی از منکر.

شاخص هایی فرهنگ جهاد عبارتند از:

- جهاد با نفس

در صحنه عاشورا کسانی حضور داشتند که اهل جهاد با نفس بودند و هیچ هوا و هوسی در انگیزه آنان دخیل نبود. از همین رو بر جاذبه های دنیوی پیروز شدند.

- بصیرت

در زیارات و کلماتی که از ائمه علیهم‌السّلام راجع به اباالفضل العبّاس رسیده است، روی دو جمله تأکید شده است: یکی بصیرت، یکی وفا. بصیرت اباالفضل العبّاس کجاست؟ در روز تاسوعا، مثل امروز عصری، وقتی که فرصتی پیدا شد که او خود را از این بلا نجات دهد؛ یعنی آمدند به او پیشنهاد تسلیم و امان‌نامه کردند و گفتند ما تو را امان می‌دهیم؛ چنان بر خورد جوانمردانه‌ای کرد که دشمن را پشیمان نمود. گفت: من از حسین جدا شوم؟! وای بر شما! اف بر شما و امان‌نامه‌ی شما! (بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران - ۱۳۷۹/۰۱/۲۶)

- دشمن شناسی

سیدالشهدا علیه‏الصّلاةوالسّلام، می‏دانست که بعد از شهادت او، دشمن تمام فضای جامعه و دنیای آن روز را از تبلیغات بر ضدّ او پر خواهد کرد. امام حسین علیه السّلام، کسی نبود که زمان و دشمن را نشناسد …..(بیانات مقام معظم رهبری ۱۰/۴/۱۳۷۱)

- اخلاص، عامل ماندگاری

یک خصوصیت این است که حرکت حسین‌بن‌علی، حرکتی خالصاً، مخلصاً و بدون هیچ شائبه، برای خدا و دین و اصلاح جامعه‌ی مسلمین بود. «و انما خرجت، لطلب الاصلاح فی امّة جدّی.» (بحارالأنوار، علامه مجلسی ج ۴۴ ص ۳۲۹ المناقب، ابن شهر آشوب، ج ۴، ص ۸۹)

مؤلفه ی امر به معروف و نهی از منکر

یکی دیگر از مؤلفه های فکری و اعتقادی قیام عاشورا احیای فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر می باشد. آن امام همام در یکی از بیانات تاریخی و جاودانه خود می فرماید: اِنِّی لَمْ اَخرُج اَشِراً وَ لاَ بَطراً وَ لاَ فَاسِداً وَ لاَ مُفسِداً وَ لاَ ظَالِماً وَ اِنَّمَا خَرجتُ الاِصلاح فی اُمَّةِ جَدِّی (صلی الله علیه و آله) اُریدُ اَنْ آمُرَ بِالمَعرُوفِ وَ اَنهَی عَنِ المُنکَر. (بحار الانوار، علامه مجلسی، ج ۴۴، ص ۳۲۹) من از روی خودخواهی و غرور و خیره سری و یا به منظور ایجاد فساد و آشوب و یاغیگری و یإ؛ ززلدد ظلم و ستم گری بپا نخواسته ام بلکه به منظور اصلاح امور مسلمین و امت جد بزرگوارم و اجرای امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی قیام کرده ام.

شاخص های فریضه امر به معروف و نهی از منکر عبارتند از:

- بدعت ستیزی

امام حسین (ع) در نامه ای به بزرگان بصره نوشت:

«شما را به کتاب خدا و سنت پیامبرش دعوت می کنم. همانا سنت مرده و بدعت زنده شده است»

آن روی دیگر بدعت ستیزی، اصلاحگری است که امام حسین (ع) از آن داد سخن داده بود. امام (ع) در یکی از خطبه هایش در این باره فرمود:

«آیا نمی بینید که به حق عمل نمی شود و از باطل اجتناب نمی گردد؟ پس در چنین وضعی باید مؤمن با مبارزه اش مشتاق دیدار خدا باشد».

- مقابله با سستی عقیده

امام حسین (ع) پیش از شهادت، از این حقیقت پرده بر می دارد و می فرماید: (وَیْحَکُمْ یا شِیعَةََّالِ اَبی سُفْیانَ اِنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ دینٌ وَکُنْتُمْ لا تَخافُونَ الْمَعادَ فَکُونُوا اَحْراراً فی دُنْیا کُمْهذِهِ) [لهوف، ص ۱۷۱.].وای بر شما، ای پیروان دودمان ابوسفیان! گر چه دین ندارید و از روز بازپسین نمی هراسید، دست کم در این دنیا آزاده باشید.

- ارشاد و هدایت مردم در هر حال

امام حسین علیه‌السلام در هر حال حدیث می‌خواند و مردم را هدایت می‌کرد، او حتی در حال جنگ نیز از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم حدیث حکایت می‌کرد [بحار، ج ۴۴، ص ۲۹۷.].

- خریدن خشنودی خدا

نقل است که چون کاروان حسینی در کربلا باز ایستاد. عبیدالله نامه ای به امام نوشت و از او خواست که یا بیعت کند و یا کشته شدن را برگزیند. امام (ع) وقتی نامه را خواند، آن را پرتاب کرد و فرمود: (لااَفْلَحَ قَوْمٌ اشْتَرَوْا مَرْضاتِ الْمَخْلُوقِ بِسَخَطِ الْخالِقِ) [مقتل، مقرّم، ص ۲۳۶.].مردمی که خشنودی آفریده را با ناخشنودی آفریدگار معامله کنند، رستگار نخواهند شد.

- در نظر داشتن رضای الهی

این حرکت الهی امام حسین (ع) باعث شد اسلام در مصاف همه چالش ها و تهاجم ها ایستادگی کرده و بقای خود را در روند تاریخی عالم رقم بزند و اگر نبود نهضت امام حسین (ع) با آن اهداف الهی، آثاری از اسلام بر جای نمی ماند.

کارکردهای اخلاقی رفتاری نظریه دفاعی- امنیتی عاشورا

اصول، مؤلفه ها و شاخص های اخلاقی رفتاری نظریه دفاعی- امنیتی عاشورا عبارتند از:

اصل اجرای مأموریت الهی

در یک کلام «قیام عاشورا تکلیف بود، تکلیف الهی» و حسین (ع) نیز به تکلیف عمل می کرد و کاری به شکست و پیروزی ظاهری نداشت و این خود از عالیترین و مقدسترین «تعالیم فرهنگ عاشورا» است.امام (ع) با شهادت در عاشورا به جهانیان فهماندند که هدف از قیام عاشورا اجرای تکالیف الهی بوده و هدفی والاتر از یک قیام زمینی داشته و در نیل به هدف نیز براستی بسیار موفق بودند.

مولفه های اصل اجرای تکالیف الهی عبارتند از:

مؤلفه ترویج ارزش های اخلاقی و انسانی

ماجرای عاشورا عبارت است از یک حرکت عظیم مجاهدت‌آمیز در هر دو جبهه. هم در جبهه‌ی مبارزه با دشمن خارجی و برونی؛ که همان دستگاه خلافت فاسد و دنیاطلبان چسبیده به این دستگاه قدرت بودند و قدرتی را که پیغمبر برای نجات انسانها استخدام کرده بود، آنها برای حرکت در عکس مسیر اسلام و نبی مکرم اسلام صلی‌اللَّه‌علیه‌وآله‌وسلم می‌خواستند، و هم در جبهه‌ی درونی، که آن روز جامعه به‌طور عموم به سمت همان فساد درونی حرکت کرده بود. ۱۳۷۱/۱۱/۰۶ بیانات در دیدار جمعی از پاسداران

حادثه کربلا و خلق و خویی که از حماسه سازان عاشورا به ثبت رسیده است، منبع ارزشمندی برای آموزش اخلاق و الگوگیری در زمینه خودسازی، تربیت دینی و کرامت انسانی است.

شاخص های ترویج ارزش های اخلاقی و انسانی عبارتند از:

- وفاداری

وفاداری حضرت اباالفضل العبّاس هم از همه جا بیشتر در همین قضیه‌ی وارد شدن در شریعه‌ی فرات و ننوشیدن آب است. اباالفضل العبّاس وقتی که آب را برداشت، تا چشمش به آب افتاد، «فذکر عطش الحسین»؛ به یاد لبهای تشنه‌ی امام حسین، شاید به یاد فریادهای العطش دختران و کودکان، شاید به یاد گریه‌ی عطشناک علی‌اصغر افتاد و دلش نیامد که آب را بنوشد. آب را روی آب ریخت و بیرون آمد. ».۱۳۷۹/۰۱/۲۶ بیانات در خطبه‌های نماز جمعه تهران‌

- داشتن صداقت

امام حسین علیه السلام در گفتاری صداقت را عزت می داند و می فرماید: «الصدق عزّ والکذب عجز» (نهج الشهادة، ص ۳۷۷)؛ صداقت عزت است و دروغگویی ناتوانی و شکست.

- مقابله با پیمان شکنی

.در آن روزگار، خوی زشت و شیطانی پیمان شکنی به جامعه نیز راه یافته بود، چنان که مردم کوفه پس از آن همه نامه و پیام به امام حسین (ع) نه تنها به پیمان خویش وفا نکردند، بلکه با دشمن نیز هم داستان شدند و سرهای مقدّس شهیدان را برای امیرشان هدیه بردند.

- استواری اراده و تصمیم

وقتی ولید (حاکم مدینه) از امام حسین علیه‌السلام خواست که با یزید بیعت کند امام تا سه شب به زیارت مرقد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمد و متوسل شد [موسوعه، ۲۸۷ و بحار، ج ۴۴، ص ۲۸۸.] و از خدا کمک خواست و در نهایت تصمیم گرفت که از مدینه خارج شود و بیعت نکند پس از این تصمیم هیچگاه در عزم خود تردید نکرد و به محمد بن حنفیه در مدینه گفت «ای برادر به خدا قسم اگر در دنیا برای من هیچ پناهگاهی نباشد باز هم با یزید بن معاویه بیعت نمی‌کنم [موسوعه، ص ۲۸۹.].»

- مؤلفه تکلیف مداری

وقتی دو نفر از سوی والی مکه برای امام حسین (ع) امان نامه آوردند تا از ادامه سفر بازش دارند، فرمود:

«درخواب، پیامبر خدا را دیدم. به چیزی فرمان یافتم که در پی آن خواهم رفت، به زیانم باشد یا به سودم»

امام خمینی (ره) هم در این باره فرمود:

«حضرت سیدالشهدا تکلیف برای خودش دانستند که بروند و کشته بشوند و محو کنند آثارمعاویه و پسرش را»

شاخص های تکلیف مداری عبارتند از:

- مبارزه با غفلت

امام سجاد علیه‌السلام در مورد واقعه‌ی عاشورا می‌فرماید: «هیچ روزی مثل روز حسین علیه‌السلام (عاشورا) نبود.

سی هزار نفر که گمان می‌کردند مسلمان هستند به قصد تقرب به خدا، خون امام علیه‌السلام را ریختند».

«کل یتقرب الی الله عزوجل بدمه و هو بالله یذکر هم فلا یتعظون.» [بحار، ج ۴۴، ص ۲۹۸.]

- تربیت عقلانی

امام حسین (ع) براساس تعقل و خرد ورزی مورد تأکید قرآن به تربیت عقلانی مردم پرداخت تا آنها را از قید هوا و هوس رهانیده به حق و حقیقت راه‌نمایی سازد. امام (ع) در مسیر مدینه و مکه و از مکه تا کربلا همواره به آگاهی بخشی و تربیت عقلانی آنها پرداخته و آنها را به حقانیت خود و بطلان حکومت اموی فراخواند، ولی برخی هدایت شدند و در کنار آن حضرت قرار گرفتند. از این دسته می توان به افرادی چون زهیر بن قین و حر بن یزید ریاحی اشاره کرد.

- پرورش نظریه توحیدی

امام حسین (ع) در طول سفر هر جا زبان به سخن می‌گشاید، حمد خدا و توحید و یکتا پرستی را به لسان می‌آورد. در شب عرفانی و استثنایی عاشورا امام در جمع یاران خطبه می‌خواند.در این خطبه نخستین جملات امام توحید و ثنای خدای متعال است. حضرت می‌فرماید: «أثنی علی الله تبارک و تعالی احسن الثناء و احمده علی السرّاء و الضرّاء؛ خدا را بهترین ثنا می‌گویم و او را در راحتی و سختی سپاسگزارم.» [فرهنگ سخنان]

- حضور در همه صحنه ها

امام حسین علیه السلام یکی از شاخصه های عزت سیاسی را حضور در همه صحنه ها می دانست و خود نیز در بحرانی ترین شرایط یعنی ظهر عاشورا حاضر نشد از اصول خود عقب نشینی کند و در پاسخ قیس بن اشعث که از او خواست در برابر حکومت بنی امیه تسلیم شود و صحنه سیاست را ترک کند فرمود: «لا والله … لا افرّ فرار العبید» (بحارالانوار، ج ۴۴، ص ۱۹۱)؛ هرگز به خدا سوگند... همانند بردگان نخواهم گریخت. (مرتضوی، سید محمد (۱۳۸۱)،

- بیدار ساختن مسلمانان

شهادت امام حسین علیه السلام، جامعه اسلامی را تکان شدیدی داد و با دمیدن روح مبارزه و فداکاری در وجود آنان، حصار در خودفرورفتگی را که رژیم اموی به دور آنان کشیده بود، در هم ریخت. پس از این حادثه دلخراش، جامعه دریافت که حق با اهل بیت پیامبر صلی الله علیه وآله است و دولت مخالف آنها، نه تنها به اصول و ارزش های اسلامی پای بند نیست، بلکه رژیمی خون ریز و مستبد است که می خواهد جامعه اسلامی را به جاهلیت نخستین برگرداند.

- انجام وظایف دینی

زندگی سید الشهدا علیه السلام سرشار از عمل به تکلیف است که می تواند الگوی مناسبی برای همگان باشد.

سید الشهدا علیه السلام در مناجات عارفانة خویش با معبود خود چنین نجوا می کند: «پروردگارا، تو می دانی که قیام و اقدام مجاهدانة ما برای رغبت در سلطنت مادی و بهره برداری از منافع زاید، پوسیده و پژمردة دنیا نبود؛ بلکه برای دیدن، نشان دادن و برگرداندن علامتهای دین تو و برای اصلاح در شهرهای تو بود.

- نفی هر گونه حرکت کورکورانه

.امام حسین (ع) درباره این جماعت سست عنصر می فرماید: شما به اطاعت [خدا] اقرار کرده و به پیامبرش محمد (ص) ایمان آورده اید و اینک، به جنگ فرزندان و خاندان او آمده اید و می خواهید آنان را بکشید. همانا شیطان بر شما چیره گشته و خدای بزرگ را از خاطرتان برده است. پس، مرگ بر شما و مقصودتان باد! اینان گروهی اند که پس از ایمان، کافر گشته اند. پس، [از رحمت الهی] دور باد گروه ستمگران! [بحار الانوار، ج ۴۵، ص ۶.].

- مقابله با نفاق

کلام امام حسین علیه‌السلام در شب عاشورا شاهد این مطلب است که فرمود: «ما کانت کتب من کتب الی فیما اظن - الا مکیدة لی و تقربا الی ابن معاویة» فکر می‌کنم این نامه‌های کوفیان به من، فقط حیله‌ی با من بود، تا به یزید نزدیک شوند. [موسوعه، ص ۳۹۷ از انساب الاشراف، ۱۸۵ نقل می‌کند.].

- مؤلفه حق مداری

یکی از مؤلفه های اخلاقی و رفتاری قیام عاشورا که در قرآن مجید نیز مطرح شده، حق‌مداری و مقاومت بر موضع حق است. امام حسین (ع) در طول قیام عاشورا، همواره بر حق‌مداری تأکید می‌کرد، بر آن صحّه می‌گذاشت و فریاد می‌زد: «أَ لَا تَرَوْنَ أَنَّ الْحَقَّ لَا یُعْمَلُ بِهِ وَ أَنَّ الْبَاطِلَ لَا یُنْتَهَی عَنْهُ…»؛ «مگر نمی‌‌بینید که به حق عمل و از باطل نهی نمی‌شود «

شاخص های حق مداری عبارتند از:

- حق طلبی برای رضای خدا

از راز و نیاز آن واسطه فیض الهی که در شروع قیامش در حرم جد بزرگوار خود با پروردگارش دارد، استفاده می شود که معیار آن حجت خدا در شروع حرکت و هدف غائی آن حضرت همانا رضای الهی است. در فرازی از آن مناجات ایشان می فرماید: اَنَا اَسئَلُکَ یَا ذَالجَلالِ وَ الاِکرَامِ بِحَقِّ القَبرِ وَ مَن فِیهِ اِلاّ اِختَرتَ لِی مَا هُوَ لَکَ رَضیً وَ لِرَسُولِکَ رَضیً. (بحار الانوار، ج ۴۴، ص ۳۲۸) ای خدای صاحب جلال و کرامت تو را به حق این قبر و صاحب آن سوگند که ما را به آنچه رضای تو و رضای پیامبرت در آن است هدایت فرما.

- برانگیختن حس آزادی خواهی مردم در راه طرفداری از حق

در روز عاشورا آخرین خطبه خویش را با صدایی رسا چنان بیان کرد که تاریخ شرمندة آن واقعه است، که ای کاش هرگز این اتفاق نمی‌افتاد، آن حضرت می‌فرمایند «یا شیعة آل ابی سفیان ان لم یکن لکم دین و کنتم لا تخافون المعاد فکونوا احرارا فی دنیاکم» ای پیروان آل ابوسفیان، اگر هیچ دینی ندارید و از روز قیامت هم نمی‌ترسید، پس حداقل در دنیای خویش آزادمرد باشید)

- قاطعیت، صراحت در بیان حق

موقعی که برخی از خواص امام را از عواقب خطرناک مخالفت با دستگاه اموی و اقدام به جنگ بر حذر داشتند و محمد حنفیه (برادرش) عرض کرد تا آنجا که امکان دارد در شهر معینی اقامت نکنید، امام فرمود: اگر در تمام این دنیای وسیع هیچ پناهگاه و مأوایی نباشد بازهم با یزید بیعت نخواهم کرد.(اللهوف، ص ۶۵.)

- مقابله با حق کشی

امام حسین (ع) مشفقانه و دردمندانه درباره فلسفه قیام خونین خود می فرماید: (اَلا تَرَوْنَ اِلَی الْحَقِّ لایُعْمَلُ بِهِ وَ اِلَی الْباطِلِ لایُتَناهی عَنْهُ؟ لِیَرْغَبَ الْمُؤْمِنُ فی لِقاءِ رَبِّهِ مُحِقّاً فَاِنّی لا اَرَی الْمَوْتِ اِلاّ سَعادَةً وَ الْحَیاةَ مَعَ الظّالِمینَ اِلاّ بَرَمًا) [لهوف، ص ۱۳۸.].آیا نمی بینید که به حق عمل نمی کنند و از باطل دوری نمی گزینند؟! تا مؤمن حق طلبانه به سوی پروردگارش بشتابد و من مرگ را جز رستگاری و زندگی با ستمگران را جز ننگ نمی دانم.

- ایجاد روحیه حق طلبی و احقاق حق

قیام عاشورا به حق طلبان می آموزد که وقتی به احکام اسلام عمل نمی شود و دستورات دینی معطل گذاشته شده و جامعه در فساد و جهل غوطه ور است آمِر به معروف و ناهی از منکری باید به تحول اوضاع اقدام کند و برای اصلاح اجتماع بکوشد.

امام هنگام خروج از مدینه فرموده اند: هر کس متابعت کند و سخن حق از من قبول نماید سعادت و سلامت یابد و هر کس خودداری کند و از دایره اطاعت من بیرون رود صبر کنم تا آن وقتی که خدای تعالی میان من و او حکم کند.