« مقوم های تحقق دفاع؛(۹) مدیریت جهادی (مفهوم شناسی)»

انقلاب اسلامی به عنوان انقلابی مؤثر و کارآمد همواره سعادت و تعالی ایران اسلام و تمامی جوامع اسلامی را مدنظر داشته است.

یکی از مهم ترین مفاهیمی که مولود انقلاب اسلامی است و در گفتمان انقلاب اسلامی از جایگاه ویژه ای برخورد است می توان به فرهنگ جهادی و مدیریت جهادی اشاره کرد. حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) در این رابطه می‌فرمایند:

«در نظام جمهوری اسلامی و به برکت انقلاب اسلامی، همه‌ی تلاشها سرعت و کاراییِ مضاعفی پیدا می‌کند. آنچه انقلاب اسلامی به مردم ما داد، فرهنگ جهادی بود. فرهنگ جهادی در همه‌ی صحنه‌ها و عرصه‌ها به‌کار می‌آید و در زمینه‌ی کارهای زیربناییِ کشاورزی و دامداری و امثال اینها هم از اوّل انقلاب، روح و فرهنگ جهادی وارد میدان شد. دردفاعِ هشت ساله، بسیج و تحرّک مردم را دیدید. در میدان کار و سازندگی و پیشرفت، روحیه‌ی جهادی را دیدید، که البته مخصوص جهاد سازندگی هم نماند؛ این روحیه در بسیاری از دستگاهها رسوخ کرد. امروز هم شما در کمک‌رسانی … همین روحیه را مشاهده می‌کنید. این روحیه در همه جای دنیا نیست. »(۸۲/۱۰/۱۴)

از آنجا که واکاوی مفهوم مدیریت جهادی از منظر اسناد بالادستی انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران دارای اهمیت است در همین راستا مفهوم مدیریت جهادی بررسی می شود.

1. مدیریت جهادی؛ مدیریت ایمان و اخلاص محور

از مهم ترین ویژگی ها و شاخصه های فرهنگ و مدیریت جهادی می توان به ایمان و اخلاص اشاره کرد. خداوند متعال توفیق بر جهاد خالصانه و به‌دوراز هرگونه ترس از سرزنشگران را جلوه فضل و عنایت الهی می دانند. در واقع خداوند متعال روحیه جهادی را در گرو ایمان و اخلاص می دانند. خداوند متعال در سوره آل‌عمران، آیات ۱۷۳ و ۱۷۴ در این راستا می فرمایند:

الَّذِینَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَکُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِیمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ - فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَفَضْلٍ لَمْ یَمْسَسْهُمْ سُوءٌ وَاتَّبَعُوا رِضْوَانَ اللَّهِ وَاللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِیمٍ:

مؤمنان کسانی هستند که (چون) مردم (منافق) به ایشان گفتند: بی شک مردم (کافر مکّه) بر ضد شما گرد آمده (و بسیج شده) اند، پس از آنان بترسید، (آنها به جای ترس) بر ایمانشان بیافزود و گفتند: خداوند ما را کفایت می‌کند و او چه خوب نگهبان و یاوری است - پس (این مجروحانی که برای بار دوّم آماده دفاع شدند؛ بدون رخ دادن عملیاتی) با نعمت و فضل خداوند (به مقرّ خود) بازگشتند، در حالی که هیچ گزندی به آنها نرسید و (همچنان) از رضای پروردگار پیروی کردند و خداوند صاحب فضل بزرگی است.

2. فرهنگ جهادی؛ فرهنگ مبارزه و مقاومت همه جانبه

فرهنگ جهادی؛ فرهنگ مبارزه و مقاومت همه جانبه است. حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) نیز در این رابطه می‌فرمایند:

«معیار جهاد شمشیر و میدان جنگ نیست؛ معیار جهاد همان چیزی است که امروز در زبان فارسی ما در کلمه مبارزه وجود دارد. فلانی آدم مبارزی است. فلانی آدم مبارزی نیست. نویسنده مبارز، نویسنده غیرمبارز. عالم مبارز، عالم غیرمبارز. دانشجوی مبارز و طلبه مبارز، دانشجوی غیرمبارز و طلبه غیرمبارز. جامعه مبارز و جامعه غیرمبارز. پس جهاد یعنی مبارزه .»(۷۳/۶/۲۰)

معظم له در جایی دیگر نیز به تشریح مفهوم جهاد همچون مبارزه می‌پردازند:

«جهاد در زبان عربی عیناً به همین معناست یعنی مبارزه. جهاد در قرآن و حدیث هم به همین معناست. همه جا به‌معنای جنگ مسلحانه نیست .»(۸۳/۴/۱۷)

امیرالمومنین، حضرت علی (ع) نیز در این رابطه می‌فرمایند:

«جاهِدوا فی سَبیلِ‌الله بَأَیدیکُم فَإِن لَم تَقدِروا فَجاهِدوا بِأَلسِنَتِکُم فَإِن لَم تَقدِروا فَجاهِدوا بِقُلوبِکُم؛ در راه خدا با دست‌های خود جهاد کنید، اگر نتوانستید با زبان‌های خود و اگر باز هم نتوانستید با قلب خود جهاد کنید.» (بحارالانوار، ج ۱۰۰، ص ۴۹، ح ۲۳)

3. مدیریت جهادی؛ مدیریت علمی، پرقدرت، بابرنامه و مجاهدانه

از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) مدیریت جهادی؛ مدیریت علمی، پرقدرت، بابرنامه و مجاهدانه است. معظم له در این رابطه می فرمایند:

«با حرکت عادی نمی شود پیش رفت. با حرکت عادی و احیاناً خواب آلوده و بی حساسیت نمی شود کارهای بزرگ را انجام داد. یک همت جهادی لازم است. تحرک جهادی و مدیریت جهادی برای این کارها لازم است. باید حرکتی که می شود، هم علمی باشد، هم پرقدرت باشد، هم با برنامه باشد و هم مجاهدانه باشد .»(۹۲/۱۲/۲۰)

4. مدیریت جهادی؛ مدیریت بی وقفه، خستگی ناپذیر و استفاده از ظرفیت ها و اعتماد به جوانان

مدیریت جهادی؛ مدیریت بی وقفه، خستگی ناپذیر و استفاده از ظرفیت ها و اعتماد به جوانان است. حضرت امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند:

«روحیه‌ی جهادی یعنی … اعتقاد به این‌که «ما می‌توانیم»؛ و کارِ بی‌وقفه و خستگی‌ناپذیر و استفاده از همه‌ی ظرفیت وجودی و ذهنی و اعتماد به جوان‌ها .»(۸۴/۱۰/۱۴)

5. مدیریت جهادی؛ مدیریت مبتنی بر علم و درایت

در اندیشه حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی) مدیریت جهادی؛ مدیریت مبتنی بر علم و درایت است. معظم له در در این رابطه می فرمایند:

«اگر مدیریت جهادی یا همان کار و تلاش با نیت الهی و مبتنی بر علم و درایت حاکم باشد، مشکلات کشور، در شرایط کنونیِ فشارهای خباثت آمیزِ قدرت های جهانی و در شرایط دیگر، قابل حل است و کشور حرکت رو به جلو را ادامه خواهد داد .»(۱/‏۱/‏۹۳)

6. خودباوری و اعتماد به نفس؛ از مهم ترین ویژگی های مدیریت جهادی

از مهم ترین ویژگی های مدیریت جهادی می توان به خودباوری و اعتماد به نفس اشاره کرد. حضرت امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در این رابطه می فرمایند:

«عامل مهمّ مدیریت جهادی عبارت است از خودباوری و اعتماد به نفس و اعتماد به کمک الهی »(۹۳/۲/۱۰)

در نگاهی گذرا می توان گفت مدیریت جهادی و انقلابی از مهم ترین موضوعاتی است که همواره مورد توجه اسناد بالادستی انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بوده است.

با عنایت به اسناد بالادستی گزاره های زیر در حوزه مفهوم شناسی مدیریت جهادی قابل توجه است:

۱- با توجه به اسناد بالادستی، از مهم ترین ویژگی ها و شاخصه های فرهنگ و مدیریت جهادی می توان به ایمان و اخلاص اشاره کرد.

۲- بر اساس اسناد بالادستی فرهنگ جهادی؛ فرهنگ مبارزه و مقاومت همه جانبه است.

۳- از منظر اسناد بالادستی مدیریت جهادی؛ مدیریت علمی، پرقدرت، بابرنامه و مجاهدانه است.

۴- مدیریت جهادی؛ مدیریت بی وقفه، خستگی ناپذیر و استفاده از ظرفیت ها و اعتماد به جوانان است که این موضوع در اسناد به آن توجه شده است.

۵- در اسناد بالادستی مدیریت جهادی؛ مدیریت مبتنی بر علم و درایت است.

۶- از مهم ترین ویژگی های مدیریت جهادی در اسناد بالادستی می توان به خودباوری و اعتماد به نفس اشاره کرد.

در یک جمع بندی کلی می توان گفت با عنایت به اهمیت واکاوی مفهوم و ابعاد موضوع فرهنگ جهادی و مدیریت جهادی از منظر اسلام و آموزه های اسلامی، بر تمام مردم و به ویژه بر مسئولین است تا با در نظر داشتن اسناد بالادستی ضمن آشنایی با مفهوم و ابعاد فرهنگ جهادی و مدیریت جهادی، همواره این مهم را مدنظر داشته باشند و در مدیریت خود آن را به کار گیرند و همچنین بر نخبگان و صاحبنظران است تا با تشکیل اتاق های اندیشه ورز و تبیین و تشریح دقیق و کارشناسانه مفهوم و ابعاد فرهنگ و مدیریت جهادی زمینه های عزت و اقتدار ایران اسلامی را هموار کنند و زمینه های خنثی سازی و بی اثر شدن نقشه ها، اهداف و… جبهه استکبار جهانی و نظام سلطه بین الملل را هموار کنند.

اهم منابع و مأخذ

1. قرآن
2. نهج البلاغه
3. بیانات و رهنمودهای حضرت امام خامنه ای (مدظله العالی)
4. بحارالانوار
5. http://farsi.khamenei.ir
6. و…