از سوی دیگر، در حوزه ی نظامی، بهره گیری از اصل غافلگیری و فریب دشمن از دیرباز متداول بوده است. غافلگیری، از منظر طرح ریزی دفاعی، از آنجایی که حتی به صورت موقت، از توان بالقوه ی تغییر در موازنه ی نظامی میان دو کشور متخاصم برخوردار است،
پیچیدگی و پویایی محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران، بالا بودن عدم قطعیت ها و ناپیوستگی ها در فضای بین المللی و منطقه ای، تعدد تهدیدات فراروی کشورمان و اشکال مختلف آن و همچنین، استفاده ی عوامل تهدید کننده و رقبا از اصل غافلگیری و فریب، همگی، موجب کاهش ظرفیت پیش بینی گردیده، احتمال بروز شگفت زدگی و غافلگیری راهبردی را، به ویژه در بعد امنیت ملی افزایش می دهند.
بدون شک در شرایط کنونی و با وجود گسترش ایدئولوژی های افراطی سیاسی، مذهبی و قومی، خلأ قدرت در برخی از کشورهای منطقه، ناشی از فقدان حاکمیت کارآمد، تأکید صرف به منافع ملی بدون توجه به منافع و شرایط منطقه ای در بسیاری از کشورهای پیرامون و همچنین رفتار مداخله جویانه و بی ثبات کننده ی کشورهای فرا منطقه ای زمینه های لازم را برای ظهور تهدیدات در غرب آسیا فراهم و ماهیت و نتایج تهدیدات نظامی امنیتی امروز و آینده را بسیار پیچیده و مخاطره آمیز تر از قبل نموده است. بدیهی است در چنین شرایطی امکان غافلگیری راهبردی افزایش یافته است.
غافلگیری شرایطی است که در آن نظام تصمیم گیری در معرض پدیده هایی قرار می گیرد که قبلاً درباره ی آنها پیش آگهی نداشته است. به عبارتی، وضعیتی است که مدیریت سستم با شرایطی مواجه می شود که درباره ی آنها تصوری نداشته و آنها را از قبل حدس نمی زده است.
حمله و ضربه به دشمن، در زمان و مکان و به نحوی که او آمادگی دفاع را نداشته باشد. غافلگیری به مهاجم کمک می کند تا توازن رزمی قوای دشمن را، به نحوی مناسب با فعالیت های انجام شده خود تغییر داده و به موقعیت برتری دست یابد.
آگاهی هوشمندانه از نیات، مقاصد و توانایی های دشمن و هدایت و راهبری امور به گونه ای که منجر به هوشیاری، آمادگی، برتری و ابتکار عمل و کسب موفقیت نیروهای خودی، در راستای پیش گیری از غافلگیری راهبردی و به حداقل رساندن پیامدهای آن، در صورت وقوع گردد.
در حوزه ای که برکاهش عدم قطعیت تأکید بسیاری می شود، پذیرش این امر که ناکامی ممکن است امری اجتناب ناپذیر باشد تا حدودی دلسرد کننده خواهد بود. با این وجود، احتمال شکست جنبه ای ذاتی برای اطلاعات محسوب می شود. همواره شکست های اطلاعاتی بیش از موفقیت ها جلب توجه نموده اند. و به همین دلیل است که در دهه های اخیر مطالعات بی شماری در زمینه ی ناکامی های مزبور انجام شده است.
مفهوم غافلگیری ریشه در امور نظامی دارد و بر حیله های جنگی زیرکانه ای که علیه دشمنان خویش به کار می بندیم یا آنها علیه ما به کار می بندند، دلالت می کند. غافلگیری از عهد باستان کانون توجه نظریه پردازان و پژوهشگران نظامی بوده است.
غافلگیری شرایطی است که در آن نظام تصمیم گیری در معرض پدیده هایی قرار می گیرد که قبلاً درباره ی آنها پیش آگهی نداشته است. به عبارتی و ضعیتی است که مدیریت سیستم با شرایطی مواجه می شود که درباره ی آنها تصوری نداشته و آنها را از قبل حدس نمی زده است.
بنابراین، غافلگیرهای راهبردی الگوهایی از رویدادها هستند که اگر به وقوع بپیوندند، تغییر بزرگی در آینده ایجاد کرده، تصمیم گیران را وادار می سازند مفروضات خود را درباره ی جهان تغییر به چالش بکشند و مستلزم گزینه های دشوار امروز می باشند.به عبارت دیگر، غافلگیری های راهبردی قواعد بازی و رقابت را تغییر می دهند.
کتاب الگوی مدیریت غافلگیری راهبردی، نوشته ی سید فردین زارع، (دانشکده دفاع ملی) و توسط دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی بچاپ رسید. جهت مطالعه نسخه دیجیتال این کتاب می‌توانید به سایت طاقچه یا کتابراه مراجعه کنید.