چرا اردوغان به سمت تل‌آویو رفت؟
«رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهور ترکیه با وجود مواضع ضد صهیونیستیِ گذشته؛ چند روز قبل، در سخنانی اعلام کرد که آنکارا خواهان روابط بهتری با تل‌آویو است. این در حالی است که ترکیه و رژیم صهیونیستی طی سال‌های اخیر با وجود حفظ روابط گستردۀ تجاری، در بعد دیپلماتیک و سیاسی مناسبات پرتنشی را طی کردند که در نهایت سال ۲۰۱۸ منجر به اخراج سفرای هر یک از دیگری شد. حملۀ کماندوهای صهیونیستی به کاروان همراهِ کشتی مرمره در سال ۲۰۱۰ که کمک‌های بشردوستانه برای ساکنان منطقۀ محاصره شده غزه را حمل می‌کرد اوج تنش میان آنکارا و تل‌آویو بود. در این حمله دست کم ۹ فعال ترکیه‌ای کشته شدند. روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی به مدت ۶ سال از سال ۲۰۱۰ قطع شد؛ اما تابستان ۲۰۱۶ اعلام شد که طرفین، روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را از سر می‌گیرند هرچند این روابط مانند قبل دوستانه نشد.
اردوغان چندی قبل به شدت از تحرکات عادی‌سازی روابط میان برخی کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی انتقاد کرده بود. وی به شدت به اقدام امارات برای عادی‌سازی روابط با تل‌آویو تاخت و تهدید کرده بود که سفارت کشورش در ابوظبی را تعطیل خواهد کرد. آنکارا که پیش از این بارها اقدامات رژیم صهیونیستی علیه فلسطینی‌ها را محکوم کرده بود به تازگی رویکرد برخی کشورهای عربی در سازش با رژیم صهیونیستی را نیز مورد انتقاد قرار داد و آن را نوعی خیانت توصیف کرد. رسانۀ المانیتور در اواخر ماه نوامبر (اوایل آذر ماه) گزارش داد که ترکیه در تلاش برای اصلاح روابط خود، یک کانال مخفی با تل‌آویو برقرار کرده است. «هاکان فیدان»، رئیس سازمان اطلاعات ملی ترکیه چندین جلسه با مقامات ارشد امنیتی رژیم صهیونیستی از جمله «یوسی کوهن»، رئیس موساد برگزار کرد. اما وی به تازگی تغییر موضع داده است و از برقراری روابط گرم با رژیم صهیونیستی خبر داده است.
اردوغان هنگامی که گفت، مایل به داشتن بهترین روابط با رژیم صهیونستی است در واقع بمبی سیاسی را منفجر کرد. نکته جالب اینکه این موضع‌گیری اردوغان پس از عادی سازی روابط مغرب با رژیم صهیونیستی است. روابط میان ترکیه و رژیم صهیونیستی ریشه‌دار است و به سال ۱۹۴۹ بر می‌گردد که دولت وقت ترکیه این رژیم را به رسمیت شناخت و روابط دیپلماتیک با آن برقرار کرد. با وجود تنش در روابط میان آنکارا و تل‌آویو در سال ۲۰۱۰ به سبب حملۀ رژیم صهیونیستی به کشتی مرمره که حامل کمک‌های بشردوستانه به غزه بود؛ اما همکاری اطلاعاتی و نیز اقتصادی میان دو کشور از آن تأثیر نپذیرفت به طوری که حجم مبادلات تجاری میان طرفین به حدود ۱۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۹ رسید و شرکت‌های هواپیمایی ترکیه بیش از ۶۰ پرواز در هفته به فرودگاه تل‌آویو انجام می‌دادند. رژیم صهیونیستی منبع اصلی سلاح ترکیه بوده است و اوج آن همکاری طرفین در زمان حملۀ ارتش ترکیه به شمال قبرس در سال ۱۹۷۴ که آمریکا و اروپایی‌ها در اعتراض به این حمله از فروش سلاح به ترکیه خودداری کردند، می‌رسد.
گمانه‌زنی‌هایی دربارۀ علت گرایش اردوغان به ممنوعیت‌های سابقش و گرمی روابط با طرفی که تا دیروز آن را جنایتکار و قاتل ملت فلسطین می‌خواند وجود دارد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نخست، مشارکت سریع و عمیق میان اردوغان و «علی‌اف»؛ این رابطه میان اردوغان به عنوان حامی متحد آذربایجان و علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان، که روابط قوی با رژیم صهیونیستی دارد، زمانی آشکار شد که اردوغان تجهیزات نظامی سنگین و پهپاد بیرقدار ترکیه را در حمایت از باکو به جمهوری آذربایجان گسیل داشت. به ویژه که گفته می‌شود علی‌اف نقش میانجی میان اردوغان و نتانیاهو ایفا می‌کند.
- دوم، تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه ترکیه؛ آمریکا با خرید سامانه اس ۴۰۰ روسیه از سوی آنکارا مشکل دارد و به دنبال وضع تحریم علیه آن است و اتحادیه اروپا به عنوان حامی یونان و قبرس به دنبال وضع تحریم علیه ترکیه است. رئیس‌جمهور ترکیه بر این باور است که لابی یهودی در آمریکا و اروپا می‌توانند به وی در ممانعت از تحریم یا کاهش این تحریم‌ها کمک کنند.
- سوم، باخت ترامپ در انتخابات و پیروزیِ بایدنی که حامی کردهاست؛ اردوغان به رژیم صهیونیستی و نفوذش و قرار گرفتن در کنارش در هرگونه برخوردِ آتی با دولت جدید آمریکا (که پیشبینی می‌شود، دشمنان اردوغان به ویژه «فتح‌الله گولن» - متهم اصلی در طراحی کودتای اخیر در ترکیه - را مورد حمایت قرار دهد)، نیاز دارد.
- چهارم، بهره گیری از فرصت سازش کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی؛ در سایه تداوم روند سازش کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی به ویژه کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، اردوغان تصمیم به بهره جستن از این فرصت برای ملحق شدن به این روند است تا از این رهگذر نه تنها روابط خود را با رژیم صهیونیستی گرم کند بلکه با برخی کشورهای عربی مانند مصر و حاشیۀ خلیج فارس مانند عربستان هم روابطش را بهبود ببخشد. نکته مورد توجه اینکه حتی یک کلمه هم در نقد سازش مغرب با تل‌آویو بیان نکرده است هر چند که روابط گرمی هم با مغرب ندارد.
سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا این موضع گیری به بروز تغییر در سیاست ترکیه اردوغان در قبال متحدانش به ویژه اخوان المسلمین منجر خواهد شد؟ آیا این موضوع زمینه‌ساز عادی سازی روابط قطر با رژیم صهیونیستی خواهد بود به ویژه که دوحه مهمترین متحد اردوغان در منطقه است؟ جواب این سوالات را نمی‌دانیم اما بعید نیست که جایگاه اردوغان در میان متحدان عربی خود یا حداقل بیشتر آن‌ها را دچار تزلزل کند. به هر حال آنچه می‌توان گفت این است که اردوغان به دلایلی که در بالا اشاره شد یعنی پیشبرد اهداف خود در منطقه و حوزه دریای مدیترانه، مقابله با تحریم‌های احتمالی آمریکا و اتحادیه اروپا است انتظار می‌رود که روابط ترکیه و آمریکا حداقل در کوتاه مدت در دوره بایدن، وارد یک مرحله سخت شود. از این رو اردوغان به دنبال آن است که با کمک رژیم صهیونیستی مخالفت‌ها را خنثی و حمایت واشنگتن را جلب کند.
برآورد تحولات این است که با توجه به این موضع‌گیری رابطۀ وی با اخوان المسلمین به کجا خواهد رسید. اظهارات اردوغان این ذهنیت را ایجاد کرده است که آنکارا با ماهیت رژیم صهیونیستی مشکلی ندارد و تنها نظرش این است که تل‌آویو رفتار بهتری را با فلسطینی‌ها داشته باشد و این در حالی است که جهان اسلام و نه برخی حاکمان عربی خائن، معتقد هستند که اصل رژیم اشغالگر قدس مشروعیت ندارد و حتی یک وجب از خاک فلسطین نباید از سوی جهان اسلام پذیرفته شود.
منبع تحلیل: خبرگزاری مهر
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :