توافق آشتی ملی در لیبی و واکنش بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای
دکتر «احمد بخشی»، کارشناس مسائل آفریقا با اشاره به توافقات برای تشکیل دولت انتقالی در لیبی، خاطرنشان کرد: «بحث صلح در لیبی مسئله‌ای بسیار پیچیده و زمان‌بر شده است. با توجه به فرسایشی شدن جنگ، شرایط داخلی و منطقه‌ای و زورآزمایی بی‌نتیجۀ رقبا در عرصه، طرف‌ها به این نتیجه رسیدند که فرآیند صلحی را در نظر بگیرند. در واقع این تصمیم از سوی گروه‌های داخلی از یک‌سو، و حامیان خارجی، روسیه و ترکیه از سوی دیگر بوده است و سازمان ملل هم فعالیت‌های زیادی را داشت.»
وی با بیان اینکه کشورهای منطقه و اتحادیه اروپا هم به این نتیجه رسیده بودند که می‌بایست توافقی در این کشور حاصل شود، گفت: «مذاکرات صلح روندی طولانی داشت، اما مهم‌تر از مذاکرات، ایجاد این برداشت بود که جامعۀ لیبی می‌تواند به آرامش برسد یا خواهد توانست شرایط را برای رسیدن به آن هموار کند.» این کارشناس مسائل آفریقا با اشاره به اعلام «فائز السراج»، رئیس دولت وفاق ملی مبنی بر اعلام آمادگی برای استعفا در صورت دستیابی به صلح با گروه‌های مختلف، افزود: «با اینکه سراج دست برتر را در صحنه نبرد داشت، اما چنین تصمیمی مذاکرات صلح را تسریع کرد.»
دکتر بخشی به مذاکرات متعدد صورت گرفته دربارۀ دستیابی به توافق صلح در لیبی اشاره کرد و گفت: «طرف‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که صلح بدون همکاری و مشارکت گروه‌های دیگر امکان‌پذیر نیست، خصوصاً کشوری که دچار چندپارگی است و در طول ۱۰ سال گذشته دوران پسا قذافی هم این مشکل شدت گرفته است.»
وی با بیان اینکه برای شرایط پیش‌بینی‌شده برای انتقال قدرت که یک کمیته مشترک نظامی ۵+۵ شکل بگیرد و به حفظ یکپارچگی ملی و نهادهای ملی پرداخته شود، ادامه داد: «قرار شده که تولید و صادرات نفت با نظارت سازمان ملل و شرکت ملی نفت لیبی صورت بگیرد و اولین شرطی هم که گذاشتند سهم مساوی از فروش صادرات نفت است. البته با توجه به حضور پرشمار جمعیت در غرب، به نسبت شرق لیبی، اگر خواسته باشیم در عرصۀ جنگ نگاه کنیم می‌بینیم که خلیفه حفتر پیروز نشده بود و با مشکلاتی مواجه شده بود، ولی در این بین امتیاز بیشتری را به دست آورد که قطعاً به دلیل اقدامی بوده که السراج در راستای منافع ملی کرد.»
دکتر بخشی در همین حال گفت: «به هر حال این یک مرحلۀ گذار است و برای مرحلۀ گذار ممکن است تمام این نهادها، کشورها و عوامل داخلی و گروه‌های داخلی و خارجی به این نتیجه برسند که کار انجام شود.» وی با اشاره به شرایط لازم برای برگزاری انتخابات دموکراتیک و مورد حمایت سازمان ملل تأکید کرد: «به نظر می‌رسد اراده‌ای که در این مسیر وجود دارد ممکن است منجر به برگزاری انتخابات در این کشور شود، اما همچنان این مشکل وجود خواهد داشت و با توجه به بحث سهم و سهم‌خواهی که طرفین خواهند داشت و تصمیم برای تغییر در قانون اساسی، همچنان مشکلات خاصی وجود خواهد داشت.» دکتر بخشی ادامه داد: «با توجه به اینکه ممکن است هیچکدام از گروه‌ها پیروز انتخابات نشود، به نظر می‌رسد یک سال نمی‌تواند مهلت خوبی برای برگزاری انتخابات باشد. ممکن است یک گروه بیش از ۵۰ به علاوه یک درصد آرا را به دست آورد، اما نتواند رضایت طرفین را جلب کند، مگر اینکه بعد از انتخابات به این نتیجه برسند که دولت ائتلافی از همۀ گروه‌ها تشکیل دهند که این امر هم ممکن است شکنندگی دولت را به همراه داشته باشد.»
این استاد روابط بین‌الملل با تأکید بر اینکه پرداختن به موضوعات مرتبط با صلح، خود نویدی برای جامعه لیبی و البته جامعۀ بین‌الملل است، اضافه کرد: «البته باید شکنندگی این صلح و شکنندگی شرایط پسا انتخابات را هم مدنظر داشت که در آیندۀ جامعه لیبی نقش داشته باشد.» وی ادامه داد: «البته پس از این امنیت؛ صوری یا با قرارداد ایجاد می‌شود، متأسفانه به دلیل اینکه وزن و سهم گروه‌ها به درستی مشخص نشده و بعضی از گروه‌ها که از دوران قذافی و یا دورۀ قبل و بعد او نقش بیشتری را دارند و حتی بعضی از گروه‌ها هم مثل کشورهای عرب محافظه‌کار حوزۀ خلیج‌فارس، خیلی علاقه‌مند نیستند که یک گروه اخوانی سر کار بیاید، این‌ها در فردای انتخابات اثرگذار خواهد بود.»
وی با تأکید بر اینکه بحران در لیبی؛ بحرانی ساختاری و میراثِ دورۀ قذافی است، تصریح کرد: «به نظر می‌رسد در این شرایط اگر سازمان ملل یا سازمان‌های مربوطه مدت دوره انتقالی را بیشتر می‌کردند تا بتوانند زمینه را برای انتقال قدرت فراهم کنند، امید بیشتری به موفقیت تلاش‌ها ایجاد می‌شد.» این تحلیل‌گر مسائل آفریقا با بیان اینکه فضای انتخابات می‌تواند شکنندگی جامعۀ لیبی را بدتر کند، گفت: «تا قبل از انتخابات هر طرف خود را پیروز انتخابات می‌داند، اما فردای انتخابات اگر قرار باشد که به دموکراسی تکیه کنیم، خیلی از این گروه‌ها به آن احترام نخواهند گذاشت و همچنین بحث‌های منافع کشورهای منطقه هم پیش کشیده خواهد شد.»
دکتر بخشی تأکید کرد: «بنابراین فراز و نشیب‌های زیادی در پیش است و از فردای انتخابات باز این دغدغه وجود دارد که سازمان ملل یک سلسلۀ میانجی‌گری‌هایی داشته باشد.» این استاد دانشگاه گفت: «اگر با گفت‌وگوهای منسجم، شکاف ساختاری جامعه لیبی پر نشود، باید منتظر تداوم بحران در بعد از انتخابات بود.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :