اهداف روسیه در قبال جنگ در اِدلب

وبسایت مرکز مطالعات شرقی لهستان، ( OSW ) نوشت: «هیچ‌کدام از کشورهای ترکیه یا روسیه درگیری بین نیروهایِ خود را علنی نکرده و مذاکرات بین آن‌ها ازجمله گفت‌و‌گوها بین رئیس‌جمهور اردوغان و پوتین در روز ۲۱ فوریه سال ۲۰۲۰ آغاز شده است. تا به حال راه‌حلی پیدا نشده و گفت‌و‌گوها ادامه دارد. روسیه پیشنهاد کرده است که ترکیه وسعتِ منطقه کاهش درگیری تحت نظارت خود در عمق ۱۵ کیلومتریِ مرزهایش با سوریه در اِدلب را رسماً کاهش دهد و گشت‌های نظامیِ مشترک از سر گرفته شود. این پیشنهاد رد شده است. آنکارا نیز از آمریکا خواسته است تا سامانه دفاع هوایی پاتریوت را مجدداً مستقر سازد البته هنوز پاسخی به آن داده نشده است. روز ۲۴ فوریه مخالفان مورد حمایت ترکیه فعالیت خود را از سر گرفته و شهر «نراب» را تصرف کردند.

«آنگلا مرکل»، صدراعظم آلمان و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، با بررسیِ فاجعه انسانی در منطقه اِدلب، برای حل و فصل این درگیری پیشنهاد دیداری چهارجانبه با رئیس‌جمهور اردوغان و پوتین را داده‌اند. این پیشنهاد طی گفت‌و‌گوی تلفنی مشترک با رؤسای‌جمهور ترکیه و روسیه در ۲۰ و ۲۱ فوریه سال ۲۰۲۰ مطرح شده است. همچنین، شورای اروپا با صدور بیانیه‌ای خواستار توقفِ فوری خصومت‌ها بین طرفین شده است. طبق توافق سال ۲۰۱۷ آستانه، منطقه اِدلب به عنوان منطقه کاهش درگیری تحت نظارت رسمی ترکیه تعیین شده بود. در حال حاضر، این منطقه محلِ سکونت بیش از ۴ میلیون نفر است که حدود ۲ میلیون نفر از آن‌ها افراد آواره سوری هستند. اِدلب آخرین سنگر مخالفان مسلح سوریه متشکل از سازمان تندرو هیئت تحریرالشام و گروه‌هایِ مورد حمایت ترکیه تحتِ لوای ارتش آزاد سوریه است. برای ترکیه حفظ اِدلب به صورت فعلی به عنوان آخرین سنگر نیروهایِ مورد حمایت آن اهمیت اساسی دارد. آنکارا مخالفانِ سوری را تنها شریکِ سیاسی خود در سوریه قلمداد می‌کند. سقوطِ احتمالی اِدلب فصلی جدید در بحران پناه‌جویان گشوده و احتمالِ ورود شبه نظامیان به خاک ترکیه را افزایش می‌دهد. در حال حاضر ترکیه میزبان تقریباً ۳.۶ میلیون پناه‌جوی سوری است و این وضعیت باعثِ بروز تنش‌های بین‌المللی جدی به همراهِ شرایط دشوار اقتصادی شده است. چند سرباز ترکیه نیز در این درگیری‌ها کشته شده‌اند. همه این‌ها بدین معناست که آنکارا مجبور به اقدامِ نظامی سرنوشت‌ساز است.

انتظار می‌رود که اتحادیه اروپا و به ویژه آلمان، به دنبال کاهش تأثیرِ احتمالی مرحله جدید بحران پناه‌جویی باشد. ازنظر آلمان، محدودیت در تأمینِ کمک‌های انسان دوستانه یکی از عواملِ تشدیدکننده بحران اِدلب است. این کمک‌ها تنها از طریق دو گذرگاه مرزی امکان‌پذیر بوده و اکنون بعد از شش ماه باز هم نیازمند تصویب رسمی شورای امنیت سازمان ملل است. همچنین، آلمان به حمایت از ترکیه ادامه می‌دهد زیرا نگرانی‌ها در مورد بی‌ثباتیِ ناشی از تعداد عظیم پناه‌جویان جدید در آلمان در حال افزایش است.

حمله ارتش سوریه به اِدلب بدون تأئید و پشتیبانی فعال روسیه ممکن نیست. در این کارزار، هم نیروی هوایی و هم نیروهای ویژه روسی (در ماه ژانویه سال ۲۰۲۰ دو سرباز روسی را کشته شده‌اند) به همراه یگان‌های ارتش دولت سوریه مشارکت دارند که توسط مستشارانِ روسی آموزش دیده و هدایت می‌شوند. بدون پشتیبانی روسیه، ارتشِ سوریه قادر به انجام عملیات جنگی نیست. سیاستمداران و رسانه‌های روسیه از حمله سوریه حمایت کرده و ترکیه را به نقض تفاهم ۱۷ سپتامبر سال ۲۰۱۸ روسیه - ترکیه متهم کرده‌اند که یک منطقه غیرنظامی برای جداسازی نیروهای دولتی از مخالفان ایجاد کرده بود. قرار بود که گروه‌های افراطی تروریستی و تجهیزات سنگین از این منطقه خارج شود. با این حال، رفتار نیروی هوایی روسیه که تا به حال از حمله مستقیم به ارتش ترکیه پرهیز کرده و همچنین فقدانِ کمپین ضد ترک در رسانه‌های روسی حاکی از آن است که مسکو به دنبال تشدید جنگ با ترکیه نیست، زیرا این امر تأثیر راهبرد بلند مدت روسیه در قبالِ ترکیه را به مخاطره می‌اندازد که هدفِ آن، جدایی ترکیه از ساختار یورو - آتلانتیک و تبدیل آن به یک شریک کوچک در ایجاد نظم بین‌المللیِ چندقطبی بدون محوریت آمریکا است.

با توجه به این مسئله، سیاستِ روسیه در اِدلب ظاهراً سه هدف را دنبال می‌کند:

• اول آنکه، از تهدید موج جدید پناه‌جویان برایِ فشار بر برلین و پاریس استفاده کند تا آلمان و فرانسه را به عادی‌سازیِ روابط با مسکو سوق داده و با تضعیفِ روابط فرا آتلانتیک، هر نوع تلاش برای اجرایِ سیاست مهار روسیه در اروپا شرقی و مرکزی را از بین ببرد.
• دوم آنکه، روابط با آنکارا را به تعادلی مطلوب برای روسیه برساند.
• سوم و در نهایت، کنترل نظام اسد را به تدریج به مناطقِ موسوم به کاهشِ درگیری و به تبع آن به کل سرزمینِ سوریه گسترش دهد.

ازلحاظ بین‌المللی، ترکیه اکنون منزوی است، چرا که غرب فاقد اراده لازم برای حمایت از ترکیه بوده و درگیری‌های ترکیه - روسیه در اِدلب نیز پاسخِ ناتو را به دنبال نخواهد داشت. گذشته از موضعِ ناتو، واکنش واشنگتن نیز حائز اهمیت است. تا به حال آنکارا هیچ پاسخی از واشنگتن برای استقرار سامانه دفاع هوایی پاتریوت دریافت نکرده است و روابط ترکیه با آمریکا به دلایلی، ازجمله خرید سامانه S-400 روسیه، محدود شده است.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح:

«گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.» ‌‌‌‌‌‌‌