مشارکت و حضور آگاهانه در انتخابات

جامعه اسلامی بر مبنای توحید و وحدت تمامی مسلمانان شکل گرفته است. در همین راستا می توان گفت مشارکت تمامی افراد جامعه در مسائل دینی (مشارکت دینی) امری ممدوح و ضروری است که همواره مورد تأکید دین اسلام، آموزه‌های دینی و منویات امامین انقلاب اسلامی بوده است. در آموزه‌های اسلامی مشورت در امور اجتماعی و اداره جامعه بسیار با اهمیت قلمداد شده و مورد تأکید قرار گرفته است.

تعاون و مشارکت همگانی در امور خیر یکی از مهم ترین مصادیق مشارکت دینی است. آموزه‌های اسلامی تشویق به مشارکت آحاد جامعه در تحقق ارزش‌های دینی در اجتماع به ویژه امور مربوط به حمایت از نظام اسلامی در ابعاد مختلف را مورد توجه قرار داده است.

موضوع مشارکت، تعاون، تلاش همگانی و حضور مردم در همه صحنه‌های انقلاب اسلامی مبتنی بر آموزه‌های حیات بخش اسلام است که امام (ره)، احیاگر آن در دوره حساس کنونی بوده و رهبر معظم انقلاب اسلامی (مدظله العالی) آن راه نورانی و عزت آفرین را با حکمت، هوشمندی، تدبیر و صلابت ادامه می دهند.

انتخابات یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی ایران است که ترجمان جمهوریت نظام و در راستای تقویت آموزه‌های اسلام در جامعه بشمار می‌رود، جمهوری اسلامی الگوی نوینی از نظام‌های سیاسی است که توسط امام خمینی (ره) پایه‌گذاری شده، این الگو مردم سالاری مبتنی بر اسلام است، ساختار حکومت بر اساس آراء مردم شکل می‌گیرد و ماهیت و محتوای آن بر اسلام استوار می‌باشد. امام خمینی (ره) در حیات سیاسی خویش پس از انقلاب اسلامی همواره بر برگزاری انتخابات به موقع، حضور و مشارکت همگانی در عرصه تعیین سرنوشت، پیش گیری و جلوگیری از نفوذ و مداخله و تأثیرگذاری دشمن در فرایند انتخابات و در نهایت انتخاب اصلح تأکید داشته و رهبری معظم انقلاب اسلامی (مدظله‌العالی) نیز همانند امام (ره) بر این مؤلفه‌ها تأکید نموده‌اند.

حضرت امام خمینی (ره) در باره اهمیت انتخابات و مشارکت همه آحاد جامعه در وصیت نامه خویش فرمودند:

«وصیت من به ملت شریف آن است که در تمام انتخابات، چه انتخاب رئیس جمهور و چه نمایندگان مجلس شورای اسلامی و چه انتخاب خبرگان … در صحنه باشند و اشخاصی که انتخاب می‌کنند روی ضوابطی باشد که اعتبار می‌شود. همه مسئول سرنوشت کشور و اسلام می‌باشند.» (صحیفه امام، ج ۲۱، ص ۴۲۱ و ۴۲۲)

از منظر حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) انتخابات؛ عامل حیاتی در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است. معظم له در این رابطه می‌فرمایند:

«انتخابات، شاخص و علم نظام جمهوری اسلامی است. به کوری چشم دشمن ها، ما الحمدلله انتخابات را بدون اندک تأخیری، همیشه سروقت انجام دادیم؛ این خیلی مهم است. از سال ۵۸ که اولین انتخابات انجام‌گرفته است تا امروز، سی و یکی دو تا انتخابات انجام‌گرفته؛ سروقت، با دقت. واقعاً خودشان را کشتند که شاید بتوانند در یک برهه‌ای انتخابات مجلس را عقب بیندازند، اما نتوانستند.» (۸/۳/۹۰)

باید توجه داشت که، اگرچه انتخابات در نظام‌های دموکراتیک به عنوان مهم‌ترین نماد و تجلی مشارکت سیاسی و نقش آفرینی مردم در تصمیمات سیاسی شناخته می‌شود و در ورای این نگاه انتخابات در نظام‌های سیاسی مختلف جایگاه متفاوتی دارد، اما در نظام اسلامی انتخابات اهمیت، جایگاه و ویژگی‌های منحصر به فردی دارد. در نظام جمهوری اسلامی به دلیل عجین شدن آن با اعتقادات دینی (مردم سالاری دینی) با دیگر نظام‌های مردم سالار تفاوت هایی دارد و مهم‌ترین این تفاوت مرتبط با توانایی‌ها و قابلیت‌های نظام سیاسی با ماهیت دینی برای رسیدن به اهداف و مقاصد نهایی است. مشارکت مردم در نظام دینی مبتنی بر آگاهی، تعهد و مسئولیت‌پذیری همراه با برآورده شدن حقوق فردی و اجتماعی است، در نگاه دین مدارانه انتخابات نه تنها یک عمل سیاسی، بلکه عمل دینی و حقوقی محسوب شده و در واقع اعضای جامعه در شکل دادن به سیاست عمومی و وضعیت جامعه دخالت آگاهانه و مسئولانه می‌کنند. انتخابات ارکانی دارد که بدون توجه به آنها معنا و مفهوم واقعی پیدا نمی‌کند، در هر انتخاباتی، انتخاب شوندگان، انتخاب کنندگان، برگزارکنندگان انتخابات، قوانین انتخاباتی فضای حاکم بر انتخابات نقش‌آفرینی کرده و مؤثر هستند. انتخابات کار ویژه‌هایی دارد که در یک نگاه کلی می‌توان انتخابات را فرآیندی دانست که مردم در مدار قانون و مقررات انتخاباتی با حضور در پای صندوق‌های رأی نسبت به انتخابات مسئولان اقدام می‌کنند.

باید توجه داشت که انتخابات یکی از عرصه های نمایش وحدت است، وجود وحدت و همگرایی در برگزاری انتخابات سالم و امن و ثمربخش تأثیر بسزایی دارد، چنین انتخاباتی البته عامل اصلی اقتدار و ماندگاری نظام اسلامی و فقدان آن عامل ضعف و انزوا خواهد بود.

بدیهی است انتخابات به نوبه خود ظرفیت های ارزشمندی برای عمق بخشی وحدت اسلامی و ملی در بر دارد و تولید فرصت هم می کند که هر طیفی در بستر آن به اهداف و منافع خود برسد از جمله اینکه:
۱- باز شدن بیش از پیش باب گفتگوها و دیدارها و هم‌اندیشی‌ها در فضای انتخابات

۲- مشارکت در اداره کشور و در مدیریت شهری

۳- گرفتن وعده هایی از کاندیداها برای دستیابی به اهداف و منافع ملی

حضور مردم در صحنه و مشارکت به عنوان یکی از مهم‌ترین حقوق و تکالیف آحاد جامعه، همواره مورد تأکید دین مبین اسلام و آموزه‌های انقلاب اسلامی بوده است. به این معنا که پیش‌فرض‌های مشارکت و تمهیدات نظری و عملی آن را می‌توان در متون دین و آموزه‌های اسلامی پیگیری و مشاهده نمود. مشارکت و مردم محوری نظام اسلامی از جمله برجسته‌ترین ظرفیت‌های اسلام ناب محمدی (ص) است که نظام جمهوری اسلامی به عنوان نظام برآمده از قرآن کریم و سنت نبوی (ص) در همه مراحل و ارکان نظام اسلامی در جهت نیل به سعادت معنوی، پیشرفت همه جانبه و غلبه بر چالش‌ها و مشکلات کارآمدی آن را مورد توجه قرار داده و آزموده است.

بنابراین می‌توان گفت:

• مشارکت در نظام جمهوری اسلامی در چارچوب مردم سالاری دینی مورد توجه بوده که دربردارنده مفاهیمی چون خیر عمومی، برابری و احترام به حقوق دیگران و … است.
• مشارکت ابعاد مختلف متنوعی چون مشارکت دینی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، علمی و … دارد.
• مشارکت عمومی آحاد مردم در عرصه های مورد نیاز جامعه رابطه تنگاتنگی با مقبولیت نظام سیاسی دارد. ‌‌‌‌‌‌
• فرهنگ مشارکت دربردارنده اعتماد، تعهد، مسئولیت پذیری و … است.
• جمهوریت در نظام اسلامی برخاسته از اسلامیت است.
• تجربیات گذشته نشان می‏دهد که هیبت و شکوه جمهوری اسلامی حاصل حضور مردم در عرصه ها و صحنه‌های مختلف است. ‌‌

منبع: دفتر مکتب اندیشه های دفاعی، امنیتی، نظامی و انتظامی (دانا) دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی ‌‌‌‌‌‌‌