جاسوسی مشترک آمریکا و دانمارک علیه متحدان اروپایی و پیامدهای آن

سرویس اطلاعاتی و نظامی ارتش دانمارک ( FE )، آژانس امنیت ملی آمریکا (NSA) را قادر به استفاده از ایستگاه شنود مخفی در نزدیکی کپنهاگ با استفاده از کابل‌های اینترنت دانمارک نموده تا با همکاری با FE به پیام‌های متنی و مکالمات تلفنی تعدادی از افراد برجسته در آلمان، فرانسه، سوئد و نروژ دسترسی پیدا کند. دانمارک از لحاظ جغرافیایی یک مرکز مهم در ترافیک اینترنت است و یک موقعیت بی‌نظیر به اداره اطلاعات ارتش دانمارک داده و اداره مذکور از این موقعیت در حداکثر ممکن بهره‌برداری کرده است. تحقیقات نشان می‌دهد در فاصله سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ علاوه بر مکالمات آنگلا مرکل، صحبت‌های فرانک والتر اشتاین‌مایر، رئیس‌جمهور کنونی و وزیر خارجه وقت آلمان و پتر اشتاین‌بروک، کاندیدای حزب سوسیال‌دموکرات برای مقام صدراعظم نیز شنود شده‌اند. روزنامه چپ‌گرای دانمارکی اطلاعات در سال ۲۰۱۴ پس از ارزیابی اسناد فاش شده توسط اسنودن مدعی شد: «دانمارک یکی از حداقل ۳۳ کشوری است که از عملیات در نظارت بر ارتباطات الکترونیکی در سراسر جهان پشتیبانی می‌کنند.»

تحقیقات تلویزیون دانمارک بر اساس یک گزارش اطلاعاتی داخلیِ این کشور است که در سال ۲۰۱۳ در پاسخ به افشاگری اسنودن سفارش داده شد تا مشخص کند که آمریکا گوش‌های بزرگ خود را در خاک دانمارک چگونه مستقر کرده است. سرویس اطلاعاتی نظامی دانمارک از سال ۲۰۲۰ در مظان اتهام قرار داشته چرا که به آژانس امنیت ملی آمریکا اجازه داده شخصیت‌های دانمارکی و گروه‌های صنعتی را شنود کند. سرویس اطلاعات نظامی خارجی دانمارک به طور مخفیانه موفق به دسترسی و استفاده از این کابل‌ها شد و به دنبال آن تلاش کرد تا از این راه نزد سرویس اطلاعاتی آمریکا کسب درآمد کند. سرویس اطلاعات نظامی خارجی دانمارک با کمک آمریکا، یک مرکز بزرگ پردازش داده را در جزیرۀ آماگر واقع در شرق کپنهاگ بنا کرد تا به سرویس‌های اطلاعاتی امکان دهد از هرگونه ارتباطات رهگیری شده به کمک ابزار‌های نظارت الکترونیکی جاسوسان سایبری آمریکا بهره‌برداری کنند.

آمریکا در اواخر دهه ۲۰۱۰ به فکر راه‌اندازی مرکزی در شمال اروپا برای پردازش اطلاعات جمع‌آوری شده از این قاره افتاد، دانمارک؛ عضو ناتو و اتحادیه اروپا گزینه مناسب و قابل پیش‌بینی برای این طرح بود. طبق اعلام رادیو دانمارک، سازمان امنیت آمریکا قادر به دسترسی به پیام‌های متنی، تماس‌های تلفنی مقامات، از جمله جستجوها، گپ‌ها و پیام‌رسانی و جاسوسی از مقامات عالی‌رتبۀ آلمان بود. افشاگری‌های رادیو دانمارک بر اساس یک گزارش محرمانۀ وزارت دفاع دانمارک صورت گرفت. این گزارش تحقیق، عملیات محرمانۀ «دان هامر» نامیده می‌شود که پس از ماجرای اسنودن، انجام این تحقیق توسط وزارت دفاع دانمارک در دستور کار قرار گرفت. وزیر دفاع دانمارک، بدون سخن گفتن مستقیم از این اتفاقات، در بیانیه‌ای کوتاه جاسوسی سیستماتیک متحدان نزدیک خود را غیر قابل قبول دانست. در این تحقیق بر همکاری بین NSA و سرویس مخفی دانمارک در نظارت بر کشورهای همسایه اروپایی در سال ۲۰۱۵ استناد شده است؛ اما مشخص نیست که پس از آنچه اتفاقی افتاده و چه وقت دولت دانمارک از آن مطلع شده است. گزارش شبکه تلویزیونی DR حاکی است که وزیر دفاع دانمارک برامسن که از ماه ژوئن سال ۲۰۱۹ در این سمت مشغول به کار است، در اوت سال ۲۰۲۰ از این موضوع باخبر شده است. این رسوایی منجر به اخراج «لارس فایندسن»، رئیس FE و سه مأمور دیگر توسط برامسن در ماه اوت همان سال شد. دولت دانمارک این افراد را به نگاه‌داشتن اطلاعات ضروری و حیاتی و کسب غیرمجاز اطلاعات شهروندان دانمارکی متهم کرد.

در جریان شورای مشترک وزیران فرانسه و آلمان در ۳۱ مه، (۱۰ خرداد ۱۴۰۰) دو رئیس دولت توضیح دادند که آن‌ها از آمریکا و دانمارک خواسته‌اند که دربارۀ اتفاقات کنونی ازجمله ادعاهای جاسوسی از برخی مقامات از درباره صدراعظم آلمان شفاف‌سازی کنند. پس از جلسۀ کابینه فرانسه و آلمان در پاریس، مکرون چنین واکنش نشان داد: «اگر اطلاعات صحیح باشد این امر بین متحدان قابل قبول نیست. من پیوندهای اعتماد که اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها را با هم متحد می‌کند دوست دارم و جایی برای سوءظن وجود ندارد. به همین دلیل ما به دنبال وضوح کامل در این زمینه هستیم. ما درخواست کردیم که شرکای دانمارکی و آمریکایی تمام اطلاعات مربوط به این افشاگری‌ها و اتفاقات گذشته را ارائه کنند.» کلمنت بون، وزیر اروپای دولت فرانسه که این ادعاها را بسیار جدی می‌داند معتقد است: «این اقدامات عواقب بدی در مسیر همکاری‌ها به وجود خواهد آورد. دانمارکی‌ها به عنوان شرکای اتحادیه اروپا باید بپذیرند که در همکاری با آمریکا مرتکب اشتباه شده‌اند، باید بین متحدان اعتماد وجود داشته باشد.» سخنان مکرون توسط صدراعظم آلمان چنین تایید شد: «فقط می‌توانم آنچه را که امانوئل مکرون بیان کرد، تایید و تکرار کنم. اطمینان یافتم که موضع مقامات دانمارک در این باره زمینۀ مناسب نه تنها برای روشن کردن واقعیت بلکه برای ایجاد روابطی اعتمادآمیز، مبنای بسیار خوبی است.»

به اعتقاد «اشتفن زایبرت» سخنگوی دولت آلمان؛ دولت فدرال گزارش را مورد توجه قرار داده و برای روشن شدن موضوع با تمام ارگان‌های مربوطۀ ملی و بین‌المللی در تماس است. برلین عموماً موضع‌گیری زود هنگام نمی‌کند. این بدان معنا نیست که اظهاراتی در مورد صحیح بودن یا نبودن وضعیت بیان شود. ارنا سولبرگ، نخست‌وزیر نروژ مدعی شد: «غیر قابل قبول است اگر کشورهایی که همکاری نزدیک با متحدان خود دارند، نیاز به جاسوسی از یکدیگر داشته باشند. خواهان اطلاعات بیشتر از دانمارک هستیم. ما اطلاعات مربوط به آن را خواستیم. خوشحالم که آمریکایی‌ها به وضوح اعلام کردند که در مورد جاسوسی از متحدان در سال ۲۰۱۴ شیوۀ خود را تغییر دادند. با همتای دانمارکی خود گفت‌وگو داشتم و او به من اطمینان داد که ما باید جاسوسی از دوستان و متحدان را غیر قابل قبول و غیرضروری بدانیم.» «فرانک باکه ینسن»، وزیر دفاع نروژ نیز که جاسوسی از متحدان را غیر قابل پذیرش و غیرضروری دانسته، احساس می‌کند که همتای دانمارکی‌اش فریب خورده است.

«پتر هولتکویست»، وزیر دفاع سوئد می‌خواهد اطلاعات کاملی در مورد شرکت‌ها، منافع و شهروندان سوئدی که در این عملیات از آن‌ها جاسوسی شده، داشته باشد. وی افزود: «به عنوان یک وضعیت غیر قابل دفاع خواستار برخورد جدی با آن هستیم.» «ماریا زاخارووا»، سخنگوی وزارت خارجه روسیه درباره جاسوسی آمریکا به کمک دانمارک، این مسئله را تنها نوک کوه یخ می‌داند. به باور او کشورهای عضو ناتو نمی‌دانند چه اتفاقی در خاک آن‌ها می‌افتد. سخنگوی وزارت خارجه چین هم آمریکا را بزرگ‌ترین امپراتوری دزدی از اسناد محرمانه معرفی می‌کند. این واقعیت که NSA آمریکا از سیاستمداران و شرکت‌های اروپایی و به ویژه آلمان جاسوسی می‌کند، از چند سال پیش آشکار شده بود. با این حال معلوم نبود که کشورهایی مانند دانمارک چگونه در این مسیر به آمریکا کمک کرده‌اند. این اقدام مشترک دانمارک و آمریکا موجب انتقاد تند همسایگان دانمارک شده و خرده‌گیری‌ها پایان‌ناپذیر است. دولت‌های نروژ و سوئد از کپنهاگ توضیح می‌خواهند و فشار بر دانمارک پس از فاش شدن اقدامات جاسوسی این کشور به سفارش آمریکا در حال افزایش است. در غرب متحدان به یکدیگر سوءظن پیدا کرده اما احتمالاً پوتین به وجد آمده است. در دانمارک نیز بین دولت و کادر مدیریت نهاد اطلاعاتی اختلاف ایجاد شده است. مکرون و مرکل و دیگران با واقعیت آشنا هستند و می‌دانند جاسوسی انجام می‌گیرد. هرچند انتقادهایی از سوی آلمان دیده می‌شود اما آلمان‌ها نیز مورد سوءظن هستند، آن‌ها چند سال پیش رسوایی داشتند که نشان داد چگونه سرویس مخفی ارتش آلمان در جاسوسی علیه دیگر شرکای اتحادیه اروپا دخیل بودند.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»