بلاتکلیفی‌ها و ابهامات مذاکرات صلح افغانستان
یکی از موضوعات اصلی در سردرگمی‌هایِ حاکم بر گفت‌وگوهای صلح با طالبانِ افغانستان این است که «دونالد ترامپ»، رئیس‌جمهور تروریست آمریکا، کاملاً متعهد به یک راهبرد خروج است که طبق تعریف خویش، به این جنگ بی‌پایان خاتمه خواهد داد.
اگرچه آمریکا و طالبان ۲۹ فوریه سال ۲۰۲۰ در دوحه به توافقِ صلح جامعی دست یافتند، اما بازیگران داخلی و خارجی همچنان نگران هستند که مذاکرات بعدی درون افغانی برای دستیابی به راه‌حل سیاسی با طالبان با مشکل مواجه شود.
دستیابی آمریکا و طالبان به یک توافقِ صلحِ متعادل همواره مورد تردید بوده است. اگرچه ترامپ ادعا کرده است که این توافق شرطی بوده و جدول زمانی ندارد، اما این جدول زمانی در واقعیت وجود داشته است. اگرچه این توافق رویِ کاغذ شرطی است، اما دستیابی به توافق، قبل از انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر سال ۲۰۲۰، جدول زمانی ضمنی این توافق محسوب می‌شود. این توافق به ترامپ امکان می‌دهد تا در انتخابات از این دستاورد به نفع خود بهره برداری کند.
طالبان با آگاهی از این امر، از آن به نفع خود بهره برداری کرده است. اصرار طالبان برای مذاکره نخست با آمریکا و نه با افغان‌ها، و استفاده آن‌ها از تاکتیک فشار از طریقِ طولانی کردن مذاکرات، طی ۱۸ ماه برای به خطر انداختن جدول زمانی ترامپ، به نتیجه‌ای منجر شد که کاملاً به نفع طالبان است. آمریکا این توافق را به عنوان بهترین توافق عملی پذیرفت تا مذاکرات درون افغان را به سرعت آغاز کند و ۱۰ مارس هم این توافق را به تأیید شورای امنیت سازمان ملل رساند تا همه طرفین را برای تداومِ آن، تحت فشار بگذارد.
تعهدات طالبان در این توافق به‌طور کلی تعریف شده و عدم تهدید امنیت و حمله به نیروهای آمریکا یا متحدان آن و جلوگیری از دیگر سازمان‌هایِ تروریستی از انجام این کار، مهم‌ترین تعهد آن‌ها است. آن‌ها همچنین موافقت کرده‌اند که ۱۰ مارس مذاکرات درون افغان را با کمیته‌ای از نمایندگان به رهبریِ دولت افغانستان آغاز کنند. تعهدات آمریکا مشخص هستند. طی ۱۳۵ روز نخست، یعنی تا اواسط ژوئیه، آمریکا نیروهای خود را از ۱۳ هزار به ۸۶۰۰ کاهش خواهد داد. نیروهای ائتلاف هم به طور متناسب کاهش خواهد یافت. آمریکا همچنین لغوِ تحریم‌های سازمان ملل علیه طالبان را تا ۲۹ می و تحریم‌هایِ آمریکا را تا ۲۴ اوت برعهده گرفته است.
با فرض تداوم حسن نیت همه طرفین، طبق این توافق، آمریکا و نیروهایِ ائتلاف و پیمانکاران پشتیبانی جنگی تا نه ماه و نیم دیگر، یعنی تا پایان ماه آوریل ۲۰۲۱، از افغانستان خارج خواهند شد. به‌طور فرضی، تا آن زمان مذاکرات درون افغان در مورد شکل راه‌حل سیاسی به نتیجه خواهد رسید. با این وجود، این توافق و مذاکرات درون افغان از همین الان به بن بست رسیده و تاریخِ آغاز آن یعنی ۱۰ مارس سپری شده است.
«اشرف غنی»، رئیس‌جمهور افغانستان، آزادی ۵۰۰۰ هزار زندانیِ طالبان به عنوان پیش شرط گفت‌وگوها را رد و ادعا کرده است که در مورد شرایط توافق نهایی، با وی مشورت نشده است. نهایی کردن ترکیب کمیته افغان برای مذاکره با طالبان، شاید مهم‌ترین چالشِ آغاز گفت‌وگوهای درون افغان باشد. طالبان مشروعیتِ دولت اشرف غنی و مذاکره با دولت افغانستان را رد کرده است. برای حل این موضوع، دولت افغانستان کمیته‌ای فراگیر به نمایندگی از جناح‌های سیاسیِ مختلف را برای مذاکره پیشنهاد کرده است. عدمِ وحدت در دولت افغانستان هم در بدترین زمان ممکن رخ داده و مزید بر علت ناامیدی و بلاتکلیفی شده است. مشارکت عبدالله عبدالله، رقیب اشرف غنی، نیز معلوم نیست. عبدالله عبدالله ادعا می‌کند که در انتخاباتِ سال گذشته (سال ۱۳۹۸) پیروز شده است. وی مشروعیت اشرف غنی را رد کرده و همزمان با اشرف غنی در ۹ مارس، مراسم تحلیف ریاست جمهوری جداگانه برگزار کرده است.
با این حال، بلاتکلیفی‌ها و ابهامات در اردوی طالبان نیز به چشم می‌خورد. این امر، وحدت رهبری این گروه، تعهد جناح‌های مختلف آن بر توافقِ صلح و پایبندی و عدم پایبندی آن‌ها به شرایط عدم خشونت را در بر می‌گیرد. این احتمال وجود دارد که طالبان از این فرصت برای گسترشِ مناطق تحت کنترل خویش بهره‌برداری کرده و آستانه اقدام تلافی جویانه نظامی آمریکا - افغانستان را محک بزند. بینشِ قابل اعتماد در مورد طالبان سخت است. بر اساس منابعِ مختلف، بی‌اعتمادی به طالبان فصلِ مشترک همه کسانی است که با طالبان مراوده دارند.
ظاهراً یک الحاقیه سری بر این توافق صلح، مبنی بر بقایِ یک تیم کوچک ضد تروریستی آمریکا در افغانستان برای مبارزه با تروریست‌هایِ بین‌المللی، به‌ویژه شعبه محلی داعش در ولایت خراسان، یکی دیگر از ابهامات است. اگر این امر صحت داشته باشد، همه نیروهای آمریکا از افغانستان خارج نخواهند شد. فرض بر این است که طالبان با این استثناء موافقت خواهد کرد، زیرا ولایت خراسانِ داعش، دشمن مشترک آمریکا، دولتِ افغانستان و طالبان محسوب می‌شود. اما این فرضیه در مورد القاعده صدق نمی‌کند که یک گروه تروریستی بین‌المللی بوده و با عناصرِ ذی نفوذ طالبان نیز ارتباط دارد.
به‌طور خلاصه، بلاتکلیفی‌ها و ابهامات متعددی در متنِ توافق صلح آمریکا و طالبان وجود دارد، اما حوادث ممکن است به سرعت تغییر کرده و بهتر یا بدتر شود.
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح:
«گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :