موانع و چشم‌انداز تشکیل دولت نجیب میقاتی در لبنان

میقاتی در حالی مسئول تشکیل دولت شده است که پیش از او و در یک سال گذشته مصطفی ادیب و سعدالدین حریری در تشکیل دولت ناکام ماندند. نجیب میقاتی متولد سال ۱۹۵۵ در طرابلس، بازرگان و سیاستمدار باسابقه لبنانی است که پیش از این دو بار، نخست در سال ۲۰۰۵ و سپس در سال ۲۰۱۱ میلادی نخست‌وزیر لبنان شده است. میقاتی ازجمله شخصیت‌های مهم و شناخته شدۀ سیاسی است که از متحدان حزب المستقبل و خانوادۀ حریری در لبنان به حساب می‌آید. او همواره از مقاومت لبنان علیه رژیم صهیونیستی تمجید کرده، اما منتقد رویکردِ حزب‌الله در قبال سوریه است.

رأی پارلمان یکی از شروط مهم تشکیل دولت در لبنان است. مجلس لبنان ۱۲۸ نماینده دارد که به علت فوت ۲ نفر و استعفای ۸ نفر، اکنون به ۱۱۸ نفر کاهش یافته است. از این ۱۱۸ نفر، نجیب میقاتی توانسته است موافقت و همراهی ۷۲ نماینده معادل ۶۱ درصد را برای تشکیل دولت کسب کند که برای تشکیل دولت رقم مناسبی است. فراکسیون المستقبل به ریاست حریری با ۱۷ نماینده که مهم ‎ ترین حزب اهل سنت لبنان است، التنمیه و التحریر به ریاست نبیه بری با ۱۷ نماینده و ۴ نمایندۀ مستقل، (دیدگاه‌های نبیه بری که ریاست پارلمان را بر عهده دارد و از حمایت و پشتیبانی حزب‌الله برخوردار است، به نوعی مواضع شیعیان لبنان هم محسوب می‌شود) فراکسیون الوفاء للمقاومه وابسته به حزب‌الله با ۱۲ نماینده، فراکسیون التقدمی الاشتراکی به ریاست ولید جنبلاط با ۷ نماینده، التکتل الوطنی وابسته به تیار المرده با ریاست سلیمان فرنجیه با ۵ نماینده، القومیه الاجتماعیه با ۳ نماینده، الوسط المستقل با ۲ نماینده و اللقاء التشاوری با ۲ نماینده موافق از مجموع ۴ نماینده، جریان‌هایی هستند که با تشکیل دولت توسط میقاتی موافقت نموده و از او استقبال کرده‌اند.

الجمهوریه القویه وابسته به حزب نیروهای لبنان به ریاست سمیر جعجع با ۱۴ نماینده، لبنان قوی وابسته به جریان ملی آزاد به ریاست جبران باسیل با ۱۷ نماینده، فراکسیون النواب الارمن با ۳ نماینده، ضمانه الجبل با ۴ نماینده و ۳ نمایندۀ مستقل و دو نماینده از اللقاء التشاوری، فراکسیون‌هایی هستند که رأی مخالف به تشکیل دولت توسط میقاتی داده‌اند. جبران باسیل که ضلع مسیحی جریان مقاومت را رهبری می‌کند و یکی از سه ضلع ائتلاف ۸ مارس است با این توجیه که بین میقاتی و حریری تفاوتی نمی‌بیند، از دادن رأی موافق به او امتناع کرده است؛ اما با این حال ممکن است نظر او پس از رایزنی‌ها تغییر کند. چرا که میقاتی از سوی میشل عون، رئیس‌جمهور مارونی و رهبر سابق جریان آزاد ملی که باسیل هم اکنون ریاست آن را بر عهده دارد، مأمور تشکیل کابینه شده است.

در خصوص مواضع و دیدگاه‌های کشورهای خارجی نیز آنچه تاکنون مشاهده شده است، موافقت ضمنی با مأموریت میقاتی در تشکیل دولت بوده است. به عبارتی نجیب میقاتی برخلاف سعدالدین حریری تا حد زیادی از حمایت منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار است. در سطح بین‌الملل آمریکا، فرانسه و اتحادیه اروپا طی اظهاراتی حمایت مشروط خود از میقاتی را اعلام کرده‌اند. در سطح کشورهای عربی نیز مصر و اردن طی مواضع مشابهی پشتیبانی خود را از میقاتی ابراز داشته و قطر و امارات نیز با میقاتی مخالفت نکرده‌اند. عربستان هم که تا پیش از این با تشکیل هر دولتی که حزب‌الله در آن حضور داشته و یا از حمایت و همراهی حزب‌الله برخوردار بود مخالفت می‌کرد، موضع خاصی اتخاذ نکرده و یک رویکرد خنثی در پیش گرفته است.

گزاره‌های مختلفی وجود دارد که نشان می‌دهد، نجیب میقاتی با اینکه راه دشواری در پیش رو دارد، اما در نهایت در تشکیل دولت موفق خواهد شد. اجماع در داخل (شامل: حمایت قریب به اتفاق احزاب، ائتلاف‌ها و جریان‌های سیاسی) و عدم مخالفت‌های خارجی که در بالا به آن‌ها پرداخته شد، دو گزاره مؤثر در این زمینه است. ضمن اینکه در سطحِ جامعۀ لبنان نیز نجیب میقاتی به استثنای واکنش‌های محدود در شبکه‌های اجتماعی، با واکنش تندی از سوی مردم و افکار عمومی مواجه نشد. علاوه بر این‌ها، نجیب میقاتی برخلاف حریری، یک سیاستمدار واقع بین است که آن را نه تنها در چینش اعضای کابینه که متشکل از تمام جریان‌های داخلی است و عدم اختلاف ریشه‌ای با رئیس‌جمهور، بلکه در برنامه‌های اعلامی‌اش نیز که روی نقطه‌های ثقل بحران در لبنان متمرکز شده است می‌توان دید. وی حل بحران اقتصادی، تأمین سوخت و راه‌اندازی نیروگاه‌های برق، حمایت از طبقات آسیب‌پذیر و ثبات در قیمت پول ملی را اولویت‌های اصلی دولت خود معرفی کرده است.

اینکه میقاتی مسائل ملی و سیاسی را بر روابط شخصی که ویژگی حریری است، ترجیح می‌دهد، یک مزیت مهم برای او محسوب می‌شود. دیدار و گفت‌وگوی او با جبران باسیل بلافاصله پس از بازگشتش از یونان درحالی‌که حریری از هرگونه گفت‌وگو و دیدار با باسیل خودداری می‌کرد، یک مثال روشن در این زمینه است. اما با وجود فرصت‌های ذکر شده، میقاتی با برخی چالش‌ها در تشکیل دولت مواجه است. سهم‌خواهی احزاب و جریان‌های سیاسی به ویژه احزابی که در ۱۴ مارس حضور دارند و همیشه در پی کسب سهم‌های بیشتر در دولت بوده‌اند، بحران اقتصادی رو به گسترش و تحریم‌های خارجی، همچنین موقت بودن دولتی که میقاتی تشکیل می‌دهد، چرا که در سال آیندۀ میلادی انتخابات پارلمانی برگزار خواهد شد و البته شک و تردیدها دربارۀ حمایت‌های خارجی، چهار چالش مهم میقاتی در این زمینه است.

در پایان آنچه باید بر آن مجدداً تأکید داشت این است که میقاتی همچنان راه سختی برای تشکیل دولت در پیش رو دارد و کماکان با موانع مختلفی در این زمینه مواجه است؛ موانعی که عمدتاً منشأ داخلی دارد و به بافت خاص جمعیتی، طایفه‌ای و سیاسی در این کشور بر‌می‌گردد که همواره هستۀ اولیه بی‌ثباتی در این کشور بوده است.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»