فرصت‌ها و پیامدهای راهبردی عضویت در سازمان شانگهای
فرصت‌ها و پیامدهای راهبردی عضویت در سازمان شانگهای
برخلاف سایر سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای که هر یک به نوعی تحت نفوذ آمریکا و اروپا هستند، سازمان همکاری‌های شانگهای که خود را پادزهر سلطۀ غرب معرفی می‌کند، از زمانی که در سال ۲۰۰۱ شکل گرفت تا امروز که به یک سازمان موفق منطقه‌ای و جهانی تبدیل شده، مستقل و به دور از هرگونه اعمال نفوذ آمریکا و کشورهای اروپایی عمل کرده است. شانگهای تنها سازمانی محسوب می‌شود که حوزۀ تمدنی انگلوساکسونی در آن راه نیافته است.
عضویت ایران
سازمان شانگهای در سال ۲۰۰۱ توسط رهبران چین، روسیه، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان با هدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه، پایه‌گذاری شد. چین و روسیه نقش اصلی و تعیین‌کننده در این سازمان دارند. جمهوری اسلامی ایران از سال ۲۰۰۵ عضو ناظر این سازمان و همواره متقاضی تغییر وضعیت عضویت به دائمی بود اما بنا به دلایل مختلف از جمله قواعد داخلی سازمان شانگهای و مخالفت برخی اعضاء، این امر میسر نشده بود. سرانجام در بیستمین اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای که اخیراً در تاجیکستان برگزار شد، سند عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران مورد پذیرش سران قرار گرفت که یک گام مهم راهبردی قلمداد می‌شود. هم‌اکنون و با عضویت ایران، سازمان شانگهای دارای ۹ عضو دائم، ۳ عضو ناظر و ۶ شریک بحث و گفت‌وگو؛ است؛ به این ترتیب این سازمان حدود ۴۴ درصد جمعیت جهان، ۲۵ درصد خشکی‌های زمین، ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی دنیا، ۶۵ درصد بازار جهانی، ۳۰ درصد گاز، ۵۰ درصد ذخایر اورانیوم و ۲۵ درصد ذخایر نفتی جهان را در اختیار خواهد گرفت.
فرآیند عضویت قطعی ایران به خاطر مقررات و رویه‌هایی که در سازمان شانگهای وجود دارد، حداکثر دو سال طول می‌کشد. کاهش این زمان به کمتر از یک سال مستلزم سرعت‌بخشی به سازوکارهای داخلی و خارجی در این رابطه است. کما اینکه باید مراقبت نمود تا در این مدت اختلاف سیاسی نامتعارف بین ایران و اعضای سازمان شانگهای رخ ندهد، آن هم در شرایطی که نیروهای متخاصم منطقه و بین‌الملل از عضویت ایران در سازمان شانگهای نگران هستند. در حال حاضر تسریع در پیشبرد مکانیسم‌های داخلی عضویت ایران در سازمان شانگهای، مهم‌ترین اولویتی است که باید مورد توجه قرار گیرد. در این زمینه نقش مجلس شورای اسلامی با توجه به وظیفه‌ای که در خصوص تصویب عضویت ایران در سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای دارد، ویژه قلمداد می‌شود و لازم است تا هرچه سریع‌تر عضویت ایران در سازمان شانگهای به تصویب نمایندگان برسد.
فرصت‌ها و دستاوردها
با تأیید سند عضویت دائم کشورمان در سازمان شانگهای، به طور مشخص در دو عرصۀ اقتصادی - بازرگانی و سیاسی - امنیتی، فرصت‌های مهمی پیش روی ایران قرار خواهد گرفت. در عرصۀ اقتصادی، عضویت ایران در سازمان شانگهای باعث ارتقای شاخص‌های اقتصادی کشور در عرصۀ تجارت خارجی می‌شود و به تسهیل و تسریع بسترها و زمینه‌های ورود پرشتاب ایران به بازار ۳.۵ میلیارد نفری شرق منجر خواهد گردید که یکی از بازارهای پرسود و ارزشمند اقتصادی در جهان امروز و آینده است. ضمن اینکه پیش بینی می‌شود میزان تجارت بین‌المللی با تمرکز بر کالاهای آسیایی نیز به بیش از دو برابر برسد. اتصال به منابع زیرزمینی آسیایی، ایجاد احتمالی منطقۀ آزاد تجاری با کشورهای عضو، تقویت سرمایه‌گذاری خارجی، رونق فعالیت‌های بنادر ایران، گسترش همکاری‌های بانکی، تضمین بازار انرژی ایران و افزایش ظرفیت اقتصادی ایران از دیگر فرصت‌های پیش روی ایران است.
در زمینۀ فرصت‌های سیاسی - امنیتی نیز عضویت دائم جمهوری اسلامی در سازمان شانگهای باعث ارتقای اعتبار متقابل، پرستیژ و نفوذ بین‌المللی می‌شود. ایران هم اکنون به عضویت یک سازمان امنیت دسته جمعی درآمده است که چهار قدرت اتمی یعنی روسیه، چین، هند و پاکستان در آن حضور دارند و از میان آن‌ها روسیه و چین عضو دائم شورای امنیت هستند. ضمن اینکه سازمان شانگهای نقش موازنه دهنده در صحنۀ بین‌الملل و در مقابل آمریکا و کشورهای اروپایی و ناتو دارد و از آمریکا خواسته است تمام نیروها و پایگاه‌های نظامی خود را از سرزمین کشورهای عضو بیرون ببرد. ایران تاکنون در سازمان‌های منطقه‌ای مختلفی اعم از سازمان همکاری‌های اسلامی، اکو و غیره عضویت داشته است، اما در میان آن‌ها سازمان شانگهای از نظر کمی و کیفی، بزرگ‌ترین سازمان منطقه‌ای محسوب می‌شود که دارای بیشترین اشتراکات تمدنی و فرهنگی و حتی دیدگاه‌های مشترک سیاسی با ایران است.
تبعات راهبردی
شکستن انحصار غرب در روابط خارجی ایران که همواره در حوزۀ روابط خارجی پررنگ بوده است و ایجاد توازن و تنوع بخشی در عرصۀ روابط خارجی به خصوص از طریق پیشبرد و تقویت دکترین آسیاگرایی و گسترش تعاملات خارجی با چین، روسیه، هند و سایر کشورهای آسیایی، یکی از راهبردهای مهم است که بنا بر رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در یکی دو سال اخیر با جدیت خاصی در دستور کار قرار گرفته است. پس از امضای سند جامع مشارکت راهبردی ۲۵ ساله با چین و رایزنی برای امضای سند همکاری‌های راهبردی با روسیه، پذیرش عضویت دائم ایران در سازمان شانگهای، گام سوم تعیین‌کنندۀ حرکت تهران بر روی ریل آسیاگرایی محسوب می‌شود که قطعاً نتایج مهمی به دنبال خواهد داشت. ضمن اینکه عضویت دائم در سازمان شانگهای می‌تواند زمینه‌های تعامل قوی و ورود احتمالی ایران به اتحادیۀ بریکس (پیمانی اقتصادی شامل کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) را نیز که بیش از ۵۰ درصد جمعیت جهان و ۴۲ درصد گردش مالی دنیا را در اختیار دارد، فراهم کند.
پس ا ز امضای سند ۲۵ سالۀ با چین، عضویت در سازمان شانگهای را باید دومین بازی برد - برد جمهوری اسلامی در عرصۀ روابط خارجی دانست که صرف نظر از آثار و نتایج مثبت سیاسی، اقتصادی و امنیتی، از نقطه نظر تقویت موازنۀ راهبردی در حوزۀ سیاست خارجی و همچنین گسترش همکاری‌های امنیتی و توسعۀ مناسبات راهبردی در حوزۀ اقتصادی حائز اهمیت تلقی می‌شود. این موضوع نه تنها باعث تقویت جایگاه منطقه‌ای و حتی جهانی ایران می‌شود، بلکه به بهبود همکاری‌های منطقه‌ای نیز کمک قابل توجهی خواهد کرد.
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :