دلایل و پیامدهای احیای روابط کشورهای عربی با سوریه
احیای روابط جهان عرب با سوریه
در هفته‌های گذشته و برای نخستین بار پس گذشت ۱۰ سال، عبدالله دوم از پادشاه اردن و شیخ محمدبن‌زاید، ولیعهد امارات با بشار اسد تماس تلفنی برقرار کردند. بررسی راه‌های تقویت و گسترش همکاری‌های دوجانبه، موضوع اصلی گفت‌وگوهای پادشاه اردن و ولیعهد امارات با رئیس‌جمهور سوریه بود. مسئولان اردن برای نشان دادن حسن نیت خود، از رسانه‌ها و مقامات خود خواسته‌اند که از حمله و انتقاد از رهبران سوریه و ارتش این کشور اجتناب کنند. اخیراً وزرای انرژی سوریه، لبنان، مصر و اردن نیز در امان گردهم آمده و بر تسریع احداث خط گاز عربی از مصر به لبنان توافق کردند. مقامات مصر به عنوان یکی از مهمترین کشورهای مهم عربی، از راه‌های مختلف از جمله انجام سفرهای پنهان هیئت‌های سیاسی، نظامی و امنیتی در حال زمینه‌سازی برای انجام اولین گفت‌وگوی مستقیم رئیس‌جمهور مصر با بشار اسد هستند. پارلمان مصر نیز در اقدامی مهم خواستار بازسازی روابط دولت این کشور با سوریه شده است. در مهر ماه امسال هم برای نخستین بار پس از شروع بحران سوریه، وزرای خارجه دو کشور در حاشیۀ نشست عمومی سالانه سازمان ملل در نیویورک با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو کردند. در همین حال، ژنرال السیسی، رئیس‌جمهور مصر نیز در سفر اخیر خود به آمریکا از سوریه به عنوان عمق راهبردی خود نام برده بود. افزون بر این‌ها، «خالد الحمیدان»، رئیس سرویس اطلاعات عربستان هم با هدف برقراری کانال ارتباطی در سفر به دمشق با بشار اسد و علی مملوک رئیس دفتر امنیت ملی سوریه دیدار کرده است. شایان ذکر است به غیر از کویت، قطر و عربستان دیگر کشورهای حوزه خلیج‌فارس سفارت خود در سوریه را بازگشایی کرده‌اند.
دلایل و انگیزه‌ها
حد فاصل سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸ یکی از طولانی‌ترین جنگ‌های منطقه‌ای در سوریه رخ داد. سرنگونی نظام سیاسی سوریه و بشار اسد، در رأس اهداف تروریست‌ها و جنگجویان داخلی و حامیان خارجی آن‌ها قرار داشت. پس از گذشت ۱۰ سال از نخستین روزهایی که سوریه در باتلاق بحرانی عمیق و پیچیده که نقش متغیرها و عوامل خارجی در آن برجسته‌تر بود فرو رفت، امروز دیگر برای همه روشن شده است که دولت و ملت سوریه پیروز واقعی این جنگ بوده‌اند. جنگی که قرار بود به گسترش نفوذ آمریکا بینجامد، موجب تقویت دشمنان آمریکا در منطقه شده است. در دو سال گذشته نیز دولت سوریه موفقیت‌های راهبردی منحصر به فردی در عرصه‌های میدانی، سیاسی و نظامی کسب نموده است که نه تنها باعث ارتقا وزن و جایگاه سیاسی این کشور در معادلات منطقه‌ای بلکه در بین کشورهای عربی شده است. کشور سوریه که به لطف مقاومت و ایستادگی خود از یکی از پیچیده‌ترین، مخرب‌ترین و خطرناک‌ترین بحران‌های یک سده اخیر در نظام بین‌الملل موفق بیرون آمده است، امروز قدرتی به مراتب بیشتر از سال‌های پیش از بحران دارد؛ این همان واقعیت کتمان ناپذیری است که کشورهای عربی آن را دریافته و با عقب‌نشینی از مواضع ده سالۀ خود، در پی از سرگیری روابط دیپلماتیک با دمشق برآمده‌اند.
بدون تردید نابودی داعش در سال ۲۰۱۸ که مهمترین عنصر و عامل بحران‌ساز در سوریه به شمار می‌رفت و بازیابی استقلال و حاکمیت ملی بر بخش بزرگی از سرزمین سوریه، نقش بسیار مهمی در تمایل کشورهای عربی برای ایجاد گشایش‌های دیپلماتیک با دمشق دارد. به استثنای مناطقی در شمال غرب سوریه که در اختیار جبهه النصره و سایر گروه‌های تروریستی تحت حمایت ترکیه است، سایر مناطق آزاد شده و به کنترل دولت سوریه درآمده است. اخیراً نیز خبرهایی منتشر شد مبنی‌بر اینکه ارتش سوریه خود را برای انجام عملیات گسترده جهت پاک‌سازی مناطق مختلف استان‌های اِدلب و حلب (لوزه، جسرالشغور، مرعیان، حرش باتنته، دارعزه، احسم، حومۀ الفوعه و کفریا و …) از نیروهای متجاوز خارجی و تروریست‌ها آماده کرده است. این عملیات که به احتمال زیاد در هفته‌های آینده آغاز خواهد شد، قطعاً نقش مؤثری در پایان حیات نظامی گروه‌های تروریستی باقی مانده در سوریه خواهد داشت.
مجموع تحولات فوق در کنار پیروزی مجدد بشار اسد در انتخابات اخیر ریاست جمهوری، شکست قانون سزار آمریکا و تحریم‌های ناشی از آن، خروج آمریکا از افغانستان و خارج شدن سوریه از اولویت سیاست خارجی دولت بایدن، موجب تقویت این باور در بین کشورهای عربی شده است که باید مسیر خود را از منافع کاخ سفید جدا کنند. چرا که دورنمای شکست ایالات متحده در سوریه و همچنین موقعیت مهم، حیاتی و ژئوپلیتیکی این کشور باعث شده است کشورهای عربی به سوی از سرگیری مناسبات دیپلماتیک، اقتصادی و امنیتی با سوریه حرکت کنند.
پیامدهای راهبردی
از سرگیری روابط کشورهای عربی با دمشق به معنای شکست تمام پروژه‌های سرنگونی نظامی سیاسی مستقر در سوریه است که در دو بُعد سخت‌افزاری و نرم‌افزاری دنبال می‌شد. در سطوح راهبردی نیز این موضوع فرصت‌های مهمی پیش روی دولت سوریه می‌گذارد تا از پیامدها و خسارت‌های ناشی از ۱۰ سال جنگ و درگیری عبور کند. روند تغییراتی که در روابط کشورهای عربی با سوریه مشاهده می‌شود باعث تقویت جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی سوریه و متعاقب آن جبهۀ مقاومت شده و به بازیابی نقش محوری این کشور در معادلات منطقه کمک می‌کند. برجسته شدن نقش جمهوری اسلامی ایران به واسطۀ حمایتی که از سوریه در طول بحران داشت، تضعیف بازیگری رژیم صهیونیستی در منطقه، تقویت نقش موازنه‌ساز سوریه، شکل‌گیری فضای مناسب برای به هم پیوستگی کشورهای جبهه مقاومت با سایر کشورها و در نتیجه کاهش اصطکاک‌های درون منطقه‌ای از جمله پیامدهای احیای روابط کشورهای عربی با سوریه است.
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
نظر شما :