بررسی اجمالی راهبرد امنیت ملی در دوران حکومت پهلوی
معاونت پژوهش و تولید علم
هدف اصلی این نوشتار تبیین شیوة جنگ ایران در جنگ تحمیلی بود. در این راستا ابتدا به سیاست امنیت ملی رژیم پهلوی پرداخته شده و در این نوشتار به بررسی این موضوع می‌پردازیم. بررسی‌ها نشان داد که راهبرد امنیت ملی در دوران پهلوی هیچ‌گاه مستقل نبوده و بازتابی از این واقعیت بود که رژیم شاه از سوی مقامات آمریکا به‌عنوان یک هم‌پیمان برای مقابله با تهدید شوروی و اجرای سیاست «سد نفوذ» برگزیده شده بود، البته رژیم منحوس پهلوی در کنار شوروی، عراق را نیز به ویژه پس از کودتای ۱۹۶۸ حزب بعث، به‌نوعی تهدید خود قلمداد می‌نمود.
بریده‌ای از متن کتاب
در دوران پهلوی دوم، مفهوم امنیت ملی با نوع و ساختار حکومت تناسب وسنخیتی نداشت، بلکه نوع به کارگیری سیاست‌ها، ساز و کارها وابزارها، گویای آن بود که شاه به دنبال تثبیت امنیت رژیم بود. مهم‌ترین دلیل این موضوع شکاف و گسست مردم و نظام بود. دولت همواره خود را در رویارویی با مردم می‌دید واین مطلب، سبب جدایی وتضاد آشتی ناپذیر مردم و رژیم شده بود. تحلیل رفتارها و اقدام‌های شاه، بیانگر آن است که بن مایه اصلی سیاست‌های دفاعی پهلوی دوم، تهدید محور بود. این نکته آشکارا قابل درک است که تهدیدات در کنار جاه طلبی‌ها، از اصلی ترین محرک‌های شاه در خریدهای تسلیحاتی سرسام آور و حتی نحوه‌ی استقرار و آرایش نیروهای نظامی کشور بود. شاه دو تهدید را برای امنیت ملی کشور مشخص و تعریف کرده بود. به باور او ابتدا شوروی و در مرحله بعدی، عراق مهم‌ترین تهدیدهای کشور به شمار می‌رفتند
روابط ایران و عراق همواره تحت تأثیر مسائل مرزی، ملاحظات ایدئولوژیکی و ژئوپلیتیکی، مسئله نفت و میزان تأثیر گذاری قدرت‌های خارجی بوده است. عضویت ایران در پیمان سعد آباد و قرار داد ۱۸ خرداد ۱۳۱۶ بین ایران و عراق، آخرین نمادهای همزیستی متقابل بین دو کشور پیش از به قدرت رسیدن محمد رضا پهلوی بود.
در مجموع پس از کودتای عراق، روابط دو طرف رو به تیرگی گذاشت. در جریان مذاکره‌ی تهران و بغداد برای حل و فصل اختلاف بر سر اروند رود، عبدالکریم قاسم، نخست وزیر وقت عراق، ادعای حاکمیت کامل بر اروند رود و متعلق بودن استان خوزستان به عراق را مطرح ساخت. جنگ لفظی بین دو کشور تشدید شده و حکومت عراق تعداد بسیاری از ایرانیان مقیم آن کشور را اخراج کرد و چندین برخورد پراکنده بین نیروهای نظامی طرفین روی داد، همچنین عراق تبدیل به پایگاهی برای فعالیت حزب توده و نیز اقدامات تیمور بختیار علیه حکومت ایران شد. مجموع این تحولات و حوادث باعث گردید ایران همواره به چشم یک تهدید به عراق نگاه کند.
مقابله با تهدیدات، نقش بی بدلیلی را در طرح ریزی های عملیاتی، ساختاردهی به سازمان رزم و مکان یابی استقرار نیروها ایفا می‌کرد. در چنین شرایطی و با توجه به وابستگی مبنایی نیروهای نظامی رژیم شاه به قدرت‌های خارجی به ویژه آمریکا، هرچند درعمل، جنگ چندان مهمی انجام نشد تا از تحلیل نوع و چگونگی عملیات بتوان به شیوه‌ی جنگ ایران در آن مقطع دست یافت، ولی شاید این مدعا چندان از واقعیت دور نباشد که در صورت درگیری ایران در یک مناقشه، شیوه جنگ کشور در آن مقطع با توجه به سلطه‌ی مستشاران آمریکایی در طرح ریزی های نظامی که به شدت متأثر از متون دانشگاهی بودند، غیر بومی، وارداتی و کلاسیک می‌شد.
کتاب شیوه جنگ جمهوری اسلامی ایران در جنگ تحمیلی به قلم محمود عسگری به نگارش درآمد و توسط دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی منتشر شد. جهت مطالعه نسخه دیجیتال این کتاب می‌توانید به سایت طاقچه یا کتابراه مراجعه کنید.
نظر شما :