بررسی نقشه استراتژی بزرگ

شناخت و بهره گیری از مفاهیم تکامل یافته و چند بعدی در علوم استراتژیک نوین، یکی از پیش نیازهای ضروری مدیریت راهبردی در دنیای پیچیده و پر از عدم قطعیت امروز است. استراتژی بزرگ به عنوان یک مفهوم تکامل یافته و غنی سازی شده در بستر زمان که از آلفرد تایر ماهان در قرن نوزدهم آغاز و پس از عبور از کوره جنگ های جهانی، جنگ سرد و سایر تحولات جهانی، معنای مدرن خود را در روزگار معاصر پیدا نموده است، به عنوان یک نقشه راه مفهومی، برای تأمین منافع ملی کشورها، رویکردی برای حل و فصل مسائل و مناقشات دو جانبه، منطقه‌ای و بین المللی و روشی برای سیاست گذاری کلان و اعمال تغییرات هدفمند در روابط سیاسی بین کشورها، توسط اندیشمندان و خبرگان حوزه مطالعات استراتژیک، توسعه یافته است.

استراتژی بزرگ به دنبال ترکیب، ادغام و یکپارچه سازی اهداف، روش ها و ابزارهای قدرت ملی در راستای سیاست، امنیت و منافع ملی است و در قیاس با استراتژی‌های معمولی که بیشتر بر استفاده از یک ابزار خاص متمرکزند، مجموعه کاملی از ابزارهای دیپلماتیک، اطلاعاتی، نظامی و اقتصادی را به کار می بندد و منابع مختلف مادی و غیر مادی مورد نیاز برای پیاده سازی استراتژی‌های زیر مجموعه را ایجاد کرده و تخصیص می دهد و هریک از ابزارهای قدرت ملی را در جهت دستیابی به هدف نهایی استراتژی بزرگ هدایت می‌کند، به عبارت دیگر، استراتژی بزرگ نوعی حکمرانی است که همه چیز در مورد هدایت کل ملت به سمت یک هدف خاص را مورد توجه قرار می دهد.

تفاوت و برتری این کتاب نسبت به سایر آثار منتشر شده در موضوع استراتژی بزرگ، اولاً در پویایی مدل و چارچوب ارائه شده از سوی نویسنده و ثانیاً در تنوع و کاربردی بودن مصادیق و مورد کاوی های مورد استناد می باشد. در مدل های رایج استراتژی بزرگ که یکی از کامل ترین آنها از سوی جان ام. کالینز ارائه شده است، با رویکردی ایستا و یک سویه، تدوین استراتژی بزرگ را بر پایه پنج پایه منابع قدرت ملی، علایق امنیت ملی، سیاست های امنیت ملی، مقاصد امنیت ملی و تعهدات امنیت ملی استوار ساخته و نسخه‌ای عام و کلی برای تمام کشورها و بازیگران ارائه می دهند.

بخشی از متن کتاب

استراتژی بزرگ اصطلاحی است که معنای آن به تدریج در طول زمان و با کاربرد آن در متون مختلف تکامل یافته است. برای یافتن معنای آن ممکن است بتوان آن را در ابتدا به دو واژه استراتژی به عنوان بخش اصلی و صفت توضیحی بزرگ تفکیک کرد. استراتژی، واژه پیچیده‌ای است که بی نظمی گسترده‌ای ایجاد می کند. کتاب ها و آثار بی شماری وجود دارد که تلاش کرده‌اند تا با به کارگیری استراتژی در مسائل خاص، اسرار و پیچیدگی های آن را آشکار سازند، اما در بسیاری از موارد تنها مسئله را پیچیده‌تر کرده اند. در مقابل اگر به مفاهیم بنیادین استراتژی فکر کنیم، مفهوم این واژه واضح‌تر خواهد شد.

گاهی اوقات این برداشت وجود دارد که استراتژی‌های بزرگ روش‌های فراموش شده‌ای هستند که وقتی آغاز می شوند، برای یک دوره طولانی و نامعلوم بدون تغییر باقی می مانند. این موضوع یک سوء تفاهم جدی است، استراتژی های بزرگ باید در طول دوره حیات خود پویا باشند. اصولاً استراتژی‌های بزرگ نیازمند تعامل با افراد و گروه‌های هوشمند دیگر هستند که همگی به دنبال دستیابی به اهداف خاص خود می باشند.

یک استراتژی بزرگ که در ابتدا به کارگرفته می‌شود، به واسطه اقدامات خواسته و یا ناخواسته دیگران، به طور اجتناب ناپذیر کارایی و تأثیر گذاری خود را ازدست می دهد. علاوه بر آن، محیط پیچیده‌ای که استراتژی بزرگ در آن عمل می کند، دائماً در حال تکامل و تغییر است، یعنی استراتژی‌های بزرگ ساکن نبوده و نباید غیر متحرک باشند.

کتاب استراتژی بزرگ به قلم پیتر لیتون نگارش یافته و توسط غلامرضا سلیمی، علی باقری و محمدرضا امانی ترجمه گردید و در معاونت پژوهش دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی منتشر گردید.

‌