ترفند خطرناک آمریکا برای حفظ نظامیان پوششی خود در عراق

بر مبنای توافق راهبردی سال ۲۰۰۸ مبنی بر دوستی و همکاریِ دو ملت عراق و آمریکا، در ماه ژوئن ۲۰۲۰ گفت‌وگوهای راهبردی بین آمریکا و عراق آغاز شد. یکی از ابعاد اساسی گفت‌وگوهای راهبردی که سبب حساسیت شده بود، موضوع تداوم حضور یا خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق بود.

در نهایت این گونه توافق شد که نیروهای نظامی رزمی آمریکا تا پایان ماه دسامبر سال ۲۰۲۱ از عراق خارج شوند که این اتفاق در روز جمعه ۳۱ دسامبر رخ داد. همچنین توافق شد که نیروهای آموزشی آمریکا برای آموزش ارتش، نیروهای پلیس و امنیتی عراق و همچنین همکاری‌های اطلاعاتی باقی بمانند. در واقع آنچه رخ داد پایان حضور نیروهای نظامی رزمی و تداوم مأموریت آموزشی نیروهای آمریکایی در عراق بود. اما سؤال اساسی که اینجا مطرح می‌شود این است که اساساً چرا مأموریت نیروهای نظامی آمریکا به صورت کامل پایان نیافت و چه چشم‌اندازی برای تداوم حضور نیروهای آموزشی آمریکا در عراق در پرتو تحولات داخلی این کشور قابل تصور است؟ آنچه در بیانیۀ پایانی گفت‌وگوهای راهبردی آمریکا و عراق آمده، این است که تداوم مأموریت نظامی آمریکا به صورت آموزشی در عراق، خواست متقابل هر دو طرف است که خود مبتنی بر الزاماتی برای هر یک از طرفین بوده است:

• ایالات متحده: آمریکا از سال ۲۰۰۳ تاکنون هزینه‌های زیادی در عراق انجام داده و منافع بسیار زیادی در این کشور برای خود خلق کرده است. این بدان معنی است که این کشور آمادۀ رها کردن کامل عراق نیست. از طرفی بعد از خروج از افغانستان، دولت بایدن تحت انتقادات فراوان قرار گرفت و به نظر نمی‌رسد که مایل باشد اقدام خود در افغانستان را در عراق نیز تکرار کند. به این خاطر ایالات متحده این الزام را احساس کرد که برای دفاع از منافع خود در عراق، مأموریت نظامی آن نباید کاملاً پایان گیرد.

عراق: واقعیت این است که در جریان خروج نیروهای نظامی در سال ۲۰۱۱ و ۲۰۲۱، جریان‌های سیاسی داخل عراق یکدست نبودند و اختلاف نظرها در نهایت سبب شد که نیروهای نظامی آمریکا با مأموریت آموزشی در این کشور باقی بمانند. در سال ۲۰۱۱ و بعد از اینکه دولت عراق حاضر به پذیرش شرایط آمریکا مانند اعطای حق مصونیت به سربازان آمریکایی نشد، برخی جریان‌های داخلی عراق مانند کُردها، طرفدار باقی ماندن نیروهای نظامی آمریکا بودند. به دنبال اشغال بخش‌هایی از خاک عراق توسط داعش، این مسئله به خروج نیروهای نظامی آمریکا ربط داده شد؛ لذا با بازگشت دوبارۀ نیروهای نظامی آمریکا به عراق در سال ۲۰۱۴، حامیان باقی ماندن نیروهای نظامی آمریکا در عراق بیشتر شدند و از جریان کُردی فراتر رفت. برای مثال، به دنبال ترور سپهبد سلیمانی و ابومهدی المهندس در دی ماه ۱۳۹۸، وقتی که پارلمان عراق برای ملزم کردن آمریکا به خروج از عراق جلسه گذاشت، از ۳۲۹ نمایندۀ عراق صرفاً ۱۷۰ نفر در پارلمان حضور پیدا کردند. هرچند در نهایت طرح خروج به تصویب رسید و به قانون تبدیل شد، اما باید به این نکته توجه کرد که ۱۵۹ نماینده پارلمان عراق با عدم حضور در نشست پارلمان، به شکل غیر مستقیم مخالفت خود را با خروج آمریکا از عراق نشان دادند. علاوه بر این پیشینه و تجربۀ عراق، خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان و به قدرت رسیدن طالبان بدون شک بر نگاه و ذهنیت نخبگان سیاسی عراق تأثیر گذاشت. به این خاطر می‌توان گفت که خروج تمام نیروهای نظامی آمریکایی از عراق همچنان مخالفان جدی در داخل عراق دارد. علاو ه بر پارلمان عراق، دولت عراق به ریاست الکاظمی نیز مصمم به خارج کردن نیروهای نظامی آمریکایی از عراق نبود، زیرا دولت مصوبۀ دی ماه ۱۳۹۸ پارلمان این کشور را اجرایی نکرد.

چشم ‌انداز حضور نیروهای نظامی آمریکا در عراق

در ۱۰ اکتبر ۲۰۲۱، پنجمین انتخابات پارلمانی عراق بعد از تصویب قانون اساسی در سال ۲۰۰۵ برگزار شد. اهمیت انتخابات پارلمان عراق در این است که نخست‌وزیر جدید، رئیس‌جمهور جدید و رئیس مجلس جدیدی را تعیین می‌کند و همچنین به کابینه رأی اعتماد می‌دهد.

سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا دولت برآمده از این پارلمان، دربارۀ مسئلۀ خروج نیروهای نظامی آمریکایی از عراق حساسیت دارد و موضع‌گیری خواهد کرد؟ براساس نتایج نهایی انتخاباتِ اخیر پارلمانی عراق و نیز ائتلاف‌های پیروز، باید گفت پارلمان جدید عراق نسبت به پارلمان چهارم، بسیار کمتر بر موضوع خروج نیروهای نظامی تأکید خواهد داشت، زیرا در انتخابات پارلمان پنجم، نیروهای ضد حضور آمریکا در عراق نتایج مطلوبی به دست نیاوردند و جریان‌های حامی خروج نیروهای نظامی آمریکا از عراق نسبت به انتخابات ۲۰۱۸ که منجر به روی کار آمدن دولت عادل عبدالمهدی و تصویب قانون دی ماه ۱۳۹۸ مبنی بر ضرورت خروج نیروهای نظامی شد، ضعیف‌تر شده‌اند. ائتلاف صدر پیروز انتخابات اخیر عراق شد که رئیس شاخه سیاسی آن مدعی است که جریان صدر مخالف حضور هرگونه نیروی خارجی در عراق است، اما وقتی حضور نیروهای غیر رزمی آمریکایی با منطق حمایت، آموزش و تجهیز نیروهای عراقی است، ماندن این نیروها در عراق می‌تواند قابل قبول باشد. در هر صورت باید گفت باقی ماندن نیروهای نظامی پوششی آمریکا در عراق در آینده می‌تواند منجر به تشدید شکاف‌ها و اختلافات داخلی در این کشور شود.

منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی

توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»