چشم‌انداز سیاسی مبهم بحران اوکراین
«مرتضی مکی»، کارشناس مسائل اروپا گفت: «تلاش مسکو بر این استوار است که با حفظ سایۀ جنگ بر اوکراین بتواند حداکثر امتیاز را از دولت‌های غربی در خصوص به رسمیت شناختن خطوط قرمز روسیه و جلوگیری از توسعۀ ناتو به جمهوری‌های شوروی سابق بگیرد.» مکی با بیان اینکه واکنش دولت‌های اروپایی و آمریکا و دولت اوکراین نسبت به این بحران قابل تأمل است، توضیح داد: «دولت آمریکا سعی دارد ضمن مخالفت با دادن هرگونه امتیازی به روسیه صف‌آرایی نظامی مسکو در مرزهای اوکراین را به چالش بکشد و با تحریک روسیه، این کشور را در تله اوکراین گرفتار کند.»
به گفتۀ این کارشناس، این در حالی است که در صورت مداخلۀ نظامی روسیه در اوکراین، شاید مسکو در کوتاه مدت دستاوردهایی کسب کند، ولی در میان مدت و بلند مدت ابزار نظامی روسیه به اندازه‌ای نیست که بتواند از این قدرت برای مقابله با توسعۀ نفوذ ناتو در اوکراین استفاده کند.» وی افزود: «لذا به احتمال زیاد در صورت آغاز جنگ، شاید روسیه مجبور شود با دادن تلفات بسیار از خاک اوکراین خارج شود.»
کارشناس مسائل اروپا با بیان اینکه دولت‌های اروپایی موضع متفاوتی نسبت به آمریکا دارند، گفت: «کشورهای آلمان و فرانسه به شدت مخالف تحریک روسیه به اقدام نظامی در اوکراین هستند؛ چرا که تبعات هرگونه مداخله نظامی در اوکراین متوجه دولت‌های اروپایی خواهد بود.» وی ادامه داد: «حدود ۴۰ درصد گاز کشورهای اروپایی از روسیه تأمین می‌شود، لذا هر گونه اختلالی در روند صادرات گاز روسیه به اروپا با توجه به افزایش ۶ برابری قیمت گاز در کشورهای اروپایی طی یک سال گذشته مخاطراتی را برای دولت‌های اروپایی به دنبال خواهد داشت.»
این کارشناس تأکید کرد: «همچنین موج مهاجرانی که از اوکراین به سمت اروپا سرازیر خواهد شد، دغدغۀ دیگر دولت‌های اروپایی از افزایش تنش و جنگ در اوکراین است. ضمن اینکه در صورت حملۀ نظامی روسیه به اوکراین، قدرت و توانایی دولت‌های اروپایی در پیشبرد سیاست خارجی و امنیتی‌شان به چالش کشیده خواهد شد و مجبور به پیروی از سیاست تهاجمی آمریکا در مواجهه با روسیه خواهند بود؛ مسئله‌ای که بر خلاف خواست دولت‌های اروپایی به خصوص فرانسه و آلمان است که به دنبال ترتیبات مستقل امنیتی در اروپا هستند.» مکی دربارۀ سیاست دولت اوکراین در این بحران نیز گفت: «با توجه به اینکه دولت کیف سیاست همگرایی با غرب را در پیش گرفته است به نظر می‌رسد که بیشتر در چارچوب سیاست خارجی آمریکا خود را هماهنگ می‌کند و از رویکردهای محتاطانه و محافظه‌کارانۀ دولت‌های اروپایی به ویژه آلمان بسیار ناخرسند است؛ ولی دولت اوکراین به دلیل همکاری‌های اقتصادی و تجاری گسترده‌ای که با این دولت‌ها دارد و تلاش برای پیوستن به اتحادیه اروپا چاره‌ای جز همسویی و همراهی با دولت‌های اروپایی ندارد.»
وی در خصوص نقش شورای امنیت و در پاسخ به این پرسش که آیا شورای امنیت می‌تواند راهکاری برای بحران اوکراین ارائه دهد، تشریح کرد: «با توجه به عضویت دائم روسیه در شورای امنیت سازمان ملل به نظر نمی‌رسد نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ای چون شورای اروپا بتوانند نقش مؤثری در جهت کاهش تنش و بحران اوکراین ایفا کنند و هرگونه صدور پیش‌نویس، قطعنامه یا جلسات شورای امنیت بیشتر جنبۀ سیاسی و روانی دارد که متوجه دولت روسیه است.» این کارشناس دربارۀ آینده تنش‌ها نیز گفت: «با توجه به اینکه بحران اوکراین نتیجۀ یک سری تحولات پس از فروپاشی شوروی در سه دهه گذشته است و ژئوپلیتیک منطقه در حال تغییر است به نظر نمی‌رسد با در نظر گرفتن مسائل در آیندۀ نزدیک شاهد کاهش سطح تنش و بحران باشیم.»
وی دربارۀ پیشینه روابط اوکراین و روسیه توضیح داد: «اوکراین برای ۱۲ قرن در فرهنگ، زبان و نژاد روسیه آمیخته شده است؛ دو جنگ بزرگ روس‌ها علیه ناپلئون و نازی‌ها در این کشور بوده است. در دورۀ جنگ سرد، برلین خط حائل میان بلوک شرق و غرب بود. پس از فروپاشی شوروی نیز اوکراین به خط حائل میان روسیه و غرب تبدیل شد. روسیه تا سال ۲۰۱۴ تلاش کرد تا با تقویت جناح طرفدار مسکو در هیئت حاکمۀ اوکراین با توسعه و همگرایی جریان طرفدار غرب در اوکراین مقابله کند. اما در سال ۲۰۱۴ یوکانوویچ در موقعیتی قرار گرفت که بین امضای قرارداد همکاری با روسیه و یا اتحادیه اروپا، مسکو را انتخاب کرد. اینجا بود که جریان طرفدار غرب در اوکراین علیه یوکانوویچ حامی روسیه، کودتا انجام دادند و این سیاست واکنش کرملین در الحاق شبه‌جزیره کریمه به خاک روسیه و شورش روس‌تبارها را در شرق اوکراین به دنبال داشت.»
وی در ادامه گفت: «طی هفت سال اخیر دولت غرب‌گرای اوکراین به شدت سیاست همگرایی با غرب را در پیش گرفته است و ما شاهد گسترش همکاری‌های اقتصادی چهار برابری اوکراین با دولت‌های اروپایی نسبت به قبل از سال ۲۰۱۴ هستیم.» به گفتۀ این کارشناس، درخواست اوکراین برای عضویت در پیمان ناتو و مانورهای ناتو در دریای سیاه در سال‌های اخیر، ولادیمیر پوتین را بر آن داشت تا از ابزار قدرت نظامی روسیه برای مقابله با توسعه ناتو به اوکراین استفاده کند. مکی در نهایت دربارۀ چشم‌انداز این بحران توضیح داد: «با توجه به اهداف و انتظاراتی که پوتین از صف‌آرایی نظامی در مرزهای اوکراین دارد و مقاومتی که از سوی دولت آمریکا و برخی دولت‌های اروپایی در برابر این خواست و انتظار روسیه شاهد بودیم، احتمال کاهش تنش در بحران اوکراین در آیندۀ نزدیک خیلی کم خواهد بود؛ چرا که هر گام به عقب از سوی کرملین، به منزلۀ شکست برای این کشور در جلوگیری از سیاست مهار ناتو در مرزهایش خواهد بود.»
منبع تحلیل: شورای راهبردی روابط خارجی
توضیح: «گزارشات و تحلیل‌های راهبردی ارائه شده از منابع معتبر داخلی و خارجی صرفاً برای آشنایی و تنویر افکار نخبگان و مدیران راهبردی کشور با تحلیل‌های راهبردی روزآمد بوده و لزوماً منطبق با دیدگاه‌ها و نظرات دانشگاه عالی دفاع ملی نمی‌باشد.»
نظر شما :